Της Αλεξάνδρας Λεφοπούλου
Τον Κρίτωνα Αρσένη τον γνωρίσαμε από τον χώρο των περιβαλλοντικών οργανώσεων. Τα τελευταία 5 χρόνια, αρχικά ως ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ και στη συνέχεια ως ανεξάρτητος, ήταν και παραμένει παρών σε κάθε κινηματική προσπάθεια για το περιβάλλον. Τον συναντήσαμε στο Κίνημα του σπόρου, στον αγώνα κατά της ιδιωτικοποίησης του νερού στη Θεσσαλονίκη και της εξόρυξης του χρυσού στις Σκουριές, στον αγώνα για την αποτροπή απόρριψης χημικών αποβλήτων στη θάλασσα νότια της Κρήτης, στην απαγόρευση χρήσης κυανίου στην εξόρυξη χρυσού. Η παρουσία του, η βοήθειά του στους αγώνες αυτούς αλλά και οι θέσεις του για αποκέντρωσή της και ενίσχυση μικρομεσαίων επιχειρήσεων στη δημιουργία αιολικών πάρκων και φωτοβολταϊκών ή οι πρωτοβουλίες του στο θέμα της έγκρισης επενδύσεων χωρίς μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι μόνο μερικά από τα ζητήματα που ανέδειξε στο πλαίσιο της θητείας του.
Οπλο του η μαχητικότητά του, που έχει τις ρίζες της στα εφηβικά του χρόνια, όταν 15 χρόνων, ενεργό μέλος του περιβαλλοντικού κινήματος στην Ελλάδα και το εξωτερικό, βραβεύτηκε από τη Νομαρχία Θεσσαλονίκης για τη δράση του για τη διάσωση της Ανω Πόλης Θεσσαλονίκης αλλά και οι σημαντικές σπουδές ως Μηχανικού Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας και στη συνέχεια σε οικονομικά Διεθνούς Ανάπτυξης στη Σχολή Kennedy του Πανεπιστημίου Harvard. Ο Κρίτων Αρσένης διακρίθηκε για τη δραστηριότητά του στο Στρασβούργο, όπου δεν άφησε κανένα περιβαλλοντικό ζήτημα στην τύχη του. Κατέθεσε τροπολογίες, ευαισθητοποίησε την Ε.Ε., συσπείρωσε, συγκέντρωσε υπογραφές και αξιοποίησε κάθε δυνατότητα στην Ευρώπη των πολιτών προκειμένου να προστατέψει τη γη, τη θάλασσα, το νερό, τη ζωή σε ένα καθαρό περιβάλλον, τα δικαιώματα των ανθρώπων. Είναι εύλογο να κάνει μαζί του κανείς ανασκόπηση των ευρωπαϊκών αλλά και εθνικών ζητημάτων που αναδείχθηκαν για το περιβάλλον τα τελευταία 5 χρόνια. Εξίσου ενδιαφέρουσα όμως αποδεικνύεται και η συζήτηση γύρω από τα μελλοντικά περιβαλλοντικά θέματα που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η Ευρώπη. Και μπορεί να μην επανεκλέχθηκε στις ευρωεκλογές αυτές ως υποψήφιος με τον ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο δεν θα πάψει να είναι ενεργός πολίτης και μαχητής για το περιβάλλον με θέσεις, γνώση, απόψεις.
-Πώς θα σχολιάζατε τις ευρωπαϊκές πολιτικές στα θέματα του περιβάλλοντος στη διάρκεια της θητείας σας ως ευρωβουλευτή, δηλαδή τα τελευταία 5 χρόνια;
Τα χρόνια αυτά κανείς δεν μπορούσε να τα προβλέψει στο ξεκίνημα της προηγούμενης θητείας. Η Ευρώπη έφτασε από το στάδιο της σταθερότητας και της σταδιακής ενδυνάμωσης στα πρόθυρα της κατάρρευσης μέσα σε αυτά τα 5 χρόνια με δραματικές επιπτώσεις ακόμη και στο περιβάλλον. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα για τη διάλυση της νομοθεσίας βρήκαν ευήκοα ώτα με αποτέλεσμα να δεχτούν σημαντική πίεση τα ζητήματα αυτά, στην Ελλάδα δε έφτασαν σε απορρύθμιση.
-Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το περιβάλλον έχει σήμερα καταστεί πολυτέλεια στις ευρωπαϊκές πολιτικές;
Το περιβάλλον δέχεται σοβαρές πιέσεις, τις οποίες αντιμετωπίσαμε, μέχρι ένα σημείο, με επιτυχία σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στην Ελλάδα βέβαια είναι προφανές ότι μπορεί κανείς να κάνει ό,τι θέλει σε οποίο επίπεδο θέλει χωρίς επιπτώσεις. Στην Ευρώπη καταφέραμε να δώσουμε πάρα πολύ δύσκολες μάχες οι οποίες κερδήθηκαν.
Σίγουρα καταφέραμε σημαντικά πράγματα, όπως τη βελτίωση της κλιματικής πολιτικής, που καταφέραμε να την επεκτείνουμε και στα θέματα εκπομπής των ρύπων, αλλά και τη συνέχιση της περιβαλλοντικής πολιτικής ή τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που με τροπολογία μου κλείσαμε το παραθυράκι που είχε επιτρέψει κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων να εγκρίνουμε έργα χωρίς μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων και πλέον έχουμε επιπτώσεις για τους επενδυτές που δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους και την υποχρέωση της εκτίμησης των συσσωρευτικών επιπτώσεων υφιστάμενων και υπό μελέτη σχεδιαζόμενων έργων. Τις αλλαγές αυτές τις καταφέραμε μόλις λίγο καιρό πριν από τις ευρωεκλογές. Με πολλές διαπραγματεύσεις, πίεση αλλά και τύχη καταφέραμε τις κυβερνήσεις να κάνουν αυτές τις τροποποιήσεις.
-Ποια ήταν η πιο δυνατή στιγμή λόγω της δυσκολίας της προσπάθειας στη διαδρομή αυτή των 5 χρόνων;
Η πιο μεγάλη νίκη ήταν αυτή απέναντι στο μονοπώλιο των πολυεθνικών του σπόρου που αφορά την τροφή μας. Ηταν η τροπολογία που είχα καταθέσει και είχε ζητήσει την απόρριψη αυτής της νομοθεσίας. Αυτή ήταν μια ξεκάθαρη μεγάλη νίκη και με σημαντικές μάχες τόσο στα θέματα δικαιωμάτων όσο και στα θέματα του περιβάλλοντος.
- Το θέμα της ιδιωτικοποίησης του νερού είναι σήμερα περισσότερο ευρωπαϊκό ή ελληνικό;
Το θέμα της ιδιωτικοποίησης του νερού το συναντάμε πολύ πιο έντονα στην Ελλάδα. Οι πολίτες της Ευρώπης όπου έχει γίνει ιδιωτικοποίηση ζητούν να αλλάξει και να πάρουν πίσω το νερό. Οπου έγινε αυτή η ιδιωτικοποίηση είχαμε διπλασιασμό της τιμής του νερού, μείωση της ποιότητάς του, αύξηση των διακοπών παροχής νερού για τα φτωχά νοικοκυριά. Στην Ελλάδα, βλέπουμε ότι παρά την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που χαρακτηρίζει αντισυνταγματική την ιδιωτικοποίηση του νερού, η κυβέρνηση προσπαθεί να προωθήσει την απόφαση αυτή και, μία μέρα πριν από τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος για το νερό στη Θεσσαλονίκη, προσπάθησε να εκφοβίσει τους πολίτες διά του υπουργού κ. Μιχελάκη χαρακτηρίζοντάς το παράνομο. Παρ' όλα αυτά, 220.000 πολίτες της Θεσσαλονίκης ψήφισαν, 2.000 εθελοντές στήριξαν την πραγματοποίησή του και το 98% των πολιτών ψήφισε αρνητικά. Αυτό που μπορώ να καταθέσω από την προσωπική μου εμπειρία ήταν ότι οι πολίτες ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους προτιμήσεις μας έλεγαν «φτάνει πια, δεν πρέπει να ξεπουλήσουμε και το νερό μας!».
