Ο παλιός πρωταγωνιστής του Εθνικού Δημήτρης Παπαγιάννης, στα 77 του χρόνια, συνεργάζεται για τη σεξπιρική τραγωδία με τους τρεις γιους του. Σκηνοθετείται από τoν Γιάννη, παίζει με τον Νικόλα, ενώ ο Φοίβος συμπράττει στον ήχο
Της Εφης Μαρίνου
Ούτε ένα ούτε δύο. Τέσσερα μέλη της ίδιας οικογένειας, που εργάζονται στον χώρο του θεάτρου, συναντιούνται, ο καθένας από το μετερίζι του, στον σεξπιρικό «Βασιλιά Λιρ», συμπαραγωγή του Θεάτρου Τέχνης και του Καλλιτεχνικού Οργανισμού «ΑΣΤΥΘΕΑ» που παρουσιάζεται στη Σκηνή Φρυνίχου. Ο Δημήτρης Παπαγιάννης ερμηνεύει τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο ένας γιος, Νικόλας, κρατά τον ρόλο του Εντμοντ, ο άλλος γιος, ο Γιάννης, σκηνοθετεί και ο τέταρτος γιος, ο Φοίβος, συμπράττει στους ηχητικούς σχεδιασμούς…
«Κάποτε ξεκινούσαν μπουλούκια-φαμίλιες περιοδεύοντας στα χωριά και τις πόλεις της ελληνικής επικράτειας», λέει με χιούμορ ο Δημήτρης Παπαγιάννης. «Κάπως έτσι και η οικογένεια Παπαγιάννη αποφάσισε να δράσει το 2014… Απουσιάζω δέκα χρόνια από τη σκηνή. Η προτελευταία παράσταση που έπαιξα ήταν το “Βίρα τις άγκυρες” και η τελευταία ο “Πέερ Γκιντ”. Δεν ήταν εύκολη απόφαση, αλλά πείστηκα από τους γιους μου οι οποίοι χρόνια τώρα βρίσκονται στη διαδικασία της θεατρικής παραγωγής. Επεσε η ιδέα, την πιστέψαμε και αρχίσαμε να δουλεύουμε πάνω σ’ αυτή με σοβαρότητα και ευθύνη. Είμαι μεγάλος, 77 χρόνων. Ομολογώ ότι φοβήθηκα. Ο ρόλος απαιτεί ενάργεια, σωματικές αντοχές. Δεν θέλω να μας χαριστούν. Απαιτώ αυστηρή κριτική».
Ο Δημήτρης Παπαγιάννης διευθύνει τη Δραματική Σχολή της Αγίας Βαρβάρας, την οποία ίδρυσε εδώ και δέκα χρόνια με πρώτο της δάσκαλο τον Ιάκωβο Καμπανέλλη. «Η σχολή με απορρόφησε ως δάσκαλο και με παρόπλισε ως ηθοποιό. Τα παιδιά μου, αν και απόφοιτοι του Εθνικού Θεάτρου, μ’ έναν τρόπο υπήρξαν και δικοί μου μαθητές. Ο,τι έχουν μάθει μέχρι τώρα το διδάσκουν πια σε μένα. Αυτές είναι οι… ανατροπές της ζωής. Είναι καλλιεργημένοι, ανήσυχοι, με φρέσκες ιδέες. Ο Γιάννης με βοήθησε πολύ ως σκηνοθέτης. Οι Παπαγιάννηδες συνυπάρχουμε στη σκηνή όχι ως συγγενείς, αλλά ως συνεργάτες αφοσιωμένοι στον στόχο και δεμένοι με τους άλλους ηθοποιούς. Σαφώς υπήρχε διακίνηση απόψεων, ιδεών μεταξύ του θιάσου. Η συνάντηση όλων δεν έγινε τυχαία, αλλά με κριτήρια που αφορούσαν την αντιμετώπιση του κειμένου, τη θέση, τη ματιά. Ο σκηνοθέτης μού ζήτησε να μη βλεπόμαστε για 40 μέρες παρά μόνο στις πρόβες. Και είχε δίκιο. Δεν έπρεπε να συζητάμε μεταξύ μας στο σπίτι. Με συγκίνησε η γενναιοδωρία του Διαγόρα Χρονόπουλου. Ο ίσκιος του Κουν είναι βαρύς στον χώρο. Οι ηθοποιοί που πέρασαν από εκεί ήταν μύστες, υπηρετούσαν το θέατρο με θρησκευτική ευλάβεια».
Η σκηνοθετική προσέγγιση είναι χωρίς σκηνικό στόμφο, το σκηνικό λιτό, τα κοστούμια με διαχρονία. «Ο ηθοποιός δεν χρειάζεται να φέρει κάτι απέξω. Δεν αναπαράγει, δεν χρωματίζει, δεν σχολιάζει τον ήρωά του. Τον πραγματώνει επί τόπου. Ο Λιρ δεν καμώνεται ότι αρρωσταίνει, ότι συνθλίβεται. Τα παθαίνει. Οι εναλλαγές δεν πρέπει να παίζονται, αλλά να συμβαίνουν. Κι αυτό απαιτεί σωματικές και πνευματικές αντοχές. Οι ηθοποιοί, συχνά, στη διάρκεια των ρόλων, των έργων, της θεωρητικής γνώσης χάνουμε τη συνθήκη της πραγμάτωσης. Πρέπει να αποτοξινωθούμε από τερτίπια, ναρκισσισμό, παντογνωσία, σταριλίκια. Από τίτλους άνευ περιεχομένου».
