Η αστική τάξη της Πόλης, η Ακρόπολη φωτισμένη από το φεγγάρι, τα σκοτεινά του χρώματα. Πίσω από την ειδυλλιακή ατμόσφαιρα των έργων του υπάρχει η επίγνωση των ανισοτήτων σε μια Τουρκία που αλλάζει ραγδαία
H νύχτα, αλλά και το κοσμοπολίτικο περιβάλλον της Κωνσταντινούπολης, όπου ζει και εργάζεται, ασκούν ιδιαίτερη γοητεία στον Τούρκο ζωγράφο Ντογάν Πακσόι. Ζωγραφίζει ανθρώπους σε πολυσύχναστα εστιατόρια και μπαρ, σε υπαίθριους κινηματογράφους, σε καλοκαιρινά κέντρα στα παράλια του Βοσπόρου. Οι άνδρες είναι ντυμένοι με μαύρα κοστούμια, ενώ οι γυναίκες ημίγυμνες σ' αυτές τις βραδινές συναντήσεις που, παρότι μοιάζουν ρομαντικές κι ευχάριστες, αποτελούν κοινωνικά σχόλια για τη θέση των γυναικών, «για την αδικία που συντελείται εις βάρος τους», όπως ο ίδιος επισημαίνει.
Η πρώτη ατομική έκθεση στην Αθήνα του καταξιωμένου στην Τουρκία ζωγράφου φιλοξενείται στην γκαλερί Genesis. Εχει τίτλο «Η άλλη όψη της νύχτας». O θεατής θα βρεθεί μπροστά σε μια ευχάριστη έκπληξη. Η Ακρόπολη, φωτισμένη από το φεγγάρι, πρωταγωνιστεί σε ορισμένα από τα υποβλητικά τοπία του, καρπός των πρόσφατων επισκέψεών του στην Αθήνα.
Ο Ντογάν Πακσόι ζωγραφίζει από παιδί. Ο παππούς του υπήρξε ιστορικός τέχνης -και αστρονόμος-, η αδελφή του είναι αναγνωρισμένη ντιζάινερ και ο αδελφός του επίσης ζωγράφος και γλύπτης. Μεγαλώνοντας στα Αδανα, τα μόνα μέσα ψυχαγωγίας που είχε ήταν ο κινηματογράφος και οι γάμοι. «Την εποχή εκείνη, οι γυναίκες ήταν κυρίως απασχολημένες με οικοκυρικές εργασίες: μαγείρευαν, καθάριζαν και έπλεναν ρούχα ή φρόντιζαν τα παιδιά. Αντίθετα, οι άνδρες κυκλοφορούσαν σε δημόσιους χώρους και σύχναζαν σε καφέ, κέντρα ψυχαγωγίας και μπαρ. Ετσι οι γυναίκες τελούσαν ουσιαστικά σε μόνιμη καταπίεση. Οταν άρχισα να ζωγραφίζω, η επίγνωση αυτή αποτέλεσε επίκεντρο και κυρίαρχο θέμα των έργων μου», λέει σε μια συζήτηση με την επιμελήτρια της έκθεσης Ιριδα Κρητικού, που δημοσιεύεται στον κατάλογο της έκθεσης. «Εστιάζοντας στην ανώτερη κοινωνική τάξη και τα σύμβολά της, επιδιώκω να υπογραμμίσω την άνιση κατανομή της ευημερίας και των αγαθών στην κοινωνία (…). Αυτό που κρύβεται πίσω από την ειδυλλιακή ατμόσφαιρα, αλλά εμφανώς προκύπτει, είναι ένα χάσμα αλλά και ένα δίλημμα μεταξύ αυτών που υπηρετούν και εκείνων που ψυχαγωγούνται».
Ο ίδιος παραμένει ευαίσθητος παρατηρητής, μερικές φορές όμως είναι παρών στα έργα του, όπου συχνά τοποθετεί Τούρκους κοσμικούς δίπλα σε σύμβολα του εφήμερου, όπως τα λαμπερά πυροτεχνήματα. Ο Πακσόι ενηλικιώθηκε καλλιτεχνικά τη δεκαετία του ’80 -εποχή που οι κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές, η μεταμόρφωση του αστικού δομικού ιστού και η μετατόπιση των αξιών στην τουρκική κοινωνία υπήρξαν ραγδαίες. Γι' αυτό «στα έργα του τα κοινωνικά-πολιτικά σχόλια για την αυξανόμενη διαφθορά συνυπάρχουν με τις ρομαντικές λογοτεχνικές παραπομπές και την ουτοπική, σχεδόν ποιητική της εικόνας, αφηγούμενα ενδεχομένως τις γεωγραφικές συντεταγμένες ενός “Χαμένου Παραδείσου”», τονίζει η επιμελήτρια.
Για τον ζωγράφο το μπλε που κυριαρχεί στις συνθέσεις του συμβολίζει την ακινησία και τη σοβαρότητα, το κόκκινο τη θέρμη και την ίδια τη ζωή. «Εκφράζομαι καλύτερα με τα σκοτεινά χρώματα. Μου αρέσει πάντως να λέω ότι τα φωτεινά στοιχεία που εξέρχονται από το σκοτάδι αντανακλούν κυρίως τον εσωτερικό κόσμο μου. Ναι, το φως και το σκοτάδι σίγουρα αλληλοσυμπληρώνονται, τόσο στην τέχνη όσο και στη ζωή», λέει. «Ζωγραφίζω με αγάπη. Και καθώς ζωγραφίζω, η αγάπη αυτή μετατρέπεται σε ενεργοποιημένο σκοπό. Νιώθω ιδιαίτερα ευτυχής όταν κατορθώνω να καθρεφτίσω στα έργα μου τα υπόγεια “ρεύματα” που διατρέχουν τη ζωή και την ψυχή μου».
Ο Πακσόι σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κωνσταντινούπολης, έχει εκθέσει πολλές φορές στο εξωτερικό, στη Γερμανία, τη Σουηδία, την Ισπανία, τη Γαλλία, το Βέλγιο και τον Καναδά. Το 1985 δημιούργησε με τον αδελφό του Σαχίν την Teşvikiye Art Gallery, έναν ανοιχτό χώρο τέχνης και διαλόγου, ενώ επίσης εκδίδει το πρωτοποριακό περιοδικό τέχνης «Genç Sanat / Young Art».
Οταν ήταν φοιτητής κέρδισε σε διαγωνισμό ένα βραβείο για μια σύνθεση με το μπούστο και τη σαρκοφάγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. «Το συναίσθημα της οικειότητας για το έργο εκείνο και για τα πρόσφατα αθηναϊκά με την Ακρόπολη είναι απαράλλακτο», λέει τώρα. «Οι Τούρκοι και οι Ελληνες έζησαν μαζί στο παρελθόν και μοιράζονται παρόμοιες κουλτούρες. Εάν και τώρα επιδιώξουν να σέβονται ο ένας τον άλλο και να είναι αληθινοί γείτονες, τότε θα μπορούσαν να ζήσουν και πάλι ειρηνικά».
Παρή Σπίνου ([email protected])
*INFO: Γκαλερί Genesis, Xάρητος 35, τηλ. 211-7100566. Μέχρι 17 Μαΐου.
