Ο Βασίλης Χριστόπουλος, ο άνθρωπος που έκανε κατά γενική ομολογία ένα πραγματικό θαύμα, μάταια περίμενε μια κίνηση από το ΥΠΠΟ για ανανέωση της θητείας του ή έστω διορισμού άλλου καλλιτεχνικού διευθυντή. Η ορχήστρα είναι από σήμερα ακέφαλη και -το χειρότερο- με πολλά προβλήματα

Της Ματούλας Κουστένη

«Φεύγω με βαριά καρδιά, αλλά ήσυχη τη συνείδηση». Θα μπορούσαμε να ακούμε για πολλές ώρες ακόμα τα επιτεύγματα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, αν γινόταν να αποφύγουμε την τελευταία αυτή φράση του Βασίλη Χριστόπουλου. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της πρώτης ορχήστρας της χώρας, εξαντλώντας και το τελευταίο λεπτό της τριετούς θητείας του περιμένοντας μια απάντηση από το υπουργείο Πολιτισμού, παρουσίασε χθες τον απολογισμό και μας αποχαιρέτησε. Από σήμερα η ΚΟΑ είναι κι επισήμως ακέφαλη, καθώς αγνοήθηκαν από τον υπουργό Πολιτισμού Πάνο Παναγιωτόπουλο το έργο του Χριστόπουλου ή έστω η συνέχεια της ομαλής λειτουργίας του συνόλου, η «αναίμακτη» μετάβαση της ορχήστρας στα χέρια ενός άλλου διευθυντή.

Ο καταξιωμένος αρχιμουσικός, που ανέστησε την ορχήστρα, την έβγαλε από την αφάνεια, την έκανε λαμπερή, εξωστρεφή και δημοφιλή, εφηύρε τρόπους να την κρατά στην πρώτη γραμμή της δημιουργίας και, παρά τις στρεβλώσεις και αντιξοότητες, επιμένει να την ονειρεύεται στην αφρόκρεμα των κρατικών ευρωπαϊκών συνόλων, δεν είναι πια στο τιμόνι της ΚΟΑ. Παρόλο που η πρώτη ενημερωτική επιστολή για την κατάσταση που επικρατεί στην ορχήστρα εστάλη στον υπουργό Πολιτισμού στις 29 Νοεμβρίου 2013 μέχρι χθες δεν υπήρξε καμία απόκριση.

«Κανονικά σήμερα θα έπρεπε να σας ανακοινώνουμε το καλοκαιρινό μας πρόγραμμα, αλλά καθώς έχω, όπως κι εσείς, παντελή άγνοια για τη διάδοχη κατάσταση θα περιοριστώ στον απολογισμό. Και να ήθελα να παραμείνω για να βοηθήσω έστω σιωπηλά στη μεταβατική περίοδο, έλαβα έγγραφη γνωμοδότηση από τη νομική υπηρεσία του ΥΠΠΟ ότι δεν μπορώ πλέον να υπογράφω κανένα επίσημο έγγραφο της ορχήστρας», είπε ο Β. Χριστόπουλος. Ψύχραιμος, κατασταλαγμένος, με εμφανή την πίκρα που του αφήνει η αδιανόητη αδιαφορία του ΥΠΠΟ αλλά χωρίς να μασάει τα λόγια του, είχε τη σιγουριά του ανθρώπου που έχει τα αποτελέσματα της τριετίας με το μέρος του.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του άλλαξε η εικόνα της ορχήστρας (σε συνεργασία με το g design studio), καθιερώθηκαν οι εισαγωγικές ομιλίες κι οι θεματικοί κύκλοι, δόθηκε έμφαση στην νέα ελληνική δημιουργία (μεταξύ 2011-2014 η ΚΟΑ παρήγγειλε και ερμήνευσε σε πρώτη εκτέλεση δεκατέσσερα έργα Ελλήνων συνθετών, κυρίως νέων), τα εκπαιδευτικά προγράμματα (13.891 μαθητές σχολείων παρακολούθησαν 55 συναυλίες ή γενικές δοκιμές), τις κοινωνικές δράσεις (2.070 άτομα παρακολούθησαν 30 συναυλίες σε ειδικά σχολεία, κέντρα απεξάρτησης, φυλακές, κ.ά.). Συγχρόνως τα έσοδα από 127.698 ευρώ την περίοδο 2010-2011 εκτινάχθηκαν το 2013-2014 σύμφωνα με υπολογισμούς σε 235.000.

Κι ενώ θα περίμενε κανείς ότι με τέτοιες αποδόσεις η οικονομική ευημερία της ΚΟΑ θα ήταν δεδομένη, ο μαέστρος διευκρίνισε πως βρίσκονται σε απόλυτο αδιέξοδο. «Τέσσερις είναι οι αιτίες: η καταβαράθρωση της κρατικής επιχορήγησης (από το 1.860.000 ευρώ το 2008 έπεσε φέτος στις 450.000 ευρώ), οι 27 κενές οργανικές θέσεις μονίμων μουσικών που μας υποχρεώνει να κάνουμε συμβάσεις με έκτακτους για να καλύπτουν τα κενά, οι απισχνασμένες διοικητικές υπηρεσίες (το καταστατικό που τις ορίζει είναι του 1967 και προβλέπει θέσεις δακτυλογράφου και εισπρακτόρων, αλλά όχι υπεύθυνο χορηγιών ή διαδικτύου), η γνωστή περιπέτεια με το Μέγαρο Μουσικής, το οποίο από τον Μάρτιο του 2012 παρακρατά τα έσοδα από τα εισιτήρια των συναυλιών μας».

Δεν βοηθά και κάτι άλλο. Οι θητείες των διευθυντών καλλιτεχνικών οργανισμών είναι τριετείς και δεν προσφέρονται για την ανάδειξη του έργου τους, η αρχή της θητείας γίνεται σε τυχαία ημερομηνία και όχι με την έναρξη της καλλιτεχνικής περιόδου, ο εκάστοτε υπουργός αποφασίζει μόνος του και δεν προβλέπεται δεσμευτικό χρονοδιάγραμμα. «Αποτέλεσμα αυτών είναι η ομηρία των καλλιτεχνικών διευθυντών, η ακυβερνησία και η ασυνέχεια στους πολιτιστικούς οργανισμούς», τόνισε ο Β. Χριστόπουλος.

Είναι, λοιπόν, φανερό πως η κατάσταση δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Παρ' όλα αυτά κρατάμε τις τρεις κουβέντες που είπε για το πώς ονειρευόταν τα επόμενα χρόνια του στην ΚΟΑ: την αλλαγή της δομής της, τον κύκλο Μάλερ που είχε σειρά μετά τον κύκλο Μπραμς και Μπετόβεν, την αναβάθμιση της δισκογραφικής τους παρουσίας. Μπορούμε άραγε να ελπίζουμε στο θαύμα ακόμα και στο «και πέντε»;