Μόσχα. Στην οδό Σαντόβαγια στο κέντρο της πόλης πνέει μια αύρα παρισινού βουλεβάρτου. Στην πάλαι ποτέ σοβιετική εποχή συνιστούσε σημείο αναφοράς της μποέμ νεολαίας, φιλοξένησε την κομματική νομενκλατούρα και αργότερα, στα χρόνια της περεστρόικας, τα κατάξανθα κορίτσια που σκανδάλισαν την υφήλιο. Αποτελεί εκ των ων ουκ άνευ τόπο προορισμού για Ρώσους και ξένους τουρίστες, πολλοί από τους οποίους κατευθύνονται στο κτίριο με το νούμερο 302Β αναζητώντας το διαμέρισμα 50.
Αλλαγμένη στο πέρασμα των δεκαετιών η αρίθμηση. Οι Μοσχοβίτες, ωστόσο, ξέρουν ότι εκεί έζησε ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, που γεννήθηκε σαν σήμερα στα 1891, και οδηγούν με καμάρι τους επισκέπτες. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη καταξίωση για έναν πνευματικό άνθρωπο απ' το να κερδίσει την αγάπη των νεότερων γενεών. Πολύ περισσότερο όταν τα γραπτά του παρερμηνεύτηκαν και λογοκρίθηκαν όσο κανενός άλλου ενώ ζούσε και ο ίδιος περιθωριοποιήθηκε βιώνοντας την αφόρητη δυσμένεια του σταλινισμού. Από τις «Διαβολιές», την πρώτη του συλλογή διηγημάτων, ξεχώρισε το ταλέντο του, το οποίο ξεδιπλώθηκε στα μυθιστορήματα «Λευκή φρουρά» και «Η Καρδιά ενός Σκύλου» και βρήκε την κορυφαία του έκφραση στο «Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα».
Ιδιοφυής και καινοτόμος, ενσωματώνει σε έναν απολύτως ρεαλιστικό τρόπο γραφής υπερβολικά τραγελαφικές καταστάσεις. «Συνεχίζει τη μεγάλη παράδοση της ρωσικής σάτιρας από τα χρόνια των τσάρων», επισημαίνουν οι μελετητές. «Τέμνει με το νυστέρι του το νεαρό σώμα μιας επανάστασης, που ’χε ακόμα τη δύναμη να στέκεται κριτικά απέναντι στον εαυτό της». Ο Σατανάς αποφασίζει να επισκεφθεί τη σοβιετική πρωτεύουσα του ’30 και τα κάνει γης μαδιάμ επειδή ο κόσμος δεν πιστεύει πια στον Θεό, άρα ούτε στον Εωσφόρο.
Τον μαύρο, τεράστιο και είρωνα γάτο του κινητοποιεί προκειμένου να τιμωρήσει φρικτές έξεις των ανθρώπων, όπως η μεγαλομανία, η ιδιοτέλεια, η υποκρισία, η αχαριστία, η απληστία, η ανοησία, η ματαιοδοξία, που περιέργως ανθούν και στη… σοσιαλιστική κοινωνία. Ο Μαιτρ είναι συγγραφέας κλεισμένος στο τρελάδικο και η Μαργαρίτα, εμπνευσμένη από τη Γιέλενα Σεργκέγιεβνα Σιλόβσκαγια, τον τελευταίο μεγάλο έρωτα της ζωής του, αφήνει τα πάντα για να τον συναντήσει, σ' ένα ισοπεδωτικό λογοτέχνημα που οι σταλινικοί καταδίκασαν στην αφάνεια.
Ριζοσπαστικό βιβλίο που οι κριτικοί θεωρούν το σημαντικότερο ρωσικό έργο του εικοστού αιώνα. Πρωτοδημοσιεύτηκε σε λογοκριμένες συνέχειες στο περιοδικό «Μόσκβα» την περίοδο 1966-67, είκοσι έξι ολόκληρα χρόνια έπειτα απ’ τον θάνατο του συγγραφέα, και σε πλήρη μορφή το 1973. Ο «Σκύλος» γράφτηκε στα 1925 αλλά τυπώθηκε στα 1987. Παροιμιώδεις έχουν μείνει οι συνομιλίες του με τον ίδιο τον Στάλιν που, ως θαυμαστής του, του εξασφάλισε θέση κειμενογράφου στα Μπολσόι. Φαίνεται πως ο Σατανάς επηρεάζει και τα μετέωρα που προμηνύουν βροχές και καταιγίδες στα ηπειρωτικά, Μάη μήνα.
Μετέωρος [email protected]
