→Οταν ο Ζακ Ιβ Κουστό εξερευνούσε το Αιγαίο δεν φανταζόταν ίσως ότι ο μικρός του γιός θα επέστρεφε για να το προστατέψει μαζί με τις τοπικές κοινωνίες των νησιών

«Το προστατευόμενο θαλάσσιο πάρκο της Σαντορίνης θα είναι μικρών διαστάσεων αρχικά, ανάμεσα στο Καμάρι και την Περίσσα, που είναι η μόνη περιοχή της Σαντορίνης, η μόνη πέτρα, που χρονολογείται πριν από τη μεγάλη έκρηξη, πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια

Της Αλεξάνδρας Λεφοπούλου

Η ιστορία του Ζακ-Ιβ Κουστό έχει συνδεθεί με τις υποβρύχιες ανασκαφές σε όλο τον κόσμο αλλά και με την Ατλαντίδα κοντά στη Σαντορίνη. Ο «βασιλιάς του βυθού» κατάφερε να μεταδώσει την αγάπη του για τη θάλασσα και στα παιδιά του και κυρίως στον Πιερ-Ιβ, τον μικρότερο γιο του. Ο 32χρονος Πιερ-Ιβ, με αρχικές σπουδές στη Βιοχημεία και μεταπτυχιακές σπουδές στο φημισμένο INSEAD (παράρτημα Σιγκαπούρης), ακολουθώντας τα βήματα του πατέρα του ίδρυσε τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Cousteau Divers, με σκοπό την ένωση των δυτών σε όλο τον κόσμο και την προστασία της θαλάσσιας ζωής. Από το 2009 επισκέπτεται τη Σαντορίνη, που την αγάπησε πολύ, και προωθεί μέσω του ιδρύματός του και του Ιδρύματος Νιάρχου θέματα προστασίας του βυθού της. Σε μία από τις επισκέψεις του, τον συνάντησα στην ταράτσα ενός μικρού ξενοδοχείου στην Πλάκα. Εκεί, με θέα την Ακρόπολη και κάτω από το φως του ζεστού ανοιξιάτικου αττικού ήλιου, μιλήσαμε για τη θαλάσσια οικολογία, τη Σαντορίνη, τον οργανισμό Cousteau Divers, τα επαγγελματικά του σχέδια και όσα του έμαθε ο πατέρας του για τη θάλασσα. Προσωπικά, είχα τη χαρά να γνωρίσω έναν ιδιαίτερα καλλιεργημένο πολίτη του κόσμου, με έντονη οικολογική συνείδηση που μπορεί να τη μεταφράζει σε δράσεις και επιχειρηματικά σχέδια, και που μπορεί να κουβαλά έναν «βαρύ» όνομα αλλά το τιμά με τον δικό του τρόπο.

Η σχέση του Πιερ-Ιβ Κουστό με την Ελλάδα και τη Σαντορίνη ξεκινά πριν από λίγα χρόνια. Το 2009 εργάζεται για το European Space Agency (ESA) και έρχεται για διακοπές και καταδύσεις στη Σαντορίνη. Εκεί μαγεύεται και αποφασίζει να μη φύγει αμέσως. Εργάζεται ως δάσκαλος καταδύσεων στη Σαντορίνη. Στη διάρκεια της περιόδου αυτής μαζί με άλλους δύτες συνειδητοποιούν την κατάσταση του βυθού του όμορφου νησιού, «όπου τα νερά είναι πολύ καθαρά και τα υποθαλάσσια τοπία εντυπωσιακά», αλλά εκατομμύρια γόνοι αφανίζονται. Ο Πιερ-Ιβ το συζητά με ψαράδες του νησιού και με τη βοήθεια του παλιού φίλου και συνεργάτη του πατέρα του, Πέτρου Νικολαΐδη, ωκεανογράφου, δύτη και τωρινού δικού του συνεργάτη, αρχίζουν να συζητούν με τοπικούς φορείς, ερευνητικά ιδρύματα και κάθε εμπλεκόμενο και τελικά αναλαμβάνουν μια επιστημονική μελέτη και ένα σχέδιο διαχείρισης με θέμα την ίδρυση ενός προστατευόμενου θαλάσσιου πάρκου. Το σχέδιο προχωρά και καταφέρνουν να εξασφαλίσουν τη σύμφωνη γνώμη και τη δέσμευση των ψαράδων της Σαντορίνης, ενώ μαζί με το ΕΛΚΕΘΕ (Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών) και ειδικούς στα θέματα αυτά από την Ισπανία, που έχει παράδοση στα προστατευόμενα πάρκα, και τον Δήμο Σαντορίνης αναλαμβάνουν ως επιτροπή διαχείρισης με στόχο τη δημιουργία και τη διοίκηση του θαλάσσιου πάρκου.

«Δυστυχώς», μας εξηγεί, «η θάλασσα της Σαντορίνης είναι υπεραλιευμένη και χρειάζεται προστασία. Ομως η δημιουργία ενός τέτοιου πάρκου μπορεί να της εξασφαλίσει ένα νέο είδος τουρισμού, του οικολογικού τουρισμού, με ανθρώπους που θα την επισκεφτούν για να βουτήξουν στα νερά της, για να δουν τον βυθό της και να δουν ένα μοναδικό θέαμα. Στην αρχή θα απαιτηθούν πόροι και χρηματοδοτήσεις για τον σκοπό αυτό».

