Του Δημήτρη Γκιώνη
Ηταν στα χρόνια της χούντας, όταν εκεί στα ξένα που βρισκόμουν, χώθηκα σ’ ένα σινεμά που έπαιζε όσες ταινίες είχε γυρίσει ώς τότε ο Σέρτζιο Λεόνε – πέντε τον αριθμό. Τις έβλεπα για πρώτη φορά και, ομολογώ, μου έφτιαχναν τη διάθεση με τους σκληροτράχηλους ήρωές τους – ρεμάλια οι περισσότεροι που, και τι δεν έκαναν, ώσπου προέκυπτε ο απηνής διώκτης-τιμωρός τους. Αυτός που αναζητείται σε κάθε δύσκολη περίοδο: τότε, τώρα…
«Σπαγγέτι γουέστερν»
Ηταν η εποχή που οι εξ Αμερικής γουέστερν ταινίες, με τους κατά τεκμήριο καλούς καουμπόηδες και τους κακούς Ινδιάνους – συμβολή στο «έπος» του ξεπαστρέματος ενός ολόκληρου λαού, έφθιναν. (Κι ας μνημονεύσω μερικούς αστέρες που διέπρεψαν σ’ αυτό το είδος: Γκάρι Κούπερ, Αλαν Λαντ, Τζον Γουέιν, Ράντολφ Σκοτ, Μπαρτ Λάνγκαστερ, Κερκ Ντάγκλας). Οπότε ένας Ιταλός σκηνοθέτης, ο εν λόγω, που δεν ήξερε γρυ αγγλικά και δεν είχε ώς τότε πάει στην Αμερική, τις ξαναζωντάνεψε, με τα αποκαλούμενα –υποτιμητικά στην αρχή, προσδιοριστικά ενός συγκεκριμένου κινηματογραφικού είδους όταν στάθηκαν όχι μόνο εμπορικά αλλά και καλλιτεχνικά – «σπαγγέτι γουέστερν». Που σημαίνει πως τίποτα δεν είναι εξαντλημένο και ξεπερασμένο – αρκεί να βρεθεί ο κατάλληλος μάστορας. Και ο Λεόνε υπήρξε μάστορας. Και λέω υπήρξε, επειδή εδώ και 25 χρόνια (30 Απριλίου 1989) δεν βρίσκεται στη ζωή. Το πάθος της πολυφαγίας τον έριξε –έμφραγμα μυοκαρδίου– πρόωρα στον τάφο, στα εξήντα του.
Εφτασαν τρεις ταινίες να τον κάνουν διάσημο ανά τον κόσμο με εκατομμύρια θαυμαστές αλλά και, στη συνέχεια –κακέκτυπους εν πολλοίς- μιμητές: «Για μια χούφτα δολάρια» (1964), «Μονομαχία στο Ελ Πάσο» (1965), «Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος» (1966). Πρωταγωνιστής και στις τρεις ένας άγνωστος ως τότε ηθοποιός (έπαιζε σε κάποια τηλεοπτική σειρά), ο Κλιντ Ιστγουντ. Κι από κοντά, στις τρεις αυτές ταινίες: Λι Βαν Κλιφ, Τζιαν Μαρία Βολοντέ, Κλάους Κίνσκι, Ιλάι Γουάλας.
Αγνώστου καταγωγής, τόπου και ονόματος, μοναχικός, αγέλαστος, καπέλο, τσιγαράκι στα χείλη, μπέρτα (κι από κάτω τα κουμπούρια), ο ήρωας που ενσάρκωνε ο Ιστγουντ, απηνής διώκτης, κυρίως επικηρυγμένων, προέκυπτε εκεί που χρειαζόταν και καμιά σφαίρα του δεν πήγαινε χαμένη. (Ο Κλιντ, ως γνωστόν, δεν βολεύτηκε στον μύθο του μοναχικού καβαλάρη, ούτε αργότερα ως επιθεωρητής–τιμωρός Κάλαχαν. Διέπρεψε -και βραβεύτηκε με Οσκαρ- σε απαιτητικότερους ρόλους, όχι μόνο ως ηθοποιός αλλά και ως σκηνοθέτης, συν συνθέτης).
Από καλλιτέχνες γονείς, ο Λεόνε, αλλά βραχύτατου βεληνεκούς: Σκηνοθέτης του ιταλικού σινεμά ο πατέρας, ηθοποιός η μητέρα. Παθιασμένος για το σινεμά, ο Σέρτζιο χώθηκε νεότατος, ως βοηθός σκηνοθέτη και σεναριογράφος, στα στούντιο της κραταιάς Τσινετσιτά, την οποία προτιμούσαν οι Αμερικανοί παραγωγοί, λόγω χαμηλού κόστους, ακόμα και για υπερπαραγωγές, όπως «Κβο Βάντις» (1951) και «Μπεν Χουρ» (1959).
