Του Φώτη Παπούλια

Στην ιστορία των δημοτικών εκλογών καταγράφονται αναμετρήσεις που σημάδεψαν τις γενικότερες πολιτικές εξελίξεις της χώρας. Οι δημοτικές του 1978 άνοιξαν τον δρόμο της εξουσίας στο ΠΑΣΟΚ, εκείνες του 1986 σηματοδότησαν την ακραία πόλωση του 1989, και το 1990 έναν πρωτόγνωρο εμφύλιο υποψηφίων με κοινές πολιτικές ρίζες. Αν το κλασικό «μότο» της μεταδικτατορικής Ελλάδας ότι «οι δημοτικές εκλογές ανεβάζουν κυβερνήσεις» ισχύει και σήμερα μένει να αποδειχθεί.

Το πολιτικό κλίμα των δημοτικών εκλογών της 15ης Οκτωβρίου 1978 είχε φορτιστεί από την ανάδειξη του ΠΑΣΟΚ στις βουλευτικές εκλογές (20 Νοεμβρίου 1977) στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Οι συνομιλίες μεταξύ ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ για την εξεύρεση κοινού υποψήφιου ναυάγησαν. Για την ιστορία, οι Γ. Γεννηματάς και Μίνα Γιάννου ήταν επικεφαλής του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ αντίστοιχα, όμως η ανακοίνωση του ΚΚΕ (2/9) ότι οι συζητήσεις «οδηγούν σε απαράδεκτα ετεροβαρείς σε βάρος του ΚΚΕ συμφωνίες…» οδήγησε στο τέλος των συζητήσεων. Το ΠΑΣΟΚ «κατέβασε» στην Αθήνα τον Δ. Μπέη, το ΚΚΕ τον Μίκη Θεοδωράκη, η Ν.Δ. τον Γ. Πλυτά. Στον δεύτερο γύρο ο Δ. Μπέης με 57,22% είχε εκλεγεί δήμαρχος, αφού σχεδόν το σύνολο του ποσοστού που είχε συγκεντρώσει την πρώτη Κυριακή ο Μ. Θεοδωράκης (16,31%) προτίμησε τον εκλεκτό του ΠΑΣΟΚ.

Το θρίλερ αυτών των εκλογών είχε παιχτεί στον Πειραιά. Ο επί χούντας δήμαρχος Αρ. Σκυλίτσης, ο εμπνευστής του αλήστου μνήμης χουντικού φοίνικα, είχε κατέβει υποψήφιος και η «ουδετερότητα» της Ν.Δ. τον καθιστούσε φαβορί. Η συσπείρωση των κομμάτων της αντιπολίτευσης στο πρόσωπο του Γ. Κυριακάκου, στις εκλογές θρίλερ, οδήγησαν στον δεύτερο γύρο σε νίκη του Γ. Κυριακάκου με ποσοστό 53,43% έναντι 46,57% του Αρ. Σκυλίτση. Στα ιστορικά αξιοσημείωτα η παρέμβαση του Π. Κανελλόπουλου και της Ελένης Βλάχου υπέρ του Γ. Κυριακάκου.

Η εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981 σημάδεψε και το αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών της 17ης Οκτωβρίου 1982. Επανεξελέγη στην Αθήνα ο Δ. Μπέης, απέναντι στον Τζ. Τζαννετάκη της Ν.Δ., ενώ το ΚΚΕ είχε κατεβάσει τον Β. Εφραιμίδη (18,52% την πρώτη Κυριακή).

Το θρίλερ επαναλήφθηκε στον Πειραιά. Στον δεύτερο γύρο (24 Οκτωβρίου) ο Γ. Παπασπύρου με τον «Δημοκρατικό Πειραιά» πήρε 54,26% έναντι 45,74% του Αρ. Σκυλίτση. Απαιτήθηκε ακόμα μια φορά η βοήθεια του ΚΚΕ, αφού το 20,07% του Δ. Σαλπέα πριμοδότησε τον υποψήφιο του ΠΑΣΟΚ απέναντι στον εκλεκτό της χούντας. Στη Θεσσαλονίκη ο Θ. Μαναβής με 55,10% ήταν ο νικητής απέναντι στον υποψήφιο της Ν.Δ. Σ. Κούβελα (40,86%).

