Ο καταξιωμένος ζωγράφος είναι από τις ευχάριστες εκπλήξεις αυτών των δημοτικών εκλογών. Διεκδικεί τη δημαρχία Κυθήρων και Αντικυθήρων. «Η τέχνη δεν είναι αυτιστική κατάσταση», μας λέει, «είναι κατ' εξοχήν κοινωνική»
Της Νόρας Ράλλη
Τον γνωρίζουμε ως ζωγράφο. Του μιλήσαμε όμως ως υποψήφιου δημάρχου Κυθήρων και Αντικυθήρων. Ο Μανώλης Χάρος, γεννημένος στο νησί το 1960, με σπουδές στη Γαλλία, βραβευμένος και στις δύο χώρες (έχει τιμηθεί με το γαλλικό εθνικό βραβείο Prix des Fondations και με το Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών), αποφάσισε να διεκδικήσει τον δημαρχιακό θώκο με την «Κυθηραϊκή Πρωτοβουλία» και έχει καταγράψει ήδη πολλές θετικές αντιδράσεις.
Εξηγεί τον προσανατολισμό του, με όλες τις ιδιαιτερότητες και του ίδιου ως καλλιτέχνη και των Κυθήρων ως νησιού. «Μόνο γεωγραφικά να σκεφτείς, και καταλαβαίνεις τη μοναδικότητά μας: είμαστε Επτάνησα, με κοντινότερη στεριά την Πελοπόννησο, διοικητικά υπαγόμαστε στον Πειραιά, αφού εκεί είναι η ΔΟΥ μας και εκεί ψηφίζουμε, μετεωρολογικά όμως η θάλασσα Κυθήρων έχει τρία πέλαγα -Ιόνιο, Αιγαίο, Κρητικό- και σεισμολογικά είμαστε ιδιαίτερα κουνημένοι!»
Η πολιτική και η τέχνη είναι αλληλένδετα για τον ίδιο. Μόνο τη διαφθορά δεν αντέχει: «Αλίμονο αν τη συνηθίσουμε. Είμαστε στην ιστορική στιγμή της δημιουργίας από την αρχή της κοινωνίας που θέλουμε να ζούμε. Ας μας κάνει η κρίση δημιουργικούς και απαιτητικούς: ο δημιουργικός άνθρωπος απαιτεί. Απαιτεί και προσπαθεί για εκείνο που οραματίστηκε. Αν μη τι άλλο, η κρίση μάς έδειξε πως τίποτε δεν είναι αυτονόητο!»
• Από τη ζωγραφική, στην πολιτική.
«Ποτέ δεν είχα στο μυαλό μου την τέχνη ως αυτιστική κατάσταση. Τη θεωρώ φάση κατ' εξοχήν κοινωνική. Πίνακας χωρίς τα μάτια του θεατή δεν υπάρχει. Οπως και πράξη χωρίς τον άλλο δεν έχει νόημα. Από την ώρα που πράττεις, είσαι σε φάση πολιτική. Ειδικά σε μικρές κοινωνίες, όπως τα Κύθηρα, είσαι μέλος της ομάδας από την πρώτη στιγμή του παιχνιδιού. Κάποτε όμως καταλαβαίνεις πως τα παιχνίδια σοβαρεύουν. Πως πρέπει να δράσεις, γιατί κάποιοι παίζουν με τη ζωή σου».
