Της Νόρας Ράλλη
Ο Γκοντάρ διδάσκει στην αρχική σκηνή της ταινίας
«Επειδή σας άκουσα που αναρωτηθήκατε, ναι, είμαι αριστερός» σχολίασε ο Φαμπρίς Αρανιό, την Παρασκευή το βράδυ, στη Ταινιοθήκη της Ελλάδος, μπροστά σε μια γεμάτη αίθουσα. Ελβετός σκηνοθέτης και συνεργάτης για χρόνια του Ζαν-Λικ Γκοντάρ ως διευθυντής φωτογραφίας, μίλησε σε εκδήλωση για την καινούργια ταινία του, το «Αποχαιρετισμός στη γλώσσα» (Adieu au Langage), με την ευκαιρία της πρώτης προβολής της στο αθηναϊκό κοινό. «Δεν είναι η τελευταία ταινία του Γκοντάρ, με την έννοια του απόλυτου φινάλε. Είναι η «νέα» του ταινία. Θα ακολουθήσουν κι άλλες», εξήγησε.
Η συνεργασία των δύο αντρών ξεκίνησε δέκα χρόνια πριν, στην ταινία «Notre Musique» (Η μουσική μας). Ο Αρανιό, αδύνατος, ευγενής, ειλικρινής και οικείος, φάνηκε να θαυμάζει πολύ τον άνθρωπο πίσω από τον πλέον πολιτικοποιημένο γαλλικό κινηματογράφο. «Είναι τεράστια χαρά για μένα να βλέπω και πάλι τις ταινίες του Γκοντάρ, και μάλιστα σε τόσο καλές κόπιες», είπε για το αφιέρωμα. «Μόνο για να προβληθεί ο “Αποχαιρετισμός στη γλώσσα” δουλεύαμε όλη την ημέρα με τους τεχνικούς τη Λαΐδας. Και τα κατάφεραν σε όλα!». Ειδικός εξοπλισμός ήρθε από το Ιδρυμα Κακογιάννης στην Ταινιοθήκη, καθώς η ταινία έχει εξακάναλο ήχο και πολύ ιδιαίτερο πειραματισμό πάνω στην τεχνολογία 3D.
Ουσιαστικά, βλέπεις εικόνα μέσα στην εικόνα ή δύο εικόνες διαφορετικές (άλλη βλέπει το δεξί μάτι και άλλη το αριστερό) ή ακούς τον ήχο να έρχεται από πάνω σου, άλλοτε μόνο από τη μια μεριά ή μόνο από την άλλη… μπερδεύεσαι, ζαλίζεσαι, αναρωτιέσαι, θες να φύγεις στο πρώτο τέταρτο, ωστόσο στο τέλος η ταινία είναι τόσο «νέα» που δεν μπορεί παρά να την αγαπήσεις. Εξάλλου, όλοι οι μεγάλοι σκηνοθέτες είναι συνήθως μπροστά ακόμη και από την τεχνολογία. Οπως η ταινία 3D του Βέντερς για την Πίνα Μπάους («Café Müller»), και η τωρινή του Γκοντάρ πραγματικά πειραματίζεται με τον ήχο και την εικόνα σε όλα τα επίπεδα και τις διαστάσεις. Είναι αυτό που λέμε «μόνο αν το δεις, θα καταλάβεις».
«Ο Ζαν-Λικ είδε το 2010 το Avatar και αποφάσισε πως η επόμενη ταινία του θα είναι σε τρισδιάστατο φορμά. Αμέσως βρήκε τον τίτλο, ωστόσο, όλα τα υπόλοιπα άλλαξαν στην πορεία των τεσσάρων χρόνων προεργασίας και γυρισμάτων» είπε ο Αρανιό. «Παίξαμε πραγματικά με όλα: με τον ήχο, με τη ροή των εικόνων. Θα πρότεινα στους θεατές να τη δουν, παίζοντας το ίδιο μαζί της. Και ας κουράζει στην αρχή, καθώς άλλο βλέπεις από το ένα μάτι και άλλο από το άλλο. Ακόμη κι εμένα μου πήρε λίγο χρόνο να το συνηθίσω. Αλλά, δεν είναι παρά μια άσκηση των μυών. Μαθαίνεις να βλέπεις έτσι. Εξάλλου, θέλαμε να βλέπει ο θεατής το νόημα και όχι να επικεντρώνεται στην εικόνα. Γι’ αυτό, η οδηγία του Γκοντάρ ήταν να βυθιστούμε στον πειραματισμό. Ψάξαμε να βρούμε μια νέα γραμματική για να δομήσουμε την ταινία. Δεν είναι εξάλλου η πρώτη φορά που ο Ζαν-Λικ εφηύρε μια καινούργια γλώσσα. Ακόμα και το σύστημα της κάμερας άλλαξε. Θα έλεγα πως είναι μια “πολλαπλή” ταινία. Είναι σχεδόν μια ταινία πανκ! Είναι απόλυτα ελεύθερη».
