Ο Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν αρνείται να μιλήσει στην πολυαναμενόμενη ταινία του για τη σύγχρονη πραγματικότητα της χώρας του – δεν είναι δημοσιογράφος, λέει. Διαμαρτυρήθηκε, όμως, με τον τρόπο του για το πολύνεκρο δυστύχημα στο ορυχείο

Της Λήδας Γαλανού

Πριν ακόμη από την προβολή τού «Winter Sleep», της νέας ταινίας του Νουρί Μπιλγκέ Τσεϊλάν, όλοι μιλούσαν με βεβαιότητα για τον φετινό Χρυσό Φοίνικα. Τρεις ώρες κι ένα τέταρτο μετά την έναρξη της μακρύτατης ταινίας κάθε συζήτηση είχε κοπεί, είτε λόγω ενός ελαφρού ύπνου στην αίθουσα είτε απλώς επειδή, πραγματικά, δεν είναι μια καλή ταινία του Τσεϊλάν, του σκηνοθέτη των «Τριών Πιθήκων» και του «Κάποτε στην Ανατολία».

Η ιστορία εκτυλίσσεται στην Καππαδοκία, σ’ ένα ξενοδοχείο που διαχειρίζονται ο εύπορος Αϊντίν, πρώην ηθοποιός και νυν συγγραφέας, η νεαρή όμορφη γυναίκα του κι η απογοητευμένη από τη ζωή αδελφή του. Μέσα από τις ατελείωτες συζητήσεις τους και την περιορισμένη επαφή τους με τον έξω κόσμο –οι ήρωες ζουν σε μια προστατευμένη μεγαλοαστική φούσκα, ενώ γύρω τους βιοπαλαιστές καθημερινά χάνουν τη μάχη–, ο Τσεϊλάν θέλει να μιλήσει για τη σύγχρονη Τουρκία, που βρίσκει την παλαιότερη με τη νεότερη γενιά σε δυνατή σύγκρουση και, ειδικά, την πνευματική και οικονομική ελίτ της που άφησε τη χώρα στη σκοτεινή της τύχη.

Εκείνο στο οποίο καταλήγει είναι ένα αργόσυρτο δράμα στα πρότυπα του Τσέχοφ (σε δικά του διηγήματα, άλλωστε, βασίστηκε το σενάριο), που αφήνει έξω από την πόρτα τα αριστουργηματικά τοπία της Καππαδοκίας για να κλειστεί σε εσωτερικούς χώρους, που δίνει απλοϊκές λύσεις στα ζητήματά του και καταλήγει σαν ένα φτηνό μελόδραμα. Αν περιμέναμε ότι αυτή είναι η δυνατή, στιβαρή φωνή από την αναστατωμένη Τουρκία που θα ακούγαμε στο φεστιβάλ, το μόνο στοιχείο που είχε σχέση με την πραγματικότητα ήταν η εμφάνιση των συντελεστών της ταινίας. Φορούσαν όλοι πένθος για τα θύματα του δυστυχήματος στο ορυχείο και κρατούσαν την επιγραφή #SOMA (το όνομα της περιοχής).

Ομοίως, στη συνέντευξη Τύπου, ο Τσεϊλάν φάνηκε αποφασισμένος (ή πεπεισμένος) να μη μιλήσει για την τουρκική επικαιρότητα: «Στην ταινία μου δεν αναφέρομαι στην παρούσα πολιτική κατάσταση στην Τουρκία. Γυρίστηκε πριν από τα γεγονότα του Ιουνίου. Δεν πιστεύω ότι ένας σκηνοθέτης πρέπει να αναφέρεται στη σύγχρονη πραγματικότητα μιας χώρας. Αν θέλω να μιλήσω για την παρούσα κατάσταση, θα το κάνω σε τρία χρόνια, αλλά όχι τώρα. Νομίζω ότι το χρέος ενός σκηνοθέτη διαφέρει από εκείνο ενός δημοσιογράφου. Φυσικά, οι σκηνοθέτες μπορεί να επιλέξουν να κάνουν τους δημοσιογράφους. Αλλά για μένα ο σκηνοθέτης πρέπει να επικεντρώνεται περισσότερο στην ψυχή του θεατή. Θεωρώ ότι δική μου επιτυχία είναι να δώσω στους θεατές ιδέες, να θρέψω τις ψυχές τους. Κι αν νιώσουν ντροπή για κάποια πράγματα κι αυτό θα είναι επιτυχία της ταινίας. Προς αυτήν την κατεύθυνση πιστεύω ότι πρέπει να δουλεύει ο σκηνοθέτης».