Οι δημοτικές εκλογές του 1986 θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν «εκλογές-τομή» για το πολιτικό σύστημα. Η Ν.Δ. έδωσε έντονη πολιτική χροιά στους τρεις μεγάλους δήμους της χώρας. Μ. Εβερτ στη Αθήνα, Αν. Ανδριανόπουλος στον Πειραιά, Σ. Κούβελας στη Θεσσαλονίκη. Ταυτόχρονα η Αριστερά στο σύνολό της έκοψε τους δεσμούς με το ΠΑΣΟΚ, αφού είχε προηγηθεί η απαξιωτική συμπεριφορά του με την προσβλητική φράση «ΠΑΣΟΚ και άλλες δημοκρατικές δυνάμεις» το 1982.

Στον Πειραιά ο Αν. Ανδριανόπουλος με 50,89% τη δεύτερη Κυριακή πήρε τη δημαρχία απέναντι στον Γ. Παπασπύρου – πρώτη φορά έπειτα από 35 χρόνια η Ν.Δ. κέρδιζε τον δήμο. Ο Μ. Εβερτ (54,79%) κέρδισε την Αθήνα στον δεύτερο γύρο απέναντι στον Δ. Μπέη και στη Θεσσαλονίκη ο Σ. Κούβελας με 52,13%.

Το 1990, εν μέσω μιας πνιγηρής από τα σκάνδαλα πολιτικής ατμόσφαιρας, οι δημοτικές εκλογές της 14ης Οκτωβρίου αποκτούν ιδιαίτερη πολιτική σημασία. Το διαρκώς απολογούμενο και λοιδορούμενο ΠΑΣΟΚ «κατεβάζει» στην Αθήνα τη Μελίνα Μερκούρη, η Ν.Δ. τον πρώην βουλευτή και υπουργό διαγραφέντα από το ΠΑΣΟΚ Αντ. Τρίτση. Μάχη αμφίρροπη, τελικό αποτέλεσμα 50,15% για τον Αντ. Τρίτση. Στον Πειραιά ο υποψήφιος του Συνασπισμού Στ. Λογοθέτης (56,63%) πέτυχε μεγάλη νίκη απέναντι στον Σ. Παπαπολίτη, ενώ στη Θεσσαλονίκη ο Ντ. Κοσμόπουλος της Ν.Δ. επικράτησε του Δ. Φατούρου που είχε υποστηριχθεί από ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμό.

Οι εκλογές του 1994 θα μπορούσαν να διδάσκονται σε σχολές πολιτικής επικοινωνίας με το απλό ερώτημα «Πώς ένα αδιαμφισβήτητο φαβορί χάνει από έναν κύριο τίποτα;». Θ. Πάγκαλος εναντίον Δ. Αβραμόπουλου, σημειώσατε «2». Στον πρώτο γύρο σημείωσαν Θ. Πάγκαλος 32%, Δ. Αβραμόπουλος 44,6%, Μ. Δαμανάκη 11,25, Λ. Αυδής 6% και ο εκλεκτός του Α. Σαμαρά από την Πολιτική Ανοιξη Αν. Λεντάκης (4%). Στον δεύτερο γύρο, Δ. Αβραμόπουλος 54,37% έναντι 45,63% του Θ. Πάγκαλου…

Στον Πειραιά ο Στ. Λογοθέτης είχε επικρατήσει του Κ. Κεφάλα και στη Θεσσαλονίκη ανέτειλε το άστρο του Β. Παπαγεωργόπουλου. Στα σημαντικά των εκλογών η εμφάνιση πρώτη φορά «αντάρτικων ψηφοδελτίων» και η πρωτοκαθεδρία της Ν.Δ. στο άλλοτε δημοκρατικό προπύργιο των δήμων.

Το 1998 ήταν οι πρώτες «καλλικρατικές» εκλογές στην εποχή του ΠΑΣΟΚ του Κ. Σημίτη. Στην Αθήνα ο Δ. Αβραμόπουλος κέρδισε από την πρώτη Κυριακή (57%), έναντι της Μ. Δαμανάκη (ΠΑΣΟΚ – Συνασπισμός 17%). Στον Πειραιά, ο Χρ. Αγραπίδης (58,4%) έναντι του εκ του ΠΑΣΟΚ Χ. Φωτίου (41,6%) και στη Θεσσαλονίκη ο Β. Παπαγεωργόπουλος (54,2%) έναντι του Θρ. Λαζαρίδη (45,8%).

Οι δημοτικές του 2002 με την εκλογή στους τρεις μεγάλους δήμους των Ντ. Μπακογιάννη, Χρ. Αγραπίδη και Β. Παπαγεωργόπουλου έδωσαν το «μήνυμα» της νίκης της Ν.Δ. στις εκλογές του 2004.