Αποτελεί το μήλον της Εριδος στη μεθαυριανή αναμέτρηση για τον πρώτο και καθοριστικό γύρο των δημοτικών εκλογών. Το ίδιο το κτίριο, το οποίο κατασκευάστηκε το 1872 σε… ξένο οικόπεδο, δεν διαθέτει την ακτινοβολία που αρμόζει στην πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Ισως όμως να συμβολίζει τη χρόνια ανεπάρκεια των δημοτικών αρχόντων
Ο παππούς της Μελίνας, Σπύρος Μερκούρης, έκανε την πρώτη ανακαίνιση του δημαρχείου με στόχο να δώσει αίγλη στο κτίριο
Της Χαράς Τζαναβάρα
Λίγα μέτρα μακριά από την Ομόνοια, την πλατεία που τις τελευταίες δεκαετίες είναι το σημείο αναφοράς στη σκόπιμη υποβάθμιση του κέντρου της πρωτεύουσας, το δημαρχείο της Αθήνας αποτελεί μια όαση αλλά απέχει πολύ από την αίγλη και τον συμβολισμό που διαθέτουν τα αντίστοιχα κτίρια άλλων ευρωπαϊκών μεγαλουπόλεων.
Συγκαταλέγεται στα πρώτα κτίρια που απέκτησε η Αθήνα στις δύσκολες εποχές που ακολούθησαν τα χρόνια μετά την ανακήρυξή της ως πρωτεύουσας του νεότερου ελληνικού κράτους. Εκτός από τα οικονομικά, έπρεπε να αντιμετωπιστούν σύνθετα ιδιοκτησιακά ζητήματα που σχετίζονταν με τα τσιφλίκια των αποχωρούντων Τούρκων αξιωματούχων. Ορισμένα μάλιστα απασχολούν ώς σήμερα τη Δικαιοσύνη. Σε αυτές τις εκκρεμότητες οφείλεται σε μεγάλο βαθμό το γεγονός ότι επιλέχθηκε το 1833 ως πρωτεύουσα του νεοσύστατου κράτους, αλλά χρειάστηκε πάνω από μια τριακονταετία για να αποκτήσει στην πράξη αυτό τον ρόλο.
Ως τις αρχές της δεκαετίας του 1870, οι δημοτικές αρχές περιφέρονταν σε διάφορα κτίρια. Η πρώτη τους έδρα ήταν το κτίριο της Δημογεροντίας, στο σημερινό παρκάκι της παλιάς Αγοράς, στη διασταύρωση των οδών Αιόλου και Αδριανού. Στη συνέχεια φιλοξενήθηκαν σε διάφορα νοικιασμένα κτίρια πριν αποκτήσουν την πρώτη ιδιόκτητη στέγη στην πλατεία Ψυρρή. Πρόκειται για το διώροφο απλό κτίριο, όπου σήμερα στεγάζεται η 1η Δημοτική Κοινότητα της Αθήνας.
Το 1870, με την εκλογή του Παναγή Κυριακού στο τιμόνι του δήμου, ετέθη το θέμα του δημαρχείου και ανατέθηκε στον δημομηχανικό Παναγή Κάλκο να εκπονήσει τα σχέδια. Το οικόπεδο, που σήμερα καλύπτει ολόκληρο το οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Αθηνάς, Κρατίνου, Ευπόλιδος και Κλεισθένους, τότε βρισκόταν σε μια… ερημική περιοχή, σε απόσταση από το κέντρο της πόλης, «σε ρέματα, βουνούς και χαράδρας»!
Με σπουδές Αρχιτεκτονικής στο Μόναχο, καθώς δεν λειτουργούσε στη χώρα μας Πολυτεχνείο, ο Παν. Κάλκος (1810-1875) είχε επιστρέψει στην πατρίδα του για να δουλέψει στο πλευρό διακεκριμένων, κυρίως ξένων, μηχανικών. Συμμετείχε στην κατασκευή σημαντικών κτιρίων, όπως η Παλιά Βουλή στην οδό Σταδίου (1858-71), το Αρχαιολογικό Μουσείο στην Πατησίων (1866-69), αλλά και ο μητροπολιτικός ναός (1842-63). Δικά του έργα είναι το μέγαρο Κορομηλά στην πλατεία Συντάγματος, που κατεδαφίστηκε τη δεκαετία του 1960 και σήμερα είναι η έδρα του οικονομικού επιτελείου, καθώς και το -επίσης κατεδαφισθέν το 1956- Βαρβάκειο Λύκειο, στην οδό Αθηνάς, στον αναξιοποίητο χώρο που στεγάζεται η ανοιχτή αγορά λαχανικών. Ο Παν. Κάλκος ανήκει στην πρώτη φουρνιά των Ελλήνων μηχανικών, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται οι Σταμάτης Κλεάνθης, Δ. Ζέζος, Θ. Βαλλιάνος αλλά και ο λίγο νεότερος Λ. Καυτατζόγλου, που στάθηκαν δίπλα και συχνά απέναντι σε ξένους συναδέλφους τους. Οι τελευταίοι, λόγω των σχέσεών τους με την αυλή του Οθωνα, σχεδόν μονοπωλούσαν την κατασκευή των πρώτων κτιρίων, δημόσιων αλλά και ιδιωτικών. Τα σχέδια για το πρώτο δημοτικό κατάστημα ήταν ιδιαίτερα λιτά, ακόμα και για τα δεδομένα της εποχής, λόγω των περιορισμένων οικονομικών του δήμου. Ηταν διώροφο, με ελάχιστα στολίδια, ενώ στο ισόγειο είχε προβλεφθεί η λειτουργία καταστημάτων γιατί τα ενοίκια ήταν πολύτιμα για το συνήθως άδειο ταμείο.Τα κονδύλια δεν έφταναν και η δημοτική αρχή κατάφερε να εξασφαλίσει δάνειο 130.000 δραχμών από την Εθνική Τράπεζα. Το κτίριο θα είχε μείνει ατελείωτο αν δεν υπήρχε η γενναία δωρεά 15.000 φράγκων από τον καταγόμενο από την Ηπειρο Ιωάννη Κοντογιαννάκη, πρόξενο της Ελλάδας στην Πετρούπολη, που είχε κάνει κι άλλες δωρεές.