• Ποια η ιδιαιτερότητα των Κυθήρων – πολιτικά, πνευματικά, κοινωνικά;
«Πολιτικά, ό,τι συμβαίνει παντού τα τελευταία 30 χρόνια. Κομματοκρατία, που πατά πάνω σε οικογένειες, προδιαγεγραμμένες ψήφοι, εξαρτώμενες απο μικρορουσφέτια και μικροβολέματα που όμως τρέφουν μεγάλα σκάνδαλα και κουκουλώματα. Και όσο υπήρχε το «δώσε», τόσο εκμαυλιζόταν ο κοσμάκης για μικροπράγματα, παραχωρώντας τα μεγάλα. Με λίγα λόγια: με κάθε τρόπο επιδότηση του πολιτικού μεσαίωνα, μοντέρνα φεουδαρχία κομματαρχών. Πνευματικά, το επίπεδο είναι σχετικά υψηλό. Εχει να κάνει με την επτανησιακή κουλτούρα: μεγάλη αναλογία πτυχίων Πανεπιστημίων, ισχυρός Σύλλογος Κυθηρίων Πανεπιστημιακών και Εταιρεία Κυθηραϊκών Μελετών επίσης ενεργή. Από την άλλη όμως και η πραγματικότητα του μικρού ελληνικού τόπου, του κλεισμένου και παραδομένου στην τηλεόραση. Κοινωνικά τώρα, είμαι πολύ περήφανος. Οι δρόμοι, τα λιμάνια, το νοσοκομείο, το γηροκομείο, το μουσείο, τα ιερά μας προσκυνήματα, οι σύνδεσμοι και οι αδελφότητές μας είναι δικά μας δημιουργήματα. Μπορώ να το φωνάζω: είμαστε κοινωνικά εξελιγμένο είδος!»
• Πώς γίνεται, ενώ τα Κύθηρα είναι ένα νησί με τεράστιο μεταναστευτικό ρεύμα, κυρίως στην Αυστραλία, ο πληθυσμός να είναι τόσο συντηρητικός;
«Μα οι προοδευτικοί άνθρωποι είναι αυτοί που φεύγουν ψάχνοντας το καλύτερο μέλλον. Αυτοί που μένουν είναι αυτοί που δεν τολμούν. Οι Τσιριγώτες πάνω απ' όλα είναι άνθρωποι φοβισμένοι.Ο φόβος τούς κάνει συντηρητικούς και εξαρτώμενους. Φόβος παράλογος, βέβαια, που έρχεται από πολύ παλιά».
• Ποιες οι πρωτοβουλίες σας για τον πολιτισμό στα Κύθηρα;
«Ο πολιτισμός που παράγεται στο νησί -δύο θεατρικές ομάδες, μουσικά γκρουπ, φιλαρμονική, βιβλιοθήκη, φωτογραφικοί σύλλογοι- είναι τα κανάλια της εξωστρέφειας του νησιού. Αυτοί είναι το πρόσωπό μας, και μαζί με αυτούς σχεδιάζουμε. Ο πολιτισμός φυτρώνει με σωστή σπορά και μετά τον φροντίζεις σαν σπάνιο και πολύτιμο φυτό. Δεν είναι πολυτέλεια, ούτε φανφάρα και φιγούρα. Είναι η αλήθεια της ζωής μας. Και βέβαια είναι το παρελθόν μας που σε εμάς αρχίζει από την εποχή των Μινωιτών και φτάνει ώς την ξενιτιά και τη μετανάστευση. Η ανάδειξη και η φροντίδα τους είναι πράγματα για τα οποία παλέυω σαν Τσιριγώτης από πολλά χρόνια πριν. Ευτυχώς που στο Τσιρίγο έχουμε ομάδες (σαν τους Φίλους των Μουσείων) που μοιραζόμαστε τα όνειρα και τις προσπάθειες».
• Εχετε γράψει για τον «φόβο στην τέχνη και τη ζωή». Πώς το βιώνετε στη μικρή κοινωνία των Κυθήρων;
«Το Τσιρίγο είναι φοβική κοινωνία. Αυτό την κρατάει πίσω, καταστρέφοντας την ψυχή της. Παλεύω λοιπόν να πιάσω καθένα και να του πω: Τι φοβάσαι; Είναι κάτι που το λέω και στον εαυτό μου. Πριν ασχοληθώ με τις εκλογές, σκέφτηκα “τι φοβάμαι περισσότερο;” και μετά βούτηξα με το κεφάλι».
