Η συνύπαρξη αρκούδας και ανθρώπου δεν είναι πάντοτε ανέφελη. Η λεηλασία των κήπων από τα μεγαλόσωμα θηλαστικά προκαλεί εχθρότητες. Ομως, η αρκούδα δεν είναι επιθετική προς τον άνθρωπο, παρά μόνο αν νιώσει ότι απειλείται η ίδια ή το μωρό της

Της Φεβρωνίας Παντελή

Τέσσερα λεπτά είναι αρκετά. Μόλις τόσα χρειάζεται το τραβηγμένο στο Ζαγόρι ερασιτεχνικό βίντεο, για να αναδείξει το μεγαλείο της φύσης μα και το ένστικτο της μητρότητας. Την εικόνα της μεγαλόσωμης καφέ αρκούδας να σκαρφαλώνει μαζί με το μωρό της στους ασβεστολιθικούς πύργους στο Ζαγόρι έχουν δει περισσότεροι από 64.000 άνθρωποι –τόσες ήταν οι προβολές του μόλις δύο ημέρες αφού ανέβηκε στο youtube. Το θέαμα της μάνας που όλο προστατευτικότητα καθοδηγεί πάνω στα βράχια το ευάλωτο μικρό –που μοιάζει να το έχει… σκάσει από κάποιο παιδικό κρεβατάκι–, με μουσική υπόκρουση τα κελαηδίσματα των πουλιών και τους λοιπούς ήχους της παρθένας φύσης, αποκτά διαστάσεις κινηματογραφικές. Μοιάζει ψεύτικο κι ας είναι πέρα για πέρα αληθινό.

Πίσω από την κάμερα δύο Γερμανοί τουρίστες –ένα ζευγάρι συνταξιούχων, που ξεκίνησε τις διακοπές του στη χώρα μας με ένα αυτοκινούμενο τροχόσπιτο και επισκέφτηκε την περιοχή καθ' υπόδειξιν ενός συμπατριώτη τους–, οι οποίοι φρόντισαν να παραδώσουν το βίντεο στους επιστήμονες του Εθνικού Πάρκου της Βόρειας Πίνδου. Καθώς κατευθύνονταν προς κάποιο από τα πέτρινα γεφύρια του Ζαγορίου, άκουσαν, απ’ ό,τι είπαν, τη φωνή της καφέ αρκούδας να καλεί το μικρό της που είχε μείνει πίσω φοβισμένο. Και απλώς πάτησαν το rec.

«Κρίνοντας από την εικόνα, συμπεραίνουμε ότι το μικρό δεν έχει συμπληρώσει έξι μήνες ζωής», θα πει ο σύμβουλος Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και συνεργάτης του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου της Βόρειας Πίνδου, Θανάσης Κοράκης. «Προφανώς γεννήθηκε τον περασμένο χειμώνα, κατά τη διάρκεια του χειμέριου ύπνου της μητέρας του» –σε αντίθεση με τη χειμερία νάρκη, ο λεγόμενος «ύπνος» της αρκούδας είναι μια κατάσταση κατά την οποία δεν σταματούν οι λειτουργίες του σώματος του ζώου ούτε πέφτει αισθητά η θερμοκρασία του επιτρέποντάς του να γεννά αλλά και να θηλάζει. Οι πρωταγωνιστές του βίντεο ανήκουν στο είδος Ursus Arctos, τη γνωστή καφέ αρκούδα, που ζει στην Ελλάδα και της οποίας ο πληθυσμός στην περιοχή της Πίνδου και στην οροσειρά της Ροδόπης εκτιμάται πως φτάνει τα 350 άτομα. Η ηλικία της μητέρας ξεπερνάει τα πέντε έτη κι είναι παρήγορο πως μοιάζει καλοζωισμένη και γερή. «Στην ευρύτερη περιοχή διατηρείται ο μεγαλύτερος πληθυσμός της αρκούδας πανελλαδικά, λόγω της τοπογραφίας και του φυσικού περιβάλλοντος. Είναι ο βιότοπος που μπορεί να διασφαλίσει ακόμα τη διαβίωση των μεγάλων θηλαστικών. Ως οικοσύστημα διαθέτει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται ώστε να υποστηρίξει την κορυφή της τροφικής αλυσίδας σε πολύ καλό επίπεδο. Γενικότερα στην περιοχή παρατηρούνται σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας, στοιχείο που αποδεικνύει την ισορροπία σε ό,τι αφορά τη βιοποικιλότητα. Η βίδρα, για παράδειγμα, που αποτελεί δείγμα καθαρότητας των υδάτων, την επιλέγει», θα πει ο Θανάσης Κοράκης, αναφερόμενος στο Εθνικό Πάρκο της Βόρειας Πίνδου, το οποίο αποτελεί μέρος του Πανευρωπαϊκού Δικτύου Προστατευόμενων Περιοχών NATURA 2000.

