Η Μασσαλία, Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2013

Ο εικαστικός Ηλίας Πούλος και η συνθέτρια Γεωργία Σπυροπούλου συμμετέχουν στην κεντρική έκθεση της διοργάνωσης με τίτλο «Cadavre Exquis – Suite Mediterraneenne». Ο πρώτος με έργο του εμπνευσμένο από τους αντάρτες αλλά και τους στρατιώτες του Εθνικού Στρατού. Η δεύτερη με μια εγκατάσταση – ηχητικό ταξίδι σε θάλασσες και νησιά

Της Αμαλίας Ατσαλάκη

Σάββατο μεσημέρι στην Aix en Provence, με ήλιο και τσουχτερό κρύο. Παίρνουμε την κεντρική λεωφόρο της πόλης, την Cours Mirabeau, κατά μήκος της οποίας οι δεντροστοιχίες έχουν τυλιχτεί με πάνινα «κοστούμια» λευκά με κόκκινες βούλες, εικαστική παρέμβαση της Yayoi Kusama. Κατευθυνόμαστε προς το Μουσείο Granet, ένα από τα πιο σημαντικά της Νότιας Γαλλίας, που δεσπόζει στο κέντρο μιας μικρής πλατείας ιταλικού στιλ. Μπροστά στα σκαλιά μάς υποδέχεται ένα γλυπτό του Ugo Rondinone, τοποθετημένο εκεί ειδικά για την περίσταση. Είναι 13 Ιανουαρίου και μαζί με περισσότερους από εκατό δημοσιογράφους από τη Γαλλία και άλλες χώρες της Ευρώπης παρακολουθούμε την επίσημη έναρξη των εκδηλώσεων «Μασσαλία – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 2013», παρευρισκόμενοι στα εγκαίνια ενός από τα κορυφαία πολιτιστικά γεγονότα της διοργάνωσης.

«Cadavre Exquis – Suite Mediterraneenne», ο τίτλος της έκθεσης «Εξαίσιο Πτώμα» κάνει ευθέως αναφορά στο γνωστό παιχνίδι των σουρεαλιστών, όπου ο κάθε συγγραφέας συνέχιζε μια αρχική φράση λαμβάνοντας ως αφορμή για ελεύθερο συνειρμό μονάχα την τελευταία λέξη του προηγούμενου. Εχοντας ως κατευθυντήρια ιδέα την έμπνευση αυτή, η επιμελήτρια της έκθεσης Evelyne Artaud, σε συνεργασία με τον διευθυντή του Μουσείου, Granet Bruno Ely, προσκάλεσε δεκαπέντε καλλιτέχνες από δεκατέσσερις χώρες της Μεσογείου να δημιουργήσουν ο καθένας ένα πρωτότυπο έργο, παίρνοντας μέρος σ' ένα διάλογο που θα οδηγούσε τελικά σε μια «κοινή φράση» που να συμπυκνώνει την πολυμορφία των μεσογειακών πολιτισμών, αναδεικνύοντας συγχρόνως τη μοναδικότητα της έκφρασης του κάθε καλλιτέχνη. Στην έκθεση συνυπάρχουν η ζωγραφική, η γλυπτική, η φωτογραφία, ο χορός, η μουσική, η ποίηση, αλλά και αρχειακό υλικό από τα περίπου τρία χρόνια προετοιμασίας που χρειάστηκαν για την ολοκλήρωσή της.

Ξεκινώντας την επίσκεψή μας στις αίθουσες όπου εκτίθενται τα έργα των καλλιτεχνών -εκ των οποίων δύο Ελληνες, ο εικαστικός Ηλίας Πούλος και η συνθέτρια Γεωργία Σπυροπούλου- περνάμε μπροστά από ένα σχέδιο του βραβευμένου με Νόμπελ Ορχάν Παμούκ, όπου απεικονίζεται ένα κοράκι ν' αγναντεύει τον Βόσπορο, ενώ στη διπλανή σελίδα του σημειωματάριου διαβάζουμε την αλλοτινή ανομολόγητη επιθυμία του συγγραφέα να γίνει ζωγράφος. Ακολουθεί το γλυπτό της Σύρας Diana Al-Hadid, που μορφολογικά θυμίζει κυψέλη φτιαγμένη από ετερόκλητα υλικά, παραπέμποντας σε μια σύγχρονη Βαβέλ υπό κατάρρευση.

Στην επόμενη αίθουσα προβάλλεται η βιντεοσκοπημένη στην έρημο χορογραφία της Μαροκινής Bouchra Ouizguen, ενώ στον διπλανό τοίχο τα «Γκροτέσκα» του Αλγερινού Nourredine Ferroukhi υποχρεώνουν τον θεατή να υπερβεί τις διχοτομήσεις μεταξύ «οριενταλιστικής» και «δυτικότροπης» αναπαράστασης που επιβάλλει μια μετα-αποικιοκρατική ανάγνωση της τέχνης.

