«Η έκθεση είναι ανοιχτή κάθε μέρα (εκτός Δευτέρας και Τρίτης), 11.00–13.00 και 19.30-21.30, με ελεύθερη είσοδο. Πληροφορίες: 26310 51260. http://www.diexodos. com.gr
Της Νόρας Ράλλη
Μία από τις κορυφαίες μορφές του 20ού αιώνα, ο Βρετανός μαρξιστής ιστορικός Ερικ Χομπσμπάουμ, από τους σπουδαιότερους παγκοσμίως, είχε δηλώσει πως «η Ελλάδα είναι ένας τόπος που παράγει περισσότερη ιστορία απ’ όση της αντιστοιχεί!». Και πώς να μην ισχύει κάτι τέτοιο όταν αρκεί μια πόλη 12.000 κατοίκων για να το αποδείξει. Και μάλιστα, με τρόπο ιστορικά πρωτόγνωρο και μοναδικό: το Μεσολόγγι, πόλη αρχαία, Ιερά Πόλις, έχει ταυτιστεί περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη με τον Αγώνα του 1821: τέσσερα χρόνια πολιορκία (1822-1826), 3.000 Ελληνες αγωνιστές εναντίον 30.000 Τούρκων, οι οποίοι, με 2.000 κανονιοβολισμούς την ημέρα, ενίσχυση από θαλάσσης και με 15.000 Αιγυπτίους, δεν μπόρεσαν να λύσουν την πολιορκία. Ούτε ένας δεν κατόρθωσε έστω να περάσει τα τείχη – τα οποία είναι τόσο χαμηλά που δεν το πιστεύεις. Κι όμως!
«Η πόλη της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας» μας τη σύστησε ο Νίκος Κορδόσης, δικηγόρος από το Μεσολόγγι, γαλλικής καταγωγής, συλλέκτης τα τελευταία 15 χρόνια. Τόσα είναι τα χρόνια που κλείνει φέτος και το Κέντρο Λόγου και Τέχνης «Διέξοδος», δικό του δημιούργημα, που φιλοξενείται στο παλιό αρχοντικό του αρχηγού της Φρουράς των Ελεύθερων Πολιορκημένων, Αθανάσιου Ραζηκότσικα. Επρόκειτο για ένα σπίτι προεπαναστατικό, για την τύχη του οποίου η πολιτεία είχε αδιαφορήσει. «Σχεδόν είχε καταρρεύσει. Δεν ήθελα να γίνει ούτε καφέ ούτε πολυκατοικία, αλλά ένας χώρος για την Τέχνη και την Ιστορία. Η συλλογή της Διεξόδου φτάνει τα 7.000 κειμήλια πλέον – από έγγραφα με την υπογραφή του Ναπολέοντα και αρχαία αντικείμενα μέχρι σπάνια χαρακτικά, πίνακες ζωγραφικής και εκκλησιαστικά κειμήλια». Κάθε χρόνο, στις Γιορτές της Εξόδου, η «Διέξοδος» φιλοξενεί και μια διαφορετική έκθεση. «Πέρυσι, ήρθα σε επαφή με τη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και ζήτησα από φοιτητές αλλά και τους καθηγητές τους να δημιουργήσουν πρωτότυπα έργα γλυπτικής, χαρακτικής, ζωγραφικής και φωτογραφίας, με θέμα την «εθελούσια πορεία προς τον θάνατο». Γιατί ακριβώς αυτό ήταν η Εξοδος!».
Η αλήθεια είναι πως ελάχιστοι ξέρουν την ιστορία της Εξόδου σε κάθε της λεπτομέρεια. Μα αυτές οι «λεπτομέρειες» είναι που φανερώνουν το ιστορικό μεγαλείο της, αυτό το «περισσότερο» για το οποίο μιλάει ο Χομπσμπάουμ. Γι’ αυτό και η φετινή έκθεση της «Διεξόδου», «Στα βήματα του Μάγερ», είναι τόσο ξεχωριστής σημασίας. «Ο Μάγερ ήταν Ελβετός φιλέλληνας. Ανήκε σε οικογένεια ιατρών και ο ίδιος σπούδασε φαρμακευτική και ιατρική. Ωστόσο, ήταν τύπος μποέμ, ανήσυχος και τυχοδιωκτικός. Ηρθε στην Ελλάδα το 1822, ερωτεύτηκε την Αλτάνη Ιγγλέση, Μεσολογγίτισσα μεγάλης και ονομαστής οικογένειας, και έμεινε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, μέχρι που πέθανε μαζί με την οικογένειά του –είχαν και ένα παιδάκι- κατά την Εξοδο, το 1826. Το σημαντικό με τον Μάγερ δεν είναι μόνο πως αποφάσισε, όπως και ο Βύρωνας, να ζήσει και να πεθάνει για την Ελλάδα –και μην ξεχνάμε πως ήταν μόλις 28 ετών!– αλλά επιπλέον πως εξέδιδε την πρώτη έντυπη εφημερίδα, τα «Ελληνικά Χρονικά», που κυκλοφόρησε από 1.1.1824 – 20.2.1826» μας εξήγησε ο κ. Κορδόσης. «Η εφημερίδα έβγαινε και στα ιταλικά με τον τίτλο Telegrafo Greco και διακινούνταν στα Επτάνησα και το εξωτερικό. Το Μεσολόγγι φέρει μια μακρά παράδοση στην ελευθερία του Τύπου. Για 100 χρόνια (1824-1924), έχουμε 37 διαφορετικούς τίτλους εφημερίδων μόνο στον μικρό αυτό τόπο!».