Οι πληροφορίες και η «διαπαιδαγώγηση» που το μικρό θα λάβει από τη μητέρα του τούς πρώτους μήνες της ζωής του, μας λέει, συνιστούν ένα αναντικατάστατο, πολύτιμο μάθημα επιβίωσης. Θα χρειαστούν περίπου δύο χρόνια ώσπου να ανεξαρτητοποιηθεί και να αφήσει οριστικά πίσω του τη μητρική φροντίδα και καθοδήγηση.

Η συνύπαρξη αρκούδας και ανθρώπου στην ευρύτερη περιοχή της Πίνδου πάντως δεν είναι πάντοτε ανέφελη. Η πιο συνηθισμένη ίσως αφορμή για τα… σύννεφα είναι η… λεηλασία των κήπων των ντόπιων από τα μεγαλόσωμα θηλαστικά, των οποίων η ανεπτυγμένη όσφρηση (περισσότερο οξυμένη και από αυτή τη σκύλου) μπορεί να τα οδηγήσει ακόμη και σε κάποιο ξωκλήσι, όπου το λάδι του καντηλιού φαντάζει… λιχουδιά. Κατά τα άλλα, η αρκούδα δεν είναι επιθετική προς τον άνθρωπο, παρά μόνο αν νιώσει ότι είναι εγκλωβισμένη και απειλείται η ίδια ή το μωρό της. Αντίθετα, αν αντιληφθεί ότι πλησιάζει κάποιος στην περιοχή που βρίσκεται, φροντίζει να εξαφανιστεί προτού γίνει αντιληπτή, ενώ, σύμφωνα με τις οδηγίες της «Καλλιστώς», αν τύχει και τη συναντήσουμε, φροντίζουμε να της δώσουμε χώρο ώστε να απομακρυνθεί δίχως ποτέ να της επιτεθούμε, να προσπαθήσουμε να τη χτυπήσουμε ή να τρέξουμε –αρκεί να αποχωρήσουμε με ψυχραιμία. «Στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μας ως φορέα και σε συνεργασία με υπηρεσίες όπως δασαρχεία και περιβαλλοντικές οργανώσεις, όπως η “Καλλιστώ” και ο “Αρκτούρος”, προσπαθούμε να διατηρήσουμε τις ισορροπίες απομακρύνοντας τις αρκούδες από τους οικισμούς» θα πει ο περιβαλλοντολόγος του Φορέα Διαχείρισης. «Σε συνεργασία με την “Καλλιστώ” και τον Δήμο Γρεβενών έχουμε καταθέσει μια πρόταση για το πρόγραμμα Life (Δράσεις διατήρησης για τη βελτίωση των συνθηκών συνύπαρξης ανθρώπου και αρκούδας στη Βόρεια Πίνδο), ώστε να φέρουμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα κάποιες τεχνικές απώθησης των αρκούδων από τους οικισμούς, οι οποίες εφαρμόζονται με επιτυχία στην Αμερική εδώ και 20 χρόνια. Παράλληλα, μέσα στο 2014, έχουν ώς τώρα πραγματοποιηθεί μια σειρά από ενημερωτικές, εκπαιδευτικές δράσεις σε περισσότερα από 60 σχολεία σε ολόκληρη την Ελλάδα».

………………………………………

Backstage trivia

* Τα μωρά αρκουδάκια μόλις γεννηθούν ζυγίζουν 350 με 400 γραμμάρια και μέσα σε ένα έτος -με τον θηλασμό- μπορούν να αυξήσουν το βάρος τους έως και 50 φορές!

* Ο Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου μάς απάντησε ευγενικά ότι «δεν επιθυμεί να καθορίσει την ακριβή τοποθεσία στην οποία έγινε η λήψη του βίντεο, για λόγους εμπιστευτικότητας»

* Το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου εκτείνεται συνολικά σε 2 εκατομμύρια στρέμματα, στα όρια των Νομών Ιωαννίνων και Γρεβενών. Υπάρχουν 6 κέντρα πληροφόρησης στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου, που καλύπτει τη γεωγραφική ζώνη από το Ζαγόρι μέχρι τα Γρεβενά και από την Κόνιτσα μέχρι το Μέτσοβο. Σημαντικό μέρος του αποτελούν οι Εθνικοί Δρυμοί του Βίκου-Αώου και της Πίνδου– Βάλια Κάλντα. Το μεγαλύτερο των σημείων πληροφόρησης είναι αυτό των Ασπραγγέλων.