Του Γιώργου Σταματόπουλου
Είναι ασθενικό το επιχείρημα-αξίωμα (;) όλων εκείνων που ισχυρίζονται ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης ο πολιτισμός δεν έχει θέση στις κοινωνικές σχέσεις και στην καθημερινότητα. Το διατυμπανίζουν αυτό κυρίως οι δημοτικοί σύμβουλοι, οι εννιάμισι στους δέκα πείθοντας τους δημάρχους να διακόψουν την επιχορήγηση του δήμου προς τους συλλόγους. Δεν χρειάζονται πολιτιστικές δραστηριότητες (θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, εκθέσεις ζωγραφικής κ.ά.). Ετσι συρρικνωμένο βλέπουν τον πολιτισμό, ούτε καν διανοούνται ότι ο πολιτισμός ξεκινά από το ανθρώπινο σώμα και τη στάση του μέσα στο ξέφωτο της επικοινωνίας: έπονται ο λόγος και η συνείδηση. Το σώμα που ομιλεί και ορχείται, που πονά και χαίρεται και κραυγάζει και λυπάται και πενθεί, όλα αυτά είναι η αρχή της διαδικασίας του πολιτισμού, μια επώδυνη και μακρόχρονη διαδικασία, αιματηρή για την κάθε γενιά, με αριστοτόκο θέληση, με στραμμένη την προσοχή στον χρόνο, στο χθες, το σήμερα, το αύριο.
Αν ισχύει αυτή η εκτίμηση, τότε ανατρέπεται η έννοια, η πολύ στενή έννοια που προσδίδουν στον πολιτισμό οι δημοτικοί άρχοντες. Επίσης: σε εποχή κρίσης οι όποιες πολιτιστικές εκδηλώσεις είναι τόποι συνεύρεσης, χαράς, επαφής, με φτηνό ή χωρίς καθόλου εισιτήριο, κοινωνική προσφορά των πολιτιστικών ομάδων των δήμων. Είναι μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού του δημόσιου χώρου, κρίσιμου μεγέθους για τη λειτουργία και τον ορισμό της δημοκρατίας, κάτι που έχουμε λησμονήσει σχεδόν άπαντες, διότι ηλικιωθήκαμε έχοντας την εντύπωση ότι το κράτος είναι πάνω απ' όλα και ότι οι δημόσιοι χώροι (δρόμοι, πάρκα, πλατείες) είναι περιουσία του. Μέγα, εγκληματικό λάθος· οι δημόσιοι χώροι ανήκουν στην κοινωνία, επειδή όμως αυτή δεν αποτελεί θεσμικό όργανο (μόνο να ψηφίζουμε μας επιτρέπουν), γι' αυτό λοιπόν ουδέποτε διεκδίκησε τον χώρο της, που θα μπορούσε να γίνει η νέα Πνύκα, η νέα Εκκλησία του Δήμου.
Τέλος πάντων. Ενα από τα πιο στιβαρά βιβλία της δυτικής επιστήμης και λογοτεχνίας είναι κατά τη γνώμη μου «Η διαδικασία του Πολιτισμού», του Νόρμπερτ Ελίας. Καλό θα ήταν να το διάβαζαν οι επίδοξοι δημοτικοί άρχοντες, προτού αρχίσουν να εκστομίζουν τις ανόητες θέσεις τους για τον πολιτισμό. Είναι βέβαιο ότι θα έτρωγαν πιο καλά, θα ντύνονταν πιο απλά, θα κοιμούνταν πιο ήσυχοι, θα αγαπούσαν με πάθος τις μικρές κινήσεις τής κάθε μέρας, διαφορετική θα ήταν η αισθητική τους ματιά. Και, επίσης (ίσως υπερβάλλω): θα γίνονταν πιο σεμνοί, λιγότερο αλαζόνες, λιγότερο καταθλιπτικοί και κακοί· υγιεινώς φιλόδοξοι. Ετσι κάπως θα 'πρεπε να συναντιόμαστε με τον πολιτισμό. Εχουν άδικο λοιπόν όσοι ξελαρυγγιάζονται φωνάζοντας ότι το πρώτο θύμα και πιο εύκολο (;) της οικονομικής κρίσης είναι ο πολιτισμός.
Αντιθέτως, είναι από τα μεγαλύτερα αναχώματα στην παρέλαση της πείνας και της απογοήτευσης, στην κυριαρχία του άθλιου κρατικού μηχανισμού και της θυγατρικής του αυτοδιοικητικής μηχανής. Και για να μην ανησυχούμε, η φτωχή τέχνη είναι πάντα παρούσα, όπως και η λαϊκότητα, όπως και το ταλέντο και το μεράκι πολλών, νέων κυρίως. Ολα αυτά μπορούν να σμίξουν ερωτικά και να βγάλουν τη γλώσσα στον χοντροκομμένο πολιτισμό των δημοτικών αρχόντων, δοξάζοντας ταυτόχρονα το αισθητικό φαινόμενο με τη μεγαλοσύνη της ζωής. Βγαίνουμε άρα με δικά μας μέσα από τη μιζέρια και τη λύπη και αγκαλιαζόμαστε με την απλότητα και τη χαρά. Υγιείς, είρωνες και αυτοσαρκαστικοί, δυνατοί και εχθροί της εξουσίας.