Τα θεμέλια είχαν μπει το 1872 από τον Παν. Κυριακό, που ευτύχησε να κάνει τα εγκαίνια δύο χρόνια αργότερα. Η τελετή όμως συνοδεύτηκε από ένα… εξώδικο, καθώς ο Σταμάτης Κλεάνθης προσκόμισε χαρτιά που έδειχναν ότι ο δήμος έχτισε σε ξένο οικόπεδο! Ο περίφημος πολεοδόμος είχε κληθεί το 1833, μαζί με τον Γερμανό Εδ. Σάουμπερτ, να εκπονήσει το πρώτο σχέδιο της πρωτεύουσας. Προέβλεπε ότι το κέντρο της θα ήταν η σημερινή πλατεία Ομονοίας, όπου είχαν χωροθετηθεί τα ανάκτορα, αλλά οι επιλογές τους προσέκρουσαν στις αξιώσεις ιδιοκτητών γης που λίγα χρόνια αργότερα επέβαλαν την περιοχή του Συντάγματος ως έδρα της διοίκησης. Πριν από την ανατροπή όμως, ο Κλεάνθης είχε σπεύσει να αγοράσει γη γύρω από την Ομόνοια, στην οποία συμπεριλαμβανόταν και το οικόπεδο του δημαρχείου. Η άγνωστη δικαστική διαμάχη συνεχίστηκε και μετά τον θάνατό του και έληξε στις αρχές του 20ού αιώνα με την καταβολή αποζημίωσης στους κληρονόμους του.
Ως το 1901 το δημαρχείο περιοριζόταν στον όροφο, όπου στριμώχνονταν οι υπηρεσίες, τα γραφεία των αιρετών αρχών και η αίθουσα συνεδριάσεων. Στο ισόγειο λειτουργούσαν καταστήματα, που νοικιάζονταν με μόνο γνώμονα τα έσοδα. Ετσι, στεγάστηκαν καφενεία, μαγειρεία, οινοπωλεία, ακόμη και φερετροποιείο! Η παρουσία τους τερματίστηκε το 1901, με την εκλογή του δυναμικού Σπύρου Μερκούρη, παππού της αξέχαστης Μελίνας, που έκανε και την πρώτη ανακαίνιση του δημαρχείου με στόχο να δώσει την αίγλη που του αρμόζει. Προστέθηκαν προς την πλευρά της οδού Αθηνάς η επιβλητική μαρμάρινη σκάλα που οδηγεί στον όροφο και κυρίως η νεοκλασική είσοδος με τους τέσσερις δωρικούς κίονες. Εγιναν εσωτερικές διαρρυθμίσεις και το δημαρχείο απέκτησε για πρώτη φορά τουαλέτες.
Η δεύτερη και μεγαλύτερη παρέμβαση έγινε επί δημαρχίας Κώστα Κοτζιά. Το 1934 κάλεσε τον δημομηχανικό Ανδρέα Πλουμιστό (1897-1962), που πρόσθεσε τον τρίτο όροφο και διαμόρφωσε τους χώρους στη μορφή που έχει σήμερα. Τότε έγιναν κοι οι θαυμάσιες τοιχογραφίες από τον Φώτη Κόντογλου και τον Γιώργο Γουναρόπουλο.
Το κτίριο ήταν ανεπαρκές και έτσι ο δήμος στέγασε πολλές υπηρεσίες του σε μια απρόσωπη πολυκατοικία στην αρχή της οδού Λιοσίων, στην πλατεία Βάθη, όπου επί δημαρχίας Μιλτ. Εβερτ μεταφέρθηκε και η έδρα της δημοτικής αρχής. Το πήγαινε-έλα του γραφείου του δημάρχου συνεχίζεται, καθώς επέστρεψε στο ιστορικό κτίριο το 1995 από τον Δημήτρη Αβραμόπουλο και επανήλθε στη Λιοσίων από τον σημερινό δήμαρχο Γ. Καμίνη.
………………………………………
1 Αθήνα χωρίς… όρια
Ως το 1925 τα όρια του Δήμου Αθηναίων κάλυπταν σχεδόν ολόκληρο το Λεκανοπέδιο. Τότε αποσπάστηκαν οι… κοινότητες Καλλιθέας, Μοσχάτου, Ηρακλείου, Λιοσίων, Ρέντη, Μπραχαμίου, Παλαιού Φαλήρου, Χαλανδρίου, Κηφισιάς και Αμαρουσίου.
2 Διορισμένος
Πρώτος δήμαρχος της πρωτεύουσας αναδείχτηκε το 1855 ο Ανάργυρος Πετράκης. Στην πράξη τον επέλεξε ο Οθωνας από τον κατάλογο των εκλεγμένων συμβούλων.
3 Ο Κήπος του Λαού
Τα σχέδια των Κλεάνθη-Σάουμπερτ προέβλεπαν εκατέρωθεν της οδού Αθηνάς τον Κήπο του Λαού. Η έκτασή του ψαλιδίστηκε πολλές φορές για να χτιστεί το Δημοτικό Θέατρο, που βρισκόταν στη σημερινή πλατεία Εθνικής Αντίστασης.
