Της Νόρας Ράλλη
«Το θέμα της γραφής είναι πολύ λεπτή υπόθεση. Είναι και σωματικός πόνος, καθώς η ίδια η ποίηση είναι ένα τάνυσμα προς τα μπρος, προς το μη ακόμα υπάρχον», λέει ο Ανδρέας Νεοφυτίδης, Kύπριος ποιητής, για χρόνια αρχισυντάκτης στα ξενόγλωσσα καθημερινά δελτία ειδήσεων του ΑΠΕ και στιχουργός πολλών γνωστών τραγουδιών. Η τελευταία του ποιητική συλλογή, τέταρτη στη σειρά, με τίτλο «Είπε» μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Σμίλη». Λέει λίγα και εννοεί πολλά. Αμέσως νιώθεις πως θέλεις να πάρεις ένα σπρέι και να γεμίσεις τους τοίχους με τα ολιγόγραφα στιχάκια της ή να τα φωνάξεις με την ντουντούκα, από γειτονιά σε γειτονιά. Οσο εσωτερικά, τόσο και δυνατά όσο ευαίσθητα τόσο και αληθινά στη σκληρότητά τους. Πρόκειται για γραφή αποφθεγματική, καταληκτική και συμπερασματική συλλογισμών. «Η ποίηση δεν είναι μεσσιανισμός, ούτε προφητεία. Δεν υπόσχεται τίποτα ούτε αλλάζει τίποτα. Δημιουργεί όμως ωθήσεις. Σε εγείρει» μας εξηγεί.
• Από το «Εξαρτάται μου λες, εξαρτάται» στο «Ελα κρυφά, έλα λαθραία»… δικοί σας στίχοι που ακόμα τραγουδάμε.
«Προσπαθώ να είμαι πίσω από τα δημιουργήματα. Με ενδιαφέρει να προχωράει το τραγούδι ή το ποίημα και μετά έρχομαι εγώ. Μάλιστα το “έλα κρυφά, έλα λαθραία” προέκυψε επειδή μας άρεσε με τον Μάριο Τόκα η λέξη “λαθραία”. Με τον εκλιπόντα ξεκίνησα να συνεργάζομαι το ’72-’73. Μόλις είχα επιστρέφει από το Λονδίνο, όπου σπούδαζα φιλοσοφία, ο Τόκας μόλις είχε τελειώσει τη στρατιωτική του θητεία – 35 μήνες! Είχε διαβάσει κάποια ποιήματά μου στο περιοδικό της Λευκωσίας “Νέα Εποχή” και μου ζήτησε να του γράψω στίχους. Μετά, ξανασυναντηθήκαμε το ’84 (είχε προηγηθεί το πραξικόπημα, η διαμονή μου στη Γαλλία κ.λπ.), ενώ εγώ μετέφραζα Λουί Αραγκόν. Ξανασυνεργαστήκαμε και το ’87 κυκλοφόρησε ο δίσκος «Στη λεωφόρο της αγάπης» με πολύ μεγάλη επιτυχία, με τους Χαρούλα Αλεξίου, Δήμητρα Γαλάνη κ.λπ. Συνεργάστηκα και με τον Γιάννη Σπανό, τον Πάριο, την Κανελλίδου, τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά, τον Παντελή Θαλασσινό (με το τραγούδι “Στης καρδιάς μου τ’ ανοιχτά”), με τον Θεοφάνους κ.ά. Ακόμη μέχρι σήμερα, υπάρχουν τραγούδια στο συρτάρι και περιμένουν».
