Ο Τζόις έπασχε από σύφιλη. Αυτό υποστηρίζει (και αποδεικνύει με πειστικό τρόπο) ο Κέβιν Μπέρμινχαμ, λέκτορας Ιστορίας και Λογοτεχνίας στο Χάρβαρντ, στο βιβλίο του «The Most Dangerous Book: The Battle for James Joyce’s Ulysses» («Το πιο επικίνδυνο βιβλίο: η μάχη για τον “Οδυσσέα” του Τζέιμς Τζόις»), που βασικό του θέμα έχει τα δεκαπέντε σκληρά χρόνια μέχρι να εκδοθεί το αριστούργημα του Ιρλανδού συγγραφέα. Θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες για να προλάβει την 16η Ιουνίου, την Bloomsday, και τον εορτασμό της στους δρόμους του Δουβλίνου. Ηδη, όμως, προκαλεί θερμές συζητήσεις ανάμεσα σε ειδικούς, όχι για τον «Οδυσσέα», αλλά για την υγεία του Τζόις.
Οι φήμες ότι ο συγγραφέας (γνωστός για τις σχέσεις του με πόρνες) είχε σύφιλη κυκλοφορούσαν και στη διάρκεια της ζωής του. Η πρώτη, όμως, φορά που καταγράφηκαν σε βιβλίο ήταν το 1975 από έναν βιογράφο του, που θεωρούσε, πάντως, την αρρώστια εγγενή και όχι επίκτητη. Ενώ, το 1995, το βιβλίο της Κάθλιν Φέρις «James Joyce and the burden of disease» («Ο Tζόις και το βάρος της αρρώστιας»), που μιλούσε ανοιχτά για τη σύφιλη του συγγραφέα στηριγμένο σε φιλολογικά και όχι βιογραφικά στοιχεία, γελοιοποιήθηκε από μελετητές και γιατρούς. Με αποτέλεσμα, όπως λέει τώρα ο Κέβιν Μπέρμιν- χαμ, «να υπάρχουν ειδικοί στον Τζόις που δεν είχαν καν ακούσει για το θέμα».
Ο ίδιος έχει καλύτερη τύχη. Ακόμα και ο Μαρκ Τρέινορ, διευθυντής του Κέντρου Τζέιμς Τζόις στο Δουβλίνο, δήλωσε πως αν και στο παρελθόν δεν έπαιρνε την ιστορία αυτή στα σοβαρά, με το βιβλίο του Μπέρμινχαμ αλλάζει γνώμη, η θεωρία του μοιάζει αληθοφανής και αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο θα κατανοούμε στο εξής τον συγγραφέα. Οχι σαν έναν υποχόνδριο, που παραπονιόταν συνέχεια, αλλά σαν κάποιο που υπέφερε σιωπηρά από μια αρρώστια ταμπού για την εποχή.
Ο Μπέρμινχαμ κατέληξε στη… διάγνωσή του διαβάζοντας κατ’ αρχάς τα συμπτώματα της αρρώστιας του Τζόις στη βιογραφία του Ρίτσαρντ Ελμαν: όραση που συνεχώς εξασθενούσε, έλκη που ρήμαζαν το στόμα του, πόνοι που αχρήστευσαν το 1907 το δεξί του χέρι, παράλληλα με μια σειρά ψυχολογικών επιπτώσεων, όπως συχνές λιποθυμίες, αϋπνία και νευρική κατάρρευση. Στη συνέχεια ο Μπέρμινχαμ έπεσε πάνω σε δυο διαφορετικά γράμματα του Τζόις το 1928, που αναφέρονταν στις ενέσεις αρσενικού και φωσφόρου στις οποίες υποβαλλόταν. Πρόκειται, λέει ο Μπέρμινχαμ, για το φάρμακο Galyl που χρησιμοποιούνταν μόνο για τη σύφιλη. Και πιστεύει ότι ο Τζόις το προτιμούσε από το πιο αποτελεσματικό σκεύασμα salvarsan, που είχε περισσότερες επιπλοκές, η σπουδαιότερη ανάμεσά τους η εξασθένηση της όρασης. Ο συγγραφέας έτρεμε στην ιδέα ότι θα καταντούσε να υπαγορεύει τα βιβλία του.
Ο Τζόις συχνά αναφερόταν στη σύφιλη στα έργα του, όπως σε ένα διήγημα από τους «Δουβλινέζους». Συμπέρασμα; «Υπέφερε πολύ και σιωπηλά», λέει ο Κέβιν Μπέρμινχαμ. «Το χάσμα μεταξύ της ιδιωτικής και της δημόσιας ζωής του διαμόρφωσε τον τρόπο που έγραφε».
Επιμ.: Β. Γεωργακοπούλου