-Συσπειρώσατε 50 ευρωβουλευτές από 17 χώρες, από όλες τις πολιτικές ομάδες, ζητώντας από τις πολυεθνικές να αποσυρθούν από τον διαγωνισμό πώλησης της ΕΥΑΘ και συγκεντρώσατε περίπου 2 εκατομμύρια υπογραφές για την Πρωτοβουλία Πολιτών ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Πώς αντιμετωπίζει η Ευρώπη το θέμα του νερού σήμερα;
Σχεδόν 2 εκατομμύρια υπογραφές συγκεντρώθηκαν για την Πρωτοβουλία Πολιτών αυτή την καινούργια θεσμική παρέμβαση των πολιτών για τη συμμετοχή στην ευρωπαϊκή νομοθεσία, ενώ αρκούσαν οι μισές υπογραφές. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγκάστηκε να αποσύρει τη νομοθεσία που θα πρότεινε την υποχρέωση να ανοίξουν οι αγορές του νερού στον ανταγωνισμό. Την ίδια στιγμή παντού στην Ευρώπη, από το Βερολίνο της κυρίας Μέρκελ, όπου επαναδημοτικοποιήθηκε πριν από έναν μήνα η τελευταία μετοχή του νερού της πόλης, μέχρι το Παρίσι, όπου ήδη επί προεδρίας Σαρκοζί επαναδημοτικοποιήθηκε το νερό του Παρισιού, σ’ όλη την Ευρώπη παρατηρούμε ότι όλα τα νερά περνούν σταδιακά και πάλι σε δημοτικά χέρια.
-Γιατί στην Ελλάδα δεν εφαρμόστηκε η αλλαγή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας;
Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή, είναι προς πώληση όλα τα δημόσια αγαθά, παρόλο που η τιμή πώλησης είναι εξευτελιστικά χαμηλή. Για παράδειγμα, η ΕΥΑΘ έχει αποθεματικό 50 εκατομμυρίων ευρώ τα τελευταία 2 χρόνια και η τιμή πώλησης είναι μόλις 60 εκατομμύρια ευρώ. Κατά συνέπεια ο στόχος δεν είναι η βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών ούτε η βελτίωση της οικονομίας: άρα, είναι ιδιωτικοποίηση για την ιδιωτικοποίηση. Το βλέπουμε και στο θέμα των σκουπιδιών ή της ΔΕΗ όπου ιδιωτικοποιούμε ένα δίκτυο που δεν θα μπορούμε να ξαναφτιάξουμε από την αρχή στην τιμή ενός υδροηλεκτρικού φράγματος. Νερό όμως πουλάμε και μέσω της μικρής ΔΕΗ, καθώς πουλάμε 6 φράγματα μαζί με τη διαχείριση των λιμνών. Επίσης δεν είναι γνωστό ότι υπάρχει ένα σχέδιο για την ενοποίηση των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης και την πώλησή τους σε πακέτα. Επίσης, αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε είναι ότι με βάση τις αποφάσεις για την ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, η κυβέρνηση μπορεί να πωλήσει το δίκτυο σε επενδυτικό ταμείο και εφόσον αύριο αυτό καταρρεύσει η χώρα θα είναι υποχρεωμένη να το στηρίξει.
-Υπήρξαν και άλλα θέματα στο τελευταίο διάστημα, όπως τα καταφύγια αλιευμάτων και του γόνου ή η καταστροφή των χημικών όπλων της Συρίας ανοιχτά της Κρήτης…
Εδωσα μια μεγάλη μάχη για τα καταφύγια αλιευμάτων, προκειμένου να κατοχυρωθεί η υποχρέωση της χώρας να σταματά την αλιεία σε μεγάλα τμήματα των θαλασσών και να δημιουργούνται «οι μπαταρίες της θάλασσας». Αυτή τη στιγμή οι ψαράδες μας δυσκολεύονται να επιβιώσουν με ψάρεμα με νόμιμο πρόσωπο και υπάρχει πολλή παρανομία στην αλιεία. Ψαρεύουμε ολοένα και περισσότερο παράνομα. Υπάρχουν κάποια καλά νέα σε κάποια είδη ψαριών. Υπάρχει και αίτημα των αλιέων για καταφύγια αλιέων στις Κυκλάδες, στα Κουφονήσια, μια ελεγχόμενη περιοχή στην Κάλυμνο, η πρωτοβουλία της Σαντορίνης. Ζήτησα να υπάρχει η έννοια του καταφυγίου αλιευμάτων στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Υπάρχει η δυνατότητα χρηματοδότησης των τοπικών κοινωνιών που θα πάνε προς αυτή την κατεύθυνση.
