Η φιλία με τον Πούτιν και οι φιλομοναρχικές του απόψεις είναι γνωστές, όμως το μεγάλο, αναλλοίωτο ταλέντο του μάς θυμίζουν οι πρώτες του ταινίες, βασισμένες σε έργα κλασικών Ρώσων συγγραφέων που καταγράφουν κρίσιμες ιστορικές στιγμές, υπαρξιακές αγωνίες και ανεκπλήρωτα όνειρα

Ηθοποιός, βραβευμένος σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός με δική του εταιρεία, ο Νικίτα Μιχάλκοφ κέρδισε μέχρι και Οσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας με τον επικό, αντισταλινικό «Ψεύτη Ηλιο» του. Γόνος αριστοκρατικής και καλλιτεχνικής οικογένειας που διατηρούσε σχέσεις με την πολιτική αφρόκρεμα, την εξουσία και τη διανόηση, ο 69χρονος Μιχάλκοφ δεν κρύβει τις μοναρχικές και αυτοκρατορικές απόψεις του, ούτε την προσωπική φιλία του με τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Μια φιλία που «εξαργυρώθηκε» τα προηγούμενα χρόνια με αξιώματα και προνόμια, οδηγώντας τον διάσημο σκηνοθέτη σε ολισθήματα. Οπως πριν από τέσσερα χρόνια, όταν κράτησε τη μερίδα του λέοντος της κρατικής επιχορήγησης, μερικά εκατοντάδες εκατομμύρια, για τη δική του εταιρεία παραγωγής κάνοντας έξαλλους τους συναδέλφους του, που αποχώρησαν τότε μαζικά από το Σωματείο Ρώσων Σκηνοθετών, στο οποίο ηγούνταν. Ο κόσμος ωστόσο θυμάται τον Μιχάλκοφ για τις ταινίες του και τη συμβολή του στο σινεμά που τον έκανε διάσημο στη χώρα του και στη Δύση.

Από αύριο διοργανώνεται στην Ταινιοθήκη της Θεσσαλονίκης το αφιέρωμα «Τα ήσυχα βράδια του Νικίτα Μιχάλκοφ», στο οποίο παρουσιάζονται τέσσερις ταινίες που εντάσσονται στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας του. Τα ανεκπλήρωτα όνειρα και οι ελπίδες που χάθηκαν, οι κρίσιμες ιστορικές στιγμές, οι υπαρξιακές αγωνίες και η μελαγχολία των ανθρώπων περνούν από τον φακό του σκηνοθέτη και καταγράφονται στις ταινίες του που βασίζονται σε έργα κλασικών Ρώσων συγγραφέων.

«Τα μηχανικά πιάνα» (1977), η τρίτη ταινία του, είναι η κινηματογραφική μεταφορά του «Πλατόνοφ» (1881), νεανικού θεατρικού έργου του Τσέχοφ, και η πρώτη από τις τρεις αναμετρήσεις του σκηνοθέτη με το έργο του Ρώσου δραματουργού. Ο Μιχάλκοφ μεταφέρει τη δράση στα τέλη του 19ου αιώνα, αποτυπώνοντας τη χαρακτηριστική τσεχοφική ατμόσφαιρα και σκιαγραφώντας το ιστορικό πλαίσιο: την παρακμιακή προεπαναστατική αριστοκρατία μιας εποχής που βαδίζει προς το τέλος της καθώς δεν μπορεί να αντισταθεί στον επερχόμενο εκσυγχρονισμό. Η ταινία γυρισμένη εξ ολοκλήρου σ’ ένα τυπικό τσεχοφικό περιβάλλον -μια απομονωμένη αγροικία σε μια μικρή λίμνη- θεωρείται μια από τις καλύτερες κινηματογραφικές μεταφορές του Τσέχοφ στη μεγάλη οθόνη, ενώ τιμήθηκε και με το Μεγάλο Βραβείο στο Φεστιβάλ του Σαν Σεμπαστιάν.

Τα «Πέντε βράδια» (1979) βασίζονται στο ομότιτλο θεατρικό έργο του Αλεξάντρ Βολόντιν (1959), που έφερε στο θέατρο του ’60 την ελεύθερη πνοή της αποσταλινοποίησης. Η δράση εκτυλίσσεται στη Μόσχα, όπου ο Αλεξάντρ Ιλιν εγκαταλείπει τη νεαρή ερωμένη του και επισκέπτεται μετά από 15 χρόνια τον παλιό του έρωτα, την Ταμάρα. Οι δυο τους είχαν ζήσει μια παθιασμένη σχέση που διακόπηκε στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, επειδή ο -νεαρός φοιτητής τότε- Αλεξάντρ ήρθε σε σύγκρουση με τους σταλινικούς μηχανισμούς και απομακρύνθηκε από τη Μόσχα. Οταν συναντιούνται ξανά, μεσήλικες πλέον, βιώνουν το υπαρξιακό τους δράμα μέσα σε πέντε βράδια που ζουν ξανά μαζί στο σπίτι της Ταμάρα…

Η ταινία «Μερικές μέρες από τη ζωή του Ομπλόμοφ» (1980) είναι κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος «Ομπλόμοφ» (1859) του Ιβάν Αλεξάντροβιτς Γκοντσάροφ (1812-1891), που θεωρείται, μαζί με τον Νικολάι Γκόγκολ, από τους θεμελιωτές της ρεαλιστικής παράδοσης στη ρωσική λογοτεχνία. Σ' αυτήν την πρώτη μεγάλη παραγωγή του, ο Νικίτα Μιχάλκοφ αποτυπώνει τη σύγκρουση και τις αντιφατικές όψεις του παλιού και του νέου κόσμου. Ο Ομπλόμοφ συμβολίζει τη ράθυμη και ονειροπόλα ρωσική ψυχή, γεμάτη εξάρσεις και συναισθηματισμούς. Ο θετικιστής Στολτς είναι το επιθετικό, στεγνό και ενεργητικό πνεύμα της νέας εποχής, που θα κερδίσει όχι μόνο το παιχνίδι, αλλά και την καρδιά της Ολγας… Ταινία με λυρισμό, ποίηση και εξαιρετική κινηματογράφηση των φυσικών τοπίων, μεταφέρει την ιστορική σύγκρουση ανάμεσα στο παρελθόν που υποχωρεί και στο μέλλον που προελαύνει ακάθεκτο.

Τέλος, η «Σκλάβα της αγάπης» (1976) αφηγείται μια πονεμένη ερωτική ιστορία και διαπραγματεύεται τη σχέση τέχνης και εξουσίας. Πρόκειται για τη δεύτερη ταινία του Μιχάλκοφ, που τον έκανε γνωστό εκτός Σοβιετικής Ενωσης. Ο 30χρονος τότε δημιουργός αποτυπώνει τη ζωή των ανθρώπων του κινηματογραφικού συνεργείου, τις δυσκολίες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στη διάρκεια των γυρισμάτων, αλλά και τις σχέσεις τους, τα πάθη και τις μικρές ιστορίες τους.

*INFO: Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης, Πέμπτη 8 Μαΐου – Κυριακή 11 Μαΐου. Αίθουσα «Τάκης Κανελλόπουλος».

Β.ΤΖ.