Προχωρώντας στη συνέχεια βλέπουμε το μαρμάρινο μνημείο του Λιβανέζου Marwan Rechmaoui, σαν μικρογραφία αρχιτεκτονήματος που θυμίζει βουνό -πρόκειται άραγε για φόρο τιμής στο όρος Sainte-Victoire, που εμμονικά επανέρχεται στους πίνακες του Cezanne, του προδρόμου του μοντερνισμού που έβαλε στον χάρτη της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας την ευρύτερη περιοχή της Aix; Ακριβώς απέναντι, η Κύπρια καλλιτέχνιδα Λία Λαπίθη μάς προσκαλεί να καθίσουμε στο μακρόστενο τραπέζι που έχει στήσει, ενώ στον τοίχο προβάλλεται μια σκηνή συμποσίου αφιερωμένου στην Αφροδίτη, όπου συμμετέχουν δεκαεπτά γυναίκες από διαφορετικές χώρες από τον χώρο της τέχνης. Αντίκρυ, ο Γάλλος καλλιτέχνης Philippe Favier εκθέτει το επιτοίχειο έργο του Sciophiligrane.

Στον πρώτο όροφο του Μουσείου εισαγόμαστε στον εκθεσιακό χώρο μέσα από το έργο του Ιταλού εικαστικού Fabrizio Corneli, Piazza dei Miracoli, μιας εγκατάστασης που εδράζεται σε μια «συνομιλία» φωτός και σκιάς, γεωμετρίας και διακοσμητικού μοτίβου. Υστερα, αντικριστά βρίσκονται τοποθετημένα τα έργα της Ισραηλινής Sigalit Landau και του Παλαιστίνιου Sharif Waked. Η πρώτη προτείνει μια μεταφορά της ισραηλοπαλαιστινιακής κρίσης με ένα βίντεο όπου βλέπουμε Παλαιστίνιους εργάτες να δουλεύουν στη συγκομιδή της ελιάς σε ένα κιμπούτς. Μηχανές τραντάζουν συθέμελα τα δέντρα, συγκλονίζοντας τον θεατή, που αισθάνεται σαν αυτόπτης μάρτυρας μιας επικείμενης σύρραξης.

Τραγική ειρωνεία, το σύμβολο της ειρήνης εμφανίζεται στην οθόνη σαν προάγγελος της σύγκρουσης, ενώ στον απέναντι τοίχο, όπου προβάλλεται το έργο του Παλαιστίνιου εικαστικού, ένα γαϊδουράκι μεταμφιεσμένο σε ζέβρα για τις ανάγκες του ζωολογικού κήπου της Γάζας «υφίσταται» το λουτρό που θα του δώσει πίσω την πραγματική του υπόσταση. Η εγκατάσταση κάνει αναφορά σε ένα αληθινό γεγονός, όταν το 2009 ανακαλύφθηκαν εκεί από τα διεθνή ειδησεογραφικά μέσα δύο τέτοια ζώα, που η «μεταμόρφωσή» τους απέβλεπε στην εξαπάτηση του βλέμματος των διερχομένων, ώστε να συνεχίσουν να επισκέπτονται τον κατεστραμμένο από τους Ισραηλινούς στρατιώτες ζωολογικό κήπο για να θαυμάσουν τα «αξιοθέατα»!

Λίγο πιο πέρα από τα δύο προηγούμενα έργα είναι η εγκατάσταση του Γαλλο-τυνήσιου καλλιτέχνη Abdelwahab Meddeb, ένα είδος ψευδο-dripping που φτιάχτηκε στο ατελιέ του Ελληνα εικαστικού Ηλία Πούλου στο Παρίσι, όπου ο Meddeb απάγγελλε στίχους από τον Ντάντε και τον Ιμπν Αραμπί, σχεδιάζοντας συγχρόνως καλλιγραφίες σε μια τεράστια ζωγραφική επιφάνεια.

Πλησιάζουμε προς το τέλος της έκθεσης, με τα έργα του Αιγύπτιου Moataz Nasr και της Ισπανίδας Carmen Calvo. Στο πρώτο, παρακολουθούμε στην οθόνη τρεις περιστρεφόμενους δερβίσηδες. Στο δεύτερο, ένα δίπτυχο με τίτλο «Οταν ανοίγουν αργά οι μεγάλες μαύρες σου πόρτες» και «Το πρόσωπο», η καλλιτέχνιδα, που έζησε τη δικτατορία του Φράνκο, ανιχνεύει τα ίχνη του τραύματος στην Ιστορία της χώρας της.

Η περιήγηση στη διαδρομή του «Εξαίσιου Πτώματος» δεν μπορεί ν’ αφήσει ασυγκίνητο κανέναν θεατή -πόσο μάλλον αν, προερχόμενος κι ο ίδιος από την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου, νιώθει να περιδιαβαίνει οικείους «τόπους», αν και συχνά με την αίσθηση του ανοίκειου που συνοδεύει σχεδόν πάντα ένα αυθεντικό καλλιτεχνικό έργο.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

ΙNFO

info: Είναι κρίμα που η Ελλάδα δεν συμπεριλαμβάνεται -τουλάχιστον για την ώρα- στους προορισμούς όπου πρόκειται να περιοδεύσει η έκθεση. Ωστόσο, έργα των δύο διεθνώς καταξιωμένων Eλλήνων καλλιτεχνών θα μπορέσουμε να δούμε προσεχώς στην Αθήνα.

Στις 11 Μαΐου η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών έχει προγραμματίσει συναυλία με έργα της Γεωργίας Σπυροπούλου, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι «Βάκχες» -ανάθεση του IRCAM Centre Pompidou-, ενώ στα μέσα Μαΐου η γκαλερί «Αστρα» ετοιμάζει ατομική έκθεση του Ηλία Πούλου.