• Στα έργα σας έχετε πολλές φορές στραφεί στην αρχαιοελληνική παράδοση – όπως στους μύθους του Αισώπου, στην τελευταία έκθεσή σας στο Μουσείο Μπενάκη. Σήμερα οι μύθοι καταρρίπτονται, οι αιγιαλοί μπαζώνονται και τα χρώματα θαμπώνουν.
«Αν ξέραμε τη μυθολογία μας, σίγουρα πολλά από τα εγκλήματα των χαρτογιακάδων που θεοποιήσαμε θα τα είχαμε αποτρέψει. Αρκεί να σας πω, και αυτό ταιριάζει και στην προηγούμενη ερώτηση, πως τα παιδιά του Αρη και της Αφροδίτης ήταν η Αρμονία, ο Φόβος και ο Δείμος (Τρόμος). Οσο για τον Προμηθέα, τον αλυσοέδεσε στο βουνό ο Δίας, με βοηθούς το Κράτος και τη Βία. Ο Αισχύλος μάς λέει πως το Κράτος είναι ανίκανο να αισθανθεί φιλία ή οίκτο, επειδή δεν έχει δικό του σύστημα αξιών, παρεκτός αυτό που του έχει επιβληθεί άνωθεν. Κάθε φορά που ακούω στα κανάλια να λένε τι είδους άκαρδο κράτος είναι αυτό, γελάω με τη βλακεία».
• Μέσα από ένα έργο τέχνης μπορείς να έχεις αναφορές σε κώδικα ηθικής – εσείς το 'χετε κάνει. Στην πολιτική μπορείς;
«Ο Αντόρνο έλεγε πως η ευφυΐα είναι ηθική κατηγορία.Το κακό, η ιδιοτέλεια, η έρπουσα συνείδηση είναι πλευρές της ηθικής. Εμάς ως έθνος μάς γονάτισε η βλακεία και οι βλάκες, που τους έχουμε μια αδυναμία ιδιαίτερη. Αυτοί προηγούνται σε απόσταση αναπνοής και έπονται οι υπόλοιποι, που επίσης έχουμε σε αφθονία. Είναι φορές που αναρωτιέμαι αν γινόμαστε βλάκες όντας ανήθικοι ή η ανηθικότητά μας μάς αποβλακώνει».
• Ποιες οι προσδοκίες σας από αυτές τις εκλογές; Για τα Κύθηρα και για τη χώρα…
«Δεν ελπίζω. Παλεύω. Νομίζω πως η ενασχόλησή μου με τα κοινά δείχνει σε κάποιους άλλους νεότερους πώς μπορεί να γίνει το πράγμα αλλιώς. Σε αυτό κάνω ταμείο κάθε μέρα. Αυτό είναι το κέρδος. Και γι' αυτό είμαι αισιόδοξος. Σε αυτές τις εκλογές καταμεσής στην κρίση νομίζω πως όλοι περιμένουμε να δούμε το ράγισμα που θα φέρει την κατάρρευση. Μέχρι τότε κοπανάμε με όλες μας τις δυνάμεις».
• Τελικά θα τα βρούμε τα Κύθηρα ή θα χάσουμε ξανά το πλοίο της… άγονης γραμμής;
«Τα Κύθηρα δεν θα τα βρούμε, γιατί όλο ταξιδεύουν καβάλα σε τρία πέλαγα και χίλιους ανέμους. Και δεν κάνω μεταφορές. Ελάτε έναν χειμώνα να δείτε πώς ταξιδεύει το νησί. Οσο για το πλοίο της άγονης, κρατάω την τελευταία λέξη, τότε που θα ψάχνω δημοσιογράφους τον ερχόμενο Οκτώβριο, όταν σίγουρα θα καταργήσουν και πάλι τη γραμμή καταδικάζοντας χιλιάδες νησιώτες».