Το έργο είναι πάντα επίκαιρο, λέει ο Δημήτρης Παπαγιάννης. «Η ανθρώπινη φύση περιλαμβάνει την πλευρά του κακού. Την τυραννία, δυστυχώς, τη δημιουργεί ο υποτελής λαός, αυτοί που σκύβουν το κεφάλι. Ολοι οι “Λιρ” στην ιστορία της ανθρωπότητας αναπτύχθηκαν αυθαίρετα. Κι όταν η κατάχρηση εξουσίας φτάνει στην απόλυτη διάβρωση, η πυραμίδα ανατρέπεται. Η πτώση είναι θέμα χρόνου. Ο ήρωας έχει πια εκχωρήσει τα πάντα, όταν αρχίζει ο προσωπικός του Γολγοθάς. Χάνει την εξουσία, την αξιοπρέπεια, τα λογικά του. Η πιο σκληρή στιγμή είναι αυτή του πόνου, που τον επαναφέρει στο ανθρώπινο μέγεθος. Πόνος που κανένας ταπεινός δεν έχει βιώσει, αφού δεν ξεπέρασε ποτέ το μέτρο της ζωής. Κάποτε μοίραζαν κράτη, υπηκόους. Μήπως σήμερα η δημοκρατία υπό την επίφαση της νομιμότητας δεν εκκολάπτει ανθρωποφάγους μηχανισμούς, δεν ξεπουλά τη χώρα; Το μοντέλο αναπαράγεται εσαεί».
*INFO: Θέατρο Τέχνης (Φρυνίχου 14 – Πλάκα Τηλ.: 210.3222464). Μετάφραση: Διονύσης Καψάλης. Δραματουργική επεξεργασία-σκηνοθεσία: Γιάννης Παπαγιάννης. Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος. Κοστούμια-σκηνικός διάκοσμος: Βασιλική Σύρμα. Σχεδιασμός φωτισμού: Μελίνα Μάσχα. Ηχητικός σχεδιασμός: Θέμης Παντελόπουλος-Φοίβος Παπαγιάννης. Επιμέλεια κίνησης: Χριστιάνα Κοσιάρη. Ερμηνεύουν: Δημήτρης Παπαγιάννης, Χάρης Εμμανουήλ, Μαριάννα Πολυχρονίδη, Δημήτρης Λιόλιος, Σωτήρης Τσακομίδης, Γιώργος Οικονόμου, Νικόλας Παπαγιάννης, Ελένη Βλάχου, Βασίλης Ζώης, Ηρώ Διαμάντη. Παραστάσεις: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21.00, Κυριακή στις 20.00. Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 15 € γενική είσοδος και 10 € μειωμένο. Κάθε Πέμπτη: 10 € γενική είσοδος. Μέχρι την 1η Ιουνίου.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
«Βλάψαμε, καρφώσαμε, οργανώσαμε συντεχνιακές κλίκες»
Η αυτοκριτική του Δημήτρη Παπαγιάννη στα πεπραγμένα της γενιάς του είναι πραγματικά γενναία. «Σήμερα οι άνθρωποι του θεάτρου προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα σε σκληρότατες συνθήκες. Μακριά από παρωχημένα σχήματα και προγονοπληξίες, οι νέοι διακινδυνεύουν χωρίς να περιμένουν “ασφαλή” δεδομένα τύπου επιχορηγήσεων – δεν ήταν άδικες όλες οι κατηγορίες περί κρατικοδίαιτου θεάτρου. Είναι καλλιεργημένοι, γυμνασμένοι, τολμηροί και παράγουν, προάγουν έργο. Με πενταροδεκάρες, συνεταιρικά, ρισκάρουν επενδύοντας στην ψυχή τους. Αξίζουν τον σεβασμό μας. Δεν συγκρίνονται με μας τους παλιούς. Αυτοί είναι οι αγωνιστές. Εμείς ζήσαμε σε ασφαλείς περιόδους. Εργάστηκα επί μακρόν στο Εθνικό Θέατρο, ήμουν ενεργός στα συνδικαλιστικά. Είδα πολλά, όπως συμβάσεις να ανανεώνονται ανάλογα με κομματικές παρατάξεις. Κάναμε ό,τι μπορούσαμε για να καταστρέψουμε τα πάντα και κυρίως τον πολιτισμό. Βλάψαμε, καρφώσαμε, οργανώσαμε συντεχνιακές κλίκες υπερασπιζόμενοι δήθεν τα συμφέροντα των εργαζομένων. Φτιάξαμε ηθοποιούς-ονόματα λειτουργώντας όπως οι μάνατζερ των πολιτικών. Η γενιά μου δημιούργησε τέρατα. Δεν είμαστε άξιοι. Δεν ήμουν. Ντρέπομαι».