Ο Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ απέκτησε τυπογραφείο από τον φίλο του Αγγλο φιλέλληνα, συνταγματάρχη Στανχόουπ, ο οποίος έφτασε στο Μεσολόγγι τον Δεκέμβριο του 1823, φέρνοντας μαζί του τρία τυπογραφεία (τμήμα ενός από αυτά βρίσκεται στη «Διέξοδο» ως έκθεμα και άλλο ένα είναι στο μνημείο του Μάγερ, στο Νεκροταφείο Ηρώων της πόλης). Σε λιγότερο από μήνα, ο Μάγερ είχε ήδη εκδώσει το πρώτο φύλλο της εφημερίδας του. Παράλληλα, έκανε εκδόσεις βιβλίων, καθώς και μεταφράσεις.
Ολα αυτά παρουσιάζονται στην ιστορική αυτή εικαστική έκθεση: πρωτότυπα φύλλα των εφημερίδων που μαρτυρούν πως το Μεσολόγγι ήταν μια πόλη του δυτικού πολιτισμού από πολύ νωρίς (για παράδειγμα, σε εφημερίδα του 1892 έχουμε αγγελία για μαθήματα ποδηλάτου, έστελναν τα παιδιά τους στο πανεπιστήμιο, είχαν λογοτεχνία), τυπογραφικά στοιχεία, εργαλεία και μηχανές της περιόδου εκείνης και ίσως το σημαντικότερο όλων, η πρώτη έκδοση του Εθνικού Υμνου!
Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους συνέπραξαν για την έκθεση αυτή, καθώς και δωρεές από Μεσολογγίτες ιδιώτες: «Μου πήρε κάποιο χρόνο να πειστούν οι συμπατριώτες μου γι’ αυτό το εγχείρημα. Υπήρχαν αμφιβολίες ως προς τις προθέσεις. Ελεγαν «τι θέλει αυτός τώρα; να γίνει δήμαρχος, βουλευτής, τι;» Και όταν είδαν πως μόνο ο πολιτισμός και η Ιστορία με ενδιέφεραν, τότε μας στήριξαν, άνοιξαν τα μπαούλα τους και μοιράστηκαν μαζί μας τους θησαυρούς των προγόνων τους. Δεν έχουμε καμία επιχορήγηση από κρατικούς φορείς. Ούτε η Εφορεία Νεώτερων Μνημείων δεν έχει έρθει στα 15 τώρα χρόνια λειτουργίας του μουσείου να δει τι έγινε το ιστορικό αυτό σπίτι… κανένα ενδιαφέρον» εξηγεί ο κ. Κορδόσης. Ωστόσο, το ενδιαφέρον του κόσμου είναι έκδηλο. «Η επιτυχία είναι πως με σταματούν στον δρόμο και με ρωτούν «Τι έχουμε στη Διέξοδο;». Οχι «τι έχεις;». Το νιώθουν δικό τους».
Η «Διέξοδος» φιλοδοξεί να προχωρήσει στα «βήματα του Μάγερ» στην κυριολεξία. Πέραν των ποικίλων εκδηλώσεων που φιλοξενεί όλο τον χρόνο, έχει εκδώσει σημαντικά βιβλία και λευκώματα. Ο Νίκος Κορδόσης σε λίγες ημέρες πρόκειται να εγκαινιάσει την πρώτη Πολιτιστική Βιβλιοθήκη στο Μεσολόγγι και επιδιώκει τη δημιουργία του πρώτου Μουσείου Αλατος στην Ευρώπη, στις Αλυκές της Τουρλίδας. Ηδη έχει γίνει η έκθεση «Αλας – ο λευκός θησαυρός» στη «Διέξοδο», με 7.500 επισκέπτες σε 2 μήνες! Ο ίδιος έχει τη μεγαλύτερη και μοναδική συλλογή στην Ελλάδα από 1.100 αλατιέρες (του 18ου αιώνα η παλαιότερη) και έχει γίνει ήδη η επιστημονική μελέτη πάνω σ’ αυτό το τόσο πολύτιμο κρύσταλλο, το αλάτι. Πολύτιμο όσο και ο τόπος που το δημιουργεί…
Το Μεσολόγγι μάς κερδίζει από το πρώτο του άκουσμα. Συμφωνεί με ένα πλατύτατο κοινωνικό συναίσθημα που περιλαμβάνει και το δικό μας. Πρωτοτυπεί μέσα στον ιστορικό χρόνο, παραμένοντας γνώριμο, μέσα σε μια ατμόσφαιρα τόσο ελεγειακή όσο και πραότητας και ταυτόχρονα, πειστικής αγωνιστικότητας. Δεν είναι τυχαίο πως ο Κύπριος λογοτέχνης Λουκής Ακρίτας, όταν στις 26 Απριλίου 1964 κλήθηκε να εκπροσωπήσει την ελληνική κυβέρνηση στους εορτασμούς για την ηρωική Εξοδο, ξεκίνησε λέγοντας: «Κάθε ελεύθερος άνθρωπος είναι δημότης Μεσολογγίου».