Μετά την προβολή, άλλοι μιλούσαν για μια σχεδόν θεολογική ταινία και άλλοι για τραγική αποτυχία. «Είναι αναμενόμενο», μας είπε ο Αρανιό. «Στη Γαλλία, η “Φιγκαρό”, που πρόσκειται στη Δεξιά, την έθαψε, τη στιγμή που οι υπόλοιπες εφημερίδες έγραψαν υπέροχα λόγια».
Η ερώτηση για τις τελευταίες σοκαριστικές δηλώσεις του Γκοντάρ για τη Μαρίν Λεπέν («Επρεπε ο Ολάντ να την κάνει πρωθυπουργό, ευχόμουν να έρθει πρώτο το Εθνικό Μέτωπο») ήταν αναπόφευκτη: πώς γίνεται μέσα από τη νέα του ταινία να ασκεί σκληρή κριτική στον Χίτλερ, αλλά και στη σύγχρονη Ευρώπη και την ίδια στιγμή να λέει όσα λέει; Ο Φαμπρίς Αρανιό τοποθετήθηκε άμεσα:
«Ο Γκοντάρ έδωσε μια πολύ μεγάλη συνέντευξη στη “Le Monde”. Eίναι κρίμα να απομονώνεται μόνο μια φράση. Κάποια στιγμή τέθηκε το θέμα του φυσικού, σωματικού πόνου. Οτι ο πόνος είναι κάτι το πραγματικό και πως όταν οι άνθρωποι τον ζουν, γίνονται καλύτεροι μετά. Με αυτόν τον συλλογισμό λοιπόν, είπε πως αν ο φασισμός της Λεπέν είναι κάτι “κακό”, τότε ή δεν κάνουμε τίποτα και το αγνοούμε ή, όπως όταν έχουμε έναν φυσικό σωματικό πόνο, παίρνουμε ασπιρίνη για να το ξεπεράσουμε. Σαν να μας λέει ο Γκοντάρ πως, εφόσον το σύστημα είναι αυτό, πρέπει να πάρουμε την κατάσταση στα χέρια μας. Θέλω να σας θυμίσω μια σκηνή από παλαιότερη ταινία του, το “Αρσενικό Θηλυκό”, όπου τίθεται το ερώτημα αν πρέπει να περάσει ο φασισμός. Και οι ήρωες λένε ας περάσει, ώστε μετά να τελειώνουμε και μ’ αυτό, όπως περνάει μια μόδα, όπως πέρασε η μίνι φούστα κ.λπ. κ.λπ. Αν η Μαρίν Λεπέν θέλει τόσο πολύ την εξουσία, ας της δώσουμε τον προεδρικό θώκο κι ύστερα να πονέσουμε κι έτσι να το ξεπεράσουμε. Ο Ζαν-Λικ δεν είναι απόψε εδώ για να πει κάτι σχετικά με την αναστάτωση που έφεραν οι δηλώσεις του. Ξέρουμε όμως πως, όπως πάντα, έτσι και τώρα με τα λόγια του μας προκαλεί για να μας πονέσει. Μας προκαλεί για να βρούμε θεραπεία στο πρόβλημα. Φυσικά και δεν πιστεύει στον φασισμό».
*Info: Το αφιέρωμα «Τώρα Γκοντάρ / Maintenant Godard» της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ελλάς – Γαλλία Συμμαχία 2014», συνεχίζεται μέχρι και τις 18 Ιουνίου. Λεπτομέρειες στο: http://www.tainiothiki.gr