• Εχετε συνδυάσει τη φιλοσοφία, την ποίηση, τη δημοσιογραφία και τη στιχουργική. Στην παρουσίαση της τελευταίας σας ποιητικής συλλογής ακούστηκε πως γράφετε «έντιμη ποίηση». Για την «έντιμη» δημοσιογραφία τι έχετε να πείτε;
«Αυτό είναι ένα καλό θέμα. Ευτυχώς, ποτέ μου δεν έκανα ρεπορτάζ. Δεν μπορώ να κάνω ρεπορτάζ. Ημουν εσωτερικός συντάκτης στο ΑΠΕ στα διεθνή και προσπαθούσαμε να δώσουμε την είδηση “καθαρή”, δηλαδή χωρίς σχόλιο, όσο γίνεται πιο αντικειμενική. Αυτό για μένα ήταν κατά κάποιο τρόπο μια σανίδα σωτηρίας. Με κράτησε μακριά από τις πολλές συνάφειες. Παράδειγμα έντιμης δημοσιογραφίας θεωρώ τη “Λιμπερασιόν” στις αρχές του ’80, όπου και εκτινάχθηκε. Μάλιστα, ο διευθυντής της τότε, ο Σερζ Ζιλί, είχε σπουδάσει φιλοσοφία και η γραμμή που είχε δώσει στην εφημερίδα ήταν η εξής: έβγαζε την είδηση ολοκληρωμένη, έμενε στο γεγονός και προσπαθούσε να το ερμηνεύσει από πολλές πλευρές, παίρνοντας ταυτόχρονα όμως και θέση. Πρωτίστως όμως ήταν με την αλήθεια. Δεν θα ξεχάσω όταν το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο, που η εφημερίδα είχε χτυπήσει νούμερα πολύ ψηλά. Γιατί είχε πολλά ρεπορτάζ, αλλά έπαιρνε και θέση – καταδίκαζε την εισβολή και τις σφαγές, δίνοντας ταυτόχρονα την πλήρη εικόνα. Βέβαια, μετά, έπεσε κι αυτή στα χέρια του μεγαλύτερου τραπεζίτη, του Ρότσιλντ. Δυστυχώς, στην Ελλάδα ο Τύπος εκτροχιάζεται προς συγκεκριμένα συμφέροντα».
• Γράφετε: «Οι εκπτώσεις είπε δεν διέπονται από αρχές» και «στις επενδύσεις του νοήματος, ισολογισμοί δεν υπεισέρχονται». Ανήκουν στη συλλογή σας, αν και κάλλιστα θα μπορούσα να τα δω σε τοίχο των Εξαρχείων.
«Είναι πράγματι σαν σλόγκαν. Ολη συλλογή είναι έτσι. Εμπεριέχει τη λέξη “είπε” και ας τα πούμε ολιγόστιχα ποιητικά γκράφιτι. Οπως “είδα τις σημαίες να εξευτελίζονται και δεν ήταν κανείς ν’ αλλάξει την κίνηση των μονάδων”, που αναφέρεται στην εισβολή στην Κύπρο, αλλά για τον καθένα παίρνει άλλο νόημα. Γι’ αυτά που αναφερθήκατε, πραγματικά πιστεύω πως εκπτώσεις σε απόψεις μπορεί να γίνονται, σε αρχές και αξίες ποτέ. Αν και το βλέπουμε παντού. Πρωτίστως στον λόγο. Αυτό που λέμε πολυλογία, αδολεσχία. Το νιώθω στο πετσί μου. Ακούω να εκφέρεται ένας λόγος που είναι μόνο ηχορύπανση και τίποτε άλλο – μακριά από αρχές, μακριά από εντιμότητες και φυσικά από αισθητική. Πώς περιμένουμε να σκεφτούμε καλύτερα όταν μιλάμε χειρότερα;»
• Επίσης, στη γραφή σας διαφαίνεται και μια έντονη διττότητα. Οι ίδιες οι λέξεις ξεδιπλώνονται με τρόπο αυτοαναιρετικό.
«Νά πώς περνάμε από την ποίηση στη φιλοσοφία: θαυμάζω τους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Ακόμη και μέσα από τα θραύσματα των έργων τους ανακαλύπτουμε διαμάντια. Αυτός ο αποσπασματικός λόγος μπορεί και λάμπει και δημιουργεί παιδεία. Είναι σαν μικρές εκρήξεις, γεμάτες ένταση. Εν τω μεταξύ, είναι πραγματικά ποιητικός λόγος, λόγος στοχαστικός, που ακόμα μας προσπερνά. Με έχει επηρεάσει πολύ και αυτό φαίνεται και στην παρούσα ποιητική συλλογή. Και ως προς την διττότητα: “Η άλλη όψη του νομίσματος είναι η εκδίκηση του νοήματος”, γράφω. Αυτή είναι και η διαλεκτική των πραγμάτων. Να προχωρήσουμε προς τον “ου τόπο”, σχίζοντας το πέπλο της ασχήμιας και της ασημαντότητας κατά Προυστ, κινούμενοι, βλέποντας και στις δύο όψεις, “δένοντας” όπως γράφω “τις ζώνες μας, καθώς παραμονεύουν κενά νοήματος”».
* Info: Από τις εκδόσεις «Σμίλη» κυκλοφορούν και οι μεταφράσεις του: «Γκαμπαρά ή η ανθρώπινη φωνή» του Ονορέ ντε Μπαλζάκ και «Senso, Το κρυφό σημειωματάριο της κόμισσας Λίβια» του Καμίλο Μποΐτο. Από τις εκδόσεις «Ερατώ» κυκλοφορεί η αλληλογραφία «Ρεμπώ – Βερλαίν (1871-1875)» σε δική του μετάφραση.
