Η περίπτωση του Παναγιώτη Σκούφη

 

Του Δημήτρη Γκιώνη

 

«Στην Ελλάδα κανένας δεν ασκεί το επάγγελμά του», έχει πει ο Γιάννης Τσαρούχης. «Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις», χρεώνεται επίσης ότι έχει πει, με την ευχέρεια που του αποδίδεται κάθε ευφυολόγημα (σε σημείο που κάποιοι τον ξέρουν περισσότερο για τ’ αποφθέγματα και λιγότερο για το καλλιτεχνικό του έργο). Στην πραγματικότητα, το δεύτερο αυτό, καθ’ ομολογία του ίδιου του Τσαρούχη, ανήκει στον ηθοποιό Τζαβαλά Καρούσο –«Εγώ το έκανα γνωστό», πρόσθεσε.

 

Τα αναφέρω αυτά επειδή, λίγο – πολύ, ανταποκρίνονται σε διαπιστώσεις: Στην πρώτη, επειδή οι Ελληνες αν αγαπούσαν το επάγγελμά τους (που, εν πολλοίς, δεν είναι αυτό που θα ήθελαν, εξ ου και η αδυναμία σε άδειες, αργίες, κοπάνες, σύνταξη), και οι ίδιοι και ο τόπος θα πορεύονταν καλύτερα. Στη δεύτερη, επειδή κάποιοι δηλώνουν μια ιδιότητα, που δεν έχει σχέση μ’ αυτή με την οποία βιοπορίζονται – ειδικότερα από τον χώρο της τέχνης και κατά προτίμηση ποιητής -λογοτέχνης γενικά ή ζωγράφος. Με αποτέλεσμα να παραμένουν με τον καημό ότι δεν έχουν αναγνωριστεί μ’ αυτή την ενασχόληση.

 

Οι εξαιρέσεις

 

Εννοείται, υπάρχουν και οι εξαιρέσεις – αυτοί που ασκούν με επάρκεια το επάγγελμα που έχουν επιλέξει και παράλληλα ασχολούνται με κάτι που τους ευχαριστεί ιδιαίτερα, κάποιοι μάλιστα με υπερεπάρκεια. Ερωμένη αποκαλούσε την ποίηση ο αγαπημένος Μανόλης Αναγνωστάκης και σύζυγο την ιατρική – το κυρίως επάγγελμά του.

 

Στην κατηγορία των διακριτικών, των αφανών, που δεν αξιώνουν πνευματικές δάφνες, εκτιμώ ότι ανήκει και ο Παναγιώτης Σκούφης, διαπρεπής νομικός, με σπουδές σε Αθήνα, Μόναχο, Βερολίνο, Λονδίνο, Παρίσι. Με σχετικές μελέτες στα ελληνικά, γαλλικά και γερμανικά, στέλεχος του Κέντρου Κοινωνικών Επιστημών και, στα χρόνια της δικτατορίας, στον ΟΟΣΑ στο Παρίσι.

 

Παράλληλα: Κείμενα στα περιοδικά «Επιθεώρηση Τέχνης» (πριν από τη δικτατορία), «Θέατρο» (του Κώστα Νίτσου), «Εποχές» (που προδικτατορικά διηύθυνε ο Αγγελος Τερζάκης), «Νέα Οικονομία», «Διαβάζω», «Πολίτης». Μεταφράσεις από γαλλικά και γερμανικά άρθρων, μελετών, διηγημάτων και ποιημάτων. Και από θεατρικά που έχουν ανεβεί σε ελληνικές σκηνές κι έχουν βγει σε βιβλία: Μπρεχτ: «Τα όπλα της κυρα-Καράρ» και «Αντρας για άντρα» (εκδ. «Θεμέλιο»), Σίλερ: «Οι ληστές» και Τσάπεκ: «Τα Ρομπότ», Μπόρχερτ: «Εξω απ’ την πόρτα» και «Πεζά και ποιήματα» (εκδ. «Δωδώνη»), Χάκφελντ: «Ο Μορμόλης» και Ρόμπεργκ: «Το τελευταίο αγριοπερίστερο» (εκδ. «Ντουντούμη»). Και τα δικά του: «Αναμνήσεις από το Νησί», στη Μεσσήνη (Νησί) Μεσσηνίας, όπου τελείωσε το Γυμνάσιο (εκδ. «Φιλιππότη») και το δίτομο «Σταυροδρόμια της ζωής» (δική του έκδοση) – ο δεύτερος τόμος πρόσφατα.

 

Εκεί, στο δίτομο αυτό έργο του, άκρως ενδιαφέρουσες καταγραφές: Η κοπιώδης, τα πρώτα χρόνια, και ευδαιμονούσα, συν τω χρόνω, προσωπική του ζωή (σύζυγος, παιδιά) – τα βιώματα, που είναι και κομμάτι της ιστορίας αυτού του τόπου.

 

Το «Θεμέλιο»

 

Ο χώρος δεν επιτρέπει ν’ αναφερθώ σε πολλά συμβάντα και πρόσωπα. Θα σταθώ ενδεικτικά σ’ ένα απόσπασμα που αφορά το θρυλικό, προδικτατορικά, βιβλιοπωλείο – εκδόσεις «Θεμέλιο», που ήταν από τα πρώτα που ξεθεμελίωσε η χούντα:

 

«Στις 14 Μαΐου 1963 ιδρύσαμε τον εκδοτικό οίκο “Εκδόσεις Θεμέλιο ΕΠΕ”, με διακριτικό τίτλο του βιβλιοπωλείου “Λέσχη του Βιβλίου”. Πρόκειται στην ουσία για τον εκδοτικό της ΕΔΑ με εμφανιζόμενους ως ιδρυτές τούς: Διονυσία Μπιτζιλέκη, Μάρκο Δραγούμη, Θόδωρο Μαλικιώση, Αλέξανδρο Σκανδάλη και Αννα Φωκά. Στις 12 Ιουνίου 1965 προστίθεται ως έκτος εταίρος η Αθηνά Οικονόμου. Ο πανέντιμος και ικανότατος Δημήτρης Δεσποτίδης, διευθυντής, το κάνει σ’ ένα χρόνο κέντρο πολιτισμού και παιδείας, με τις πολυάριθμες και σημαντικές εκδόσεις και την εγκατάσταση του βιβλιοπωλείου “Η Λέσχη του Βιβλίου” στην οδό Ακαδημίας 57, με παρουσιάσεις βιβλίων, εκθέσεις εικαστικές, συζητήσεις και πλήθος άλλων εκδηλώσεων».

 

Πιο κάτω αναφέρεται στην οργάνωση, τον Μάιο του 1965, με φορέα το «Θεμέλιο», της Α′ Εβδομάδας Σύγχρονης Σκέψης, με επιφανείς ξένους ομιλητές, όπως ο Ροζέ Γκαροντί, κι από δικούς μας: Ι. Ιμβριώτης, Ν. Κιτσίκης, Η. Ηλιού. Για να ακολουθήσει, την επόμενη χρονιά, η Β’ Εβδομάδα Σύγχρονης Σκέψης, ξανά με Ροζέ Γκαροντί, κι από δικούς μας: Ν. Πουλαντζάς, Γ. Σκουριώτης…

 

Αυτά τα ολίγα από το βιβλίο του Παναγιώτη Σκούφη για το «Θεμέλιο», που ρήμαξε η χούντα αλλά αναβίωσε ο εκ των αρχικών ιδρυτών του Θόδωρος Μαλικιώσης και το συναντάμε –βιβλιοπωλείο– εκδόσεις– στη Σόλωνος 84.

 

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

Στο πλαίσιο