Στην Αμερική
Η τύχη του χαμογέλασε στο γύρισμα της ταινίας «Οι τελευταίες ημέρες της Πομπηίας», όπου αρρώστησε ο σκηνοθέτης Μάριο Μπονάρντ και κλήθηκε να την ολοκληρώσει. Ακολούθησε μια ταινία με δικό μας θέμα (απ΄αυτά που έχει κακοποιήσει εξακολουθητικά ο αμερικάνικος και ο ιταλικός κινηματογράφος) με τίτλο «Ο κολοσσός της Ρόδου». Ο Λεόνε βρήκε ωστόσο τον εαυτό του και δοξάστηκε με τα «σπαγγέτι».
Ηταν το 1967 όταν, μετά την επιτυχία των πρώτων του ταινιών, εκλήθη στην Αμερική για την ταινία «Κάποτε στη Δύση», ένδοξη κι αυτή, με κορυφαίους σταρ, όπως οι Χένρι Φόντα, Τσαρλς Μπρόνσον, Τζέισον Ρόμπαρντς, Κλαούντια Καρντινάλε. Στους παραγωγούς όμως δεν άρεσε το μοντάζ κι έκαναν το δικό τους. Είναι ίσως ο λόγος που πάτωσε στην Αμερική, σε αντίθεση με τον θρίαμβο που γνώρισε στην Ευρώπη. Κάτι ανάλογο έγινε και με την επόμενη ταινία του, «Κάποτε στην Αμερική», με πρωταγωνιστές τον Ρόμπερτ ντε Νίρο και τον Τζέιμς Γουντς. Εδώ ενόχλησε η τετράωρη διάρκειά της. Τη συρρίκνωσαν, οπότε πήγε κι αυτή άπατη, με τους Ευρωπαίους να την απολαμβάνουν στο ακέραιο. Ο θάνατος τον βρήκε ενώ ετοίμαζε μια ταινία για τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Σήμα κατατεθέν των τριών πρώτων ταινιών του Λεόνε η υπέροχη μουσική του Ενιο Μορικόνε, φημισμένου έκτοτε και πολυβραβευμένου συνθέτη, σε αντίθεση με τον Λεόνε, που βολεύτηκε με την εμπορική κυρίως απήχηση των ταινιών του.
Φέτος πάντως που συμπληρώνονται 50 χρόνια από την εμφάνιση των «σπαγγέτι γουέστερν» το Φεστιβάλ των Κανών τιμά τον δημιουργό τους κλείνοντας με την προβολή τού «Για μια χούφτα δολάρια».
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Στο πλαίσιο
Εκλογές κι αυτές… Με κάτι μακρινάρια ψηφοδέλτια. Ποτέ ίσως ο ψηφοφόρος δεν έχει βρεθεί σε τέτοιο δίλημμα. Επόμενο να επωφεληθούν και κάποιοι περίεργοι (και μάλιστα από τον πρώτο γύρο). Κι αυτό το ποσοστό στη Χ.Α.; Ψήφοι αγανακτισμένων ή συνειδητών τού αγκυλωτού; (Υπήρχε βέβαια μια μαγιά που συντηρούσε στο παρελθόν συφοριασμένα καθεστώτα, αλλά στους καιρούς μας;)
Κάτι άλλο: Με το άπλωμα των περιφερειών συρρικνώθηκε η ευχέρεια του ψηφοφόρου να επιλέξει αυτούς που εκτιμά για τις ικανότητές τους και όχι για την κομματική εύνοια. Οι παλιότεροι θα θυμούνται επίσης, πριν από τη χούντα, όταν η Αριστερά ήταν συμπαγής, ενιαία (ΕΔΑ), με απαγορευμένο το ΚΚΕ, στις δημοτικές εκλογές, στα μεγάλα αστικά κέντρα, έβγαιναν αριστεροί δήμαρχοι, χωρίς να προοιωνίζεται κυβερνητική ταραχή όπως τώρα. Εν αναμονή λοιπόν…
Βαθύς γνώστης, ερευνητής, λειτουργός–πρωτοψάλτης της βυζαντινής μουσικής παράδοσης, από τα «παιδιά» του μέγιστου Σίμωνα Καρά, δάσκαλος κι ο ίδιος, ο Λυκούργος Αγγελόπουλος, έφυγε από τη ζωή στα 73 του. Από αυτούς που τους χρωστάμε.
Ποια η μεγαλύτερη ικανοποίηση ενός καλλιτέχνη, όπως ο Βασίλης Χριστόπουλος, ο οποίος υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει την ορχήστρα που ανάστησε; Οταν βλέπει το κοινό μιας μεγάλης αίθουσας, αυτή του Μεγάρου Μουσικής, την περασμένη εβδομάδα, να τον επευφημεί. Εκεί η συγκίνηση –και από τις δυο πλευρές- και, ούτω πως, η αποδοκιμασία για την αποπομπή του. «Οφείλει» ωστόσο δύο ακόμη συναυλίες: 30 Μαΐου στο Μέγαρο και 8 Ιουλίου στο Ηρώδειο.
ΚΑΙ… Να αποπέμπεται ο επιτυχημένος και να καλείσαι να ψηφίσεις τους αποτυχημένους.
