ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΖΕΙ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ Ο ΤΑΣΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Αν κάτι έδειξαν οι προχθεσινές κάλπες, είναι πως ο «νέος δικομματισμός» που αναδύθηκε στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές κάθε άλλο παρά έχει παγιωθεί.
Ως γνωστόν, με τον όρο «δικομματισμός» πολιτογραφήθηκε στον δημόσιο λόγο η ηγεμονική παρουσία δύο μεγάλων κομμάτων εξουσίας (Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ) στην πολιτική ζωή της χώρας κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες (1981-2012). Σε μια πρώτη φάση, οι επικρίσεις που δεχόταν αυτό το μοντέλο πήγαζαν από τα ασφυκτικά διλήμματα που το εκλογικό σύστημα επέβαλλε σε βάρος των μικρότερων κομμάτων. Αργότερα, η χρήση του όρου υποδήλωνε την ουσιαστική ταύτιση του σκληρού πυρήνα της πολιτικής των «δύο μονομάχων» και τη μετατροπή τού μεταξύ τους ανταγωνισμού σε μια κυνική διαμάχη για τη διανομή των δημόσιων αξιωμάτων. Εξέλιξη που επιβεβαιώθηκε από τη σύγκλιση «κεντροαριστεράς» και «κεντροδεξιάς» στον κοινό τόπο του «μεσαίου χώρου», με αποκορύφωμα την τελική προγραμματική ταύτιση των δύο κυβερνητικών εταίρων του Μνημονίου.
Πρωταγωνιστής στην καταγγελία του δικομματισμού υπήρξε παραδοσιακά το ΚΚΕ, τόσο λόγω της αντικειμενικής θέσης του (ως τρίτου κόμματος) στο τότε πολιτικό σύστημα, όσο και λόγω της θεμελιακής διαφοράς των πολιτικών οραμάτων του (1-2). Την τελευταία δεκαετία, καθώς η φθορά του δικομματικού μοντέλου γινόταν όλο και πιο φανερή, η «αντιδικομματική» συνθηματολογία υιοθετήθηκε κι από άλλους σχηματισμούς, τόσο της Αριστεράς (3-4) όσο και της Δεξιάς (5) ή Ακροδεξιάς (6). Η ριζική ανατροπή των παραδοσιακών συσχετισμών στις εκλογές του 2012 και η ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση έθεσαν, λογικά, το ερώτημα αν βρισκόμαστε μπροστά στη διαμόρφωση ενός νέου δικομματισμού. Η ώσμωση του μνημονιακού πόλου ήταν ορατή στις φετινές αυτοδιοικητικές εκλογές, αλλού σιωπηρά κι αλλού ρητά (7). Το ΚΚΕ, πάλι, δεν δυσκολεύτηκε να αναπροσαρμόσει ανάλογα τη συνθηματολογία του (9), αρνούμενο πλέον ισοπεδωτικά να κάνει την παραμικρή διάκριση μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς (10). Με το δικό της σκεπτικό, παρόμοιο διχοτομικό σχήμα προβάλλει επίσης εδώ και χρόνια η Χρυσή Αυγή (8). Σε αντίθεση με την ηγετική ομάδα του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ, που μετά τις εκλογές έκανε ό,τι μπορούσε για να διαψεύσει την εικόνα δομικής αντιπολίτευσης που φιλοτεχνούσε γι’ αυτήν ο αντίπαλός της.
Η πρωτοφανής κοινωνική πόλωση που παρήγαγε η πολιτική των μνημονίων είναι λογικό να βρει αντίστοιχη έκφραση στο πολιτικό πεδίο. Οπως όμως διαπιστώνουμε από την προχθεσινή ψηφοφορία, η ακριβής αποκρυστάλλωση αυτού του νέου διπολισμού παραμένει ακόμη ασαφής. Στο ένα σκέλος του, επιβεβαιώθηκε έμπρακτα η αντοχή των μνημονιακών τοπικών αρχόντων που διαθέτουν ουσιαστικές εξουσίες και πελατειακά δίκτυα, μηχανισμούς ζωτικής σημασίας σε καιρούς γενικευμένης επισφάλειας· η πολιτική επιβίωση αυτών των πραγματικών πόλων εξουσίας, σε αντίθεση με τους όλο και πιο διακοσμητικούς βουλευτές, υπήρξε ίσως το σημαντικότερο μήνυμα της κάλπης. Πιο ρευστά αποδεικνύονται τα πράγματα στην αντίπερα όχθη. Αν, δηλαδή, το κενό εκπροσώπησης των χαμένων του κοινωνικού πολέμου θα καλυφθεί τελικά σε μόνιμη βάση από τη Ριζοσπαστική Αριστερά, αν θα οδηγήσει στη μονιμοποίηση της αποχής και την πολιτική αποστράτευση των λαϊκότερων στρωμάτων (όπως συμβαίνει εδώ και πολλές δεκαετίες στις ΗΠΑ) ή αν θα καταλήξει στην αναζήτηση κι επιβολή ενός «ισχυρού άνδρα», με σβάστικα ή αθλητικο-επιχειρηματική σημαία, που θα συνδυάζει τη νομιμοποίηση του πιο χοντροκομμένου κοινωνικού δαρβινισμού με τη διαχείριση ιδιωτικών δικτύων άτυπης (και απροκάλυπτα επιλεκτικής) κοινωνικής προστασίας. Η αποτυχία του ΣΥΡΙΖΑ να μετατρέψει σε απτές οργανωτικές δομές τα εκλογικά κέρδη του 2012 και η εκ μέρους του πριμοδότηση μιας παλαιοκομματικής επικοινωνιακής πολιτικής «μεγάλων ακροατηρίων», βάσει της στρατηγικής του «ώριμου φρούτου», έγινε ολοφάνερη το βράδυ της περασμένης Κυριακής με την πανωλεθρία των περισσότερων αυτοδιοικητικών συνδυασμών του, που η ανέλπιστα καλή επίδοση του «αουτσάιντερ» Γαβριήλ Σακελλαρίδη, η οριακή πρωτιά της Ρένας Δούρου και οι επιτυχίες κάποιων κοινωνικά γειωμένων τοπικών σχημάτων δεν είναι σε θέση να αποκρύψουν. Σε χτυπητή αντίθεση με την υπόγεια «δουλειά μυρμηγκιού» της ναζιστικής οργάνωσης, που της επέτρεψε να επιβιώσει πολιτικά παρά τη δικαστική δίωξη της ηγεσίας της και τη δραστική συρρίκνωση της δημόσιας παρουσίας της την τελευταία χρονιά.
Ακόμη κι αν το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών καταγράψει μια δημοψηφισματική πρόκριση του ΣΥΡΙΖΑ ως ανακλαστική αντίδραση στην κυβερνητική πολιτική, πράγμα διόλου απίθανο, τα κοινωνικά δεδομένα που αποκάλυψε η προχθεσινή ετυμηγορία δεν θα είναι καθόλου εύκολο να αναιρεθούν.