Σε ό,τι αφορά τα χημικά όπλα της Συρίας, η πληροφόρηση δεν προήλθε από την επίσημη κυβέρνηση αλλά από δημοσιογράφους του BBC. Πάνω από 10 χιλιάδες πολίτες συγκεντρωθήκαμε στο Αρκάδι αλλά τα περισσότερα ΜΜΕ ούτε καν το κάλυψαν. Αυτά τα κινήματα αποσιωπούνται ή διαστρεβλώνονται όπως έγινε και με αυτό στις Σκουριές της Χαλκιδικής ενάντια στην εξόρυξη χρυσού.
-Και τι θα μπορούσαμε να περιμένουμε μέσα στα επόμενα 5 χρόνια από τις ευρωπαϊκές πολιτικές για το περιβάλλον;
Στα επόμενα χρόνια δεν μπορούμε να περιμένουμε τίποτα περισσότερο από αμυντική στάση σε αρνητικές για το περιβάλλον αποφάσεις. Υπάρχει ένα πονηρό άνοιγμα στα μεταλλαγμένα που προώθησε η ελληνική κυβέρνηση στη δική της προεδρία, η οποία δίνει θεωρητικά τη δυνατότητα απαγόρευσης αλλά πρακτικά αποσκοπεί στο άνοιγμα της Ευρώπης στα μεταλλαγμένα. Η Ευρώπη είναι η μόνη περιοχή του κόσμου, στην οποία η παραγωγή μεταλλαγμένων μειώνεται. Οι πολίτες στην πλειοψηφία τους είναι αρνητικοί, αλλά η απαγόρευση δεν είναι σαφής. Ομως αυτή η νομοθεσία δίνει τη δυνατότητα στις χώρες να απαγορεύουν σε εθνικό επίπεδο για ηθικούς λόγους ή επιστημονικά δεδομένα ή για περιβαλλοντικούς λόγους, αλλά παράλληλα μπορεί να τα επιτρέπει η Ε.Ε. Πίσω από αυτό, όμως η αλήθεια είναι ότι σε ένα δικαστήριο μπορεί να καταρριφθεί το επιχείρημα αν βρεθεί κανείς αντιμέτωπος με μία πολυεθνική εταιρεία, μια και οι ηθικοί λόγοι είναι καθαρά υποκειμενικοί. Αυτή είναι μια μεγάλη μάχη που θα δοθεί σε αυτό το ευρωκοινοβούλιο. Παράλληλα, μια ακόμη μεγαλύτερη μάχη είναι αυτή που αφορά τις εμπορικές συμφωνίες μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ και Καναδά αντίστοιχα. Οι συμφωνίες προβλέπουν και το άνοιγμα στα μεταλλαγμένα τρόφιμα και το άνοιγμα σε εισαγωγές φέτας και άλλων γεωργικών προϊόντων από τον Καναδά και τις ΗΠΑ, αλλά και την ιδιωτικοποίηση της νομοθεσίας με τη μορφή της εισαγωγής της διαιτησίας σε οποιαδήποτε νομοθετικό επίπεδο, δημοτικό, περιφερειακό, εθνικό ή ευρωπαϊκό όταν έρχεται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα μιας εταιρείας. Στην περίπτωση αυτή, η εταιρεία μπορεί να προσφύγει ζητώντας αποζημίωση για την έμμεση απαλλοτρίωση που κάνει στην επένδυσή της. Αυτό σημαίνει ομαδικές προσφυγές για οποιαδήποτε περιβαλλοντική νομοθεσία, όπως δείχνει η αντίστοιχη εμπειρία από άλλες χώρες που το εφάρμοσαν ήδη όπως η Αυστραλία με τον αντικαπνιστικό νόμο. Οι αποφάσεις δεν θα λαμβάνονται από δικαστήρια, αλλά από 3 δικηγόρους στους οποίους θα μπορούν να προσφύγουν οι ενδιαφερόμενοι.
-Η Ευρώπη πώς μπορεί να αντιδράσει απέναντι σε αυτή τη ρήτρα;
Το Ευρωκοινοβούλιο είναι αρκετά ευαισθητοποιημένο, αλλά απαιτείται και η εγρήγορση των ίδιων των πολιτών. Οπως και στην περίπτωση των σπόρων θα χρειαστούν μαζικά μέιλ προς τους ευρωβουλευτές και συλλογή υπογραφών. Είμαι αισιόδοξος γιατί η κινητοποίηση μέχρι σήμερα έχει αποδώσει πραγματικά.
