Νίκη Τρουλλινού
«Το τελευταίο καλοκαίρι της αθωότητας»
Διηγήματα. Εστία 2014, σελ. 173
Του Ιάκωβου Ανυφαντάκη
«Επαναστάτρια στα νιάτα της η Μικέλα, χρόνια πολλά μοίραζε παράνομα φυλλάδια στις πιάτσες της Ρώμης. Να ρίξει, ήθελε τότε, τη χούντα. Τώρα, ξεχασμένη, θαρρείς, η ίδια από την Ιστορία σε τόπο θαλασσινό και απόμερο, δεν έλεγε να βουλιάξει στην αδιαφορία. Δεν ήθελε να συμβιβαστεί» (σελ. 63). Σε αυτό το μικρό απόσπασμα από ένα διήγημα της Νίκης Τρουλλινού, σε αυτή τη δευτερεύουσα ηρωίδα συνοψίζεται ο κεντρικός προβληματισμός της νέας συλλογής της γνωστής συγγραφέως από την Κρήτη: Πώς διαχειρίζονται τον βίο τους στις παρούσες συνθήκες όσοι τους βαραίνει το παρελθόν στο αντιδικτατορικό κίνημα, πώς μπορούν να παραμείνουν ακόμα συνεπείς απέναντι σε όσα έζησαν ως νέοι.
Οι ήρωες της Τρουλλινού πατούν σε ένα παρελθόν όχι απαραίτητα ηρωικό, αλλά γεμάτο ηρωικές ιδέες. Οι αγώνες κατά της δικτατορίας, η Νομική, το Πολυτεχνείο, η πίστη στην Αριστερά. Κουβαλούν για τους ίδιους μεγάλη φόρτιση και ευθύνη για τον υπόλοιπο βίο τους. Αυτά πρέπει να βρουν τον τρόπο να υπερασπιστούν στο σήμερα, για να κατορθώσουν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Και υπερασπίζονται ταυτόχρονα το δικαίωμα της νέας γενιάς να πιστέψει στις ίδιες ουτοπίες. Ας απογοητευτεί κι ας συμβιβαστεί τελικά. Αλλά τι νέα γενιά θα είναι αν δεν έχει τις δικές της χίμαιρες, μοιάζει να αναρωτιέται η Τρουλλινού, καθώς επεξεργάζεται σταθερά το επιμύθιο της γενιάς του Πολυτεχνείου, της οποίας και η ίδια υπήρξε ενεργό μέλος.
Κεντρικό ζήτημα των ιστοριών είναι η διαχείριση των αναμνήσεων. Το παρελθόν έχει θρυμματιστεί σε πολλές μικρές εικόνες που οι ήρωες της Τρουλλινού όχι μόνο ανακαλούν αλλά δεσμεύονται από αυτές. Οι εικόνες αυτές, ριγμένες μπροστά τους σχηματίζουν ένα μονοπάτι μέσα από το οποίο αναζητούν τον δρόμο για το μέλλον τους. Η σχέση παρελθόντος-παρόντος-μέλλοντος είναι προσωπική όσο και πολιτική. Οι ήρωες των διηγημάτων είναι κομμάτι της Ιστορίας και κουβαλάνε ιστορίες από τους πολιτικούς αγώνες της Ελλάδας. Πρέπει λοιπόν να βρουν έναν τρόπο να παραμείνουν συνεπείς ως προς όσα έζησαν. Δεν ζουν στα περασμένα αλλά αυτά παραμένουν τόσο σημαντικά και γοητευτικά που τους είναι δύσκολο να ξεφύγουν από την επιρροή τους.
Η γραφή της βασίζεται στην παρατήρηση μικρών γνώριμων σκηνών, περιστατικών οικείων στον αναγνώστη. Μέσα από αυτές τις λεπτομέρειες χτίζει τον κόσμο των διηγημάτων της εστιάζοντας σε εκείνους που συνήθως μένουν στο περιθώριο των αφηγήσεων: μετανάστες, υπαίθριοι πωλητές, τα παιδιά με καταγωγή από άλλες ηπείρους που είναι κομμάτι της σύγχρονης Ελλάδας. Ο ερωτισμός που διαπνέει τη γραφή της εστιάζει στη ζωντάνια των σωμάτων και όχι στην ομορφιά. Οι μνήμες ανασύρονται από τη δύναμη των συνειρμών. Το παρελθόν είναι ακόμα ζωντανό, αφού αρκεί οποιοδήποτε αντικείμενο για να το φέρει στο προσκήνιο. Τα διηγήματα της Τρουλλινού δεν αποκαλύπτουν από μόνα τους τα μυστικά τους, πρέπει να σκύψει σ' αυτά ο αναγνώστης με προσοχή, να τα ξαναδιαβάσει για να αποκαλύψει την κρυφή συνοχή των ιστοριών.
Πολλά έχουν ειπωθεί για το νεοελληνικό διήγημα σε σχέση με το μυθιστόρημα. Εχει προταθεί ότι αρμόζει περισσότερο με την ιδιοσυγκρασία, τον τρόπο ζωής και την οργάνωση της κοινωνίας. Ακόμα μια παρατήρηση που μπορούμε να κάνουμε είναι πως η μικρή φόρμα ταιριάζει στους συγγραφείς που έχουν ως θέμα τους τις κοινότητες μακριά από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Διηγηματογράφοι όπως ο Θανάσης Βαλτινός, ο Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος, ο Ηλίας Πετσετίδης, ο Χριστόφορος Μηλιώνης, ο Δημήτρης Μίγγας, από τους νεότερους ο Ηλίας Παπαμόσχος και ο Γιάννης Παλαβός, επιχειρούν να αποδώσουν στιγμιότυπα από τη ζωή στις μικρότερες πόλεις χωρίς να χτίσουν τη σύνθετη δομή σχέσεων που θα απαιτούσε το μυθιστόρημα. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και η Νίκη Τρουλλινού, που καταφέρνει με ακόμα μία συλλογή διηγημάτων της να καταγράψει της εμπειρία της ζωής στην Κρήτη, θέτοντας όμως ευρύτερα ερωτήματα πάνω στη σχέση του πρόσφατου παρελθόντος με το σήμερα.