Το γεγονός ότι ο Ατόμ Εγκογιάν έχει χρόνια να κάνει καλή ταινία δεν είναι λόγος να μην πιστεύουμε, με κάθε καινούργιο του φιλμ, ότι θα δούμε κάτι που ανταποκρίνεται στο υπέροχο παρελθόν του. Θα χρειαστεί να περιμένουμε λίγο ακόμα. Γιατί η φετινή του ταινία (Διαγωνιστικό Τμήμα), με τίτλο «The Captive» και πρωταγωνιστές τον Ράιαν Ρέινολντς, τη Μιρέιγ Ινος και τη Ροζάριο Ντόσον, δεν ξεπερνά σε τίποτε ένα συμβατικό θρίλερ με προβλέψιμη κατάληξη. Παρακολουθεί ένα ζευγάρι που, οκτώ χρόνια μετά την εξαφάνιση της κόρης τους, με τη βοήθεια δύο αστυνομικών ανακαλύπτει ότι είναι ζωντανή, παγιδευμένη σ’ ένα δίκτυο online παιδοφιλίας.

Στη συνέντευξη Τύπου ο Ατόμ Εγκογιάν εξήγησε τις προθέσεις του: «Η ταινία ξεκίνησε από μια πραγματική ιστορία που συνέβη στη γειτονιά μου. Αλλά θέλησα να την προχωρήσω και να εξερευνήσω τις σχέσεις του ζευγαριού που χάνει την κόρη του, αλλά κι όλους τους ανθρώπους που εμπλέκονται, από το ίδιο το θύμα και τον απαγωγέα του μέχρι το ζευγάρι των αστυνομικών».

Πράγματι, κάτι τέτοιο θα είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Αλλά το μειονέκτημα της ταινίας είναι ότι, ακριβώς, δεν εμβαθύνει καθόλου στους ήρωές του, που έχει στήσει με τόσο ευαίσθητη ισορροπία, και στις μεταξύ τους σχέσεις. Το μόνο που προδίδει ότι το «The Captive» είναι μια ταινία του Ατόμ Εγκογιάν κι όχι, φέρ’ ειπείν, το «Prisoners» του Ντενί Βιλνέβ, είναι τα λευκά, χιονισμένα τοπία και οι σιωπές τους.

Σε… ελληνικά νέα: περιμένοντας απόψε την επίσημη πρεμιέρα του «Xenia» του Πάνου Χ. Κούτρα, ένα θετικό βήμα έκανε για το ελληνικό σινεμά το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και τον διευθυντή του, Γρηγόρη Καραντινάκη. Σε συμφωνία που επικυρώνεται σήμερα, στο πλαίσιο των Κανών, το ΕΚΚ εγκαινιάζει συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Κινηματογράφου και Κινούμενης Εικόνας της Γαλλίας (CNC). Θεσπίζεται ένα διμερές, τριετούς διάρκειας Ταμείο υποστήριξης συμπαραγωγής ελληνογαλλικών ταινιών (μεγάλου μήκους μυθοπλασίας, κινουμένων σχεδίων και ντοκιμαντέρ). Για το 2014, το συνολικό κονδύλι του Ταμείου καθορίζεται στο 1 εκατ. ευρώ, το 80% του οποίου θα προέρχεται από το CNC και το 20% από το EKK. Δεδομένου ότι οι συμπαραγωγές είναι η μόνη διέξοδος για τη δημιουργία νέων ελληνικών ταινιών, η πρωτοβουλία του ΕΚΚ μοιάζει ιδιαίτερα ελπιδοφόρα.