Οπως εξηγεί ο Πιερ-Ιβ από την εμπειρία του, «τα προστατευόμενα θαλάσσια πάρκα, όπου δημιουργήθηκαν, δουλεύουν με μεγάλη επιτυχία. Στην Ισπανία κατάφεραν να συνδυάσουν την προστασία του περιβάλλοντος με την τουριστική αξιοποίηση. Ο οικοτουρισμός μπορεί να χρηματοδοτεί τη συντήρηση και τη διαχείριση των προστατευόμενων θαλάσσιων πάρκων, ενώ η οικολογία είναι αναγκαίο να στραφεί στην οικονομία αντί να αποτελεί φιλανθρωπία.

»Ξεκινάμε με τη συμφωνία για τη δημιουργία ενός προστατευόμενου θαλάσσιου πάρκου στη Σαντορίνη και τη δέσμευση για προστασία των γόνων. Το προστατευόμενο θαλάσσιο πάρκο της Σαντορίνης θα είναι μικρών διαστάσεων αρχικά, ανάμεσα στο Καμάρι και την Περίσσα, που είναι η μόνη περιοχή της Σαντορίνης, η μόνη πέτρα, που χρονολογείται πριν από τη μεγάλη έκρηξη, πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια. Η λογική είναι απλή. Ηδη η περιοχή είναι προστατευόμενη και την επεκτείνουμε και στη θάλασσα. Η μελέτη που πραγματοποιήσαμε με το ΕΛΚΕΘΕ χάρη στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος έδειξε πως το μέρος που βρίσκεται στο νότιο τμήμα του νησιού, εσωτερικά της καλντέρας, είναι πολύ πιο πλούσιο σε βιοποικιλότητα. Σε αυτό συμφώνησαν και οι ψαράδες. Εμείς παραδώσαμε στην τοπική κοινωνία ένα επιστημονικό πόρισμα και ένα σχέδιο διαχείρισης φτιαγμένο από τους ανθρώπους του ΕΛΚΕΘΕ, που έχουν αυτή την εμπειρία και τους ζητήσαμε να κάνουν ένα πλάνο διαχείρισης.

»Οι έρευνες έχουν δείξει ότι εφόσον τηρηθεί η προστασία μιας θάλασσας, μετά από 5 χρόνια καταγράφεται αύξηση της βιοποικιλότητας κατά 20% και της συνολικής βιομάζας κατά 55%». Με λίγα λόγια, όπως μας εξηγεί ο Πιερ-Ιβ Κουστό, «μετά από 5 χρόνια έχουμε 6 φορές περισσότερα ψάρια και 3% μεγαλύτερα. Γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τηρηθεί η σημαντική αυτή συμφωνία. Στην αρχή υπήρξαν επιφυλάξεις αλλά δουλέψαμε μαζί σε όλα τα στάδια. Τώρα είναι στο χέρι της τοπικής κοινωνίας να προστατέψει τη θάλασσά της και να τη βοηθήσει στην ανάπτυξή της».

Οπως μας εξηγεί, υπάρχουν και άλλα νησιά του Αιγαίου που αναπτύσσουν παρόμοια σχέδια. «Υπάρχουν πολλοί ψαράδες στο Αιγαίο με ανάλογο όραμα. Η ανάπτυξη του προστατευόμενου θαλάσσιου πάρκου στη Σαντορίνη θα δώσει ώθηση και ελπίδα σε όσους νοιάζονται για το θαλάσσιο περιβάλλον και θα ενδυναμώσει τη φωνή της οικολογίας στην Ελλάδα. Είναι πολύ σημαντικό στο μέλλον να αναπτυχθεί ένα δίκτυο από προστατευόμενα θαλάσσια πάρκα στην Ελλάδα για την προστασία του περιβάλλοντος αλλά και την ίδια την αλιεία».

Η θάλασσα της Μεσογείου και τα προβλήματά της

«Υπάρχουν εξαιρετικά παραδείγματα διαχείρισης της θάλασσας σε κάποιες χώρες, αλλά η υπεραλιεία είναι ένα πρόβλημα υπαρκτό, που οφείλουμε να το αντιμετωπίσουμε στο πλαίσιο των αρχών της βιωσιμότητας και της αέναης ανάπτυξης. Νομίζω ότι η Σαντορίνη μπορεί να αποτελέσει ένα εξαιρετικό παράδειγμα».

«Εμείς από την πλευρά μας δημιουργήσαμε τον οργανισμό Cousteau Divers, που ζητά από τους δύτες σε όλο τον κόσμο να μας εφοδιάσουν με εικόνες από τον βυθό όλων των θαλασσών με στόχο να δημιουργήσουμε μια βάση δεδομένων του υποβρύχιου περιβάλλοντος σε όλο τον κόσμο. Παράλληλα, η πρωτοβουλία της Σαντορίνης είναι η πρώτη μιας σειράς δράσεων που θέλουμε να αναπτύξουμε, μια και βοηθούμε ενεργά στη διάσωση του Αιγαίου. Στόχος μας να δημιουργήσουμε μια σειρά από εργαλεία για την ανάπτυξη προστατευόμενων θαλάσσιων πάρκων».

………………………………………………………………………………..

Τι μου έμαθε ο πατέρας μου για τη θάλασσα

«Ξεκίνησα από τη βιοχημεία και όχι από τη θάλασσα. Κατά συνέπεια, δεν ένιωσα ότι ήμουν υποχρεωμένος από την οικογενειακή σχέση με τη θάλασσα να ασχοληθώ με το θέμα αυτό. Από τον πατέρα μου κληρονόμησα το πάθος για τη θάλασσα και τους ωκεανούς και την αίσθηση ότι οφείλουμε να την προστατεύουμε. Μαζί με το πάθος, όμως, συνειδητοποιώ ότι το όνομα “Κουστό” βοηθά να φτάσουν οι φωνές για το θαλάσσιο περιβάλλον πολύ πιο ψηλά, πολύ πιο μακριά».