Η κλασική ερώτηση που κάθε κάτοχος σκύλου απευθύνει στο αγαπημένο του φιλαράκι είναι «Μ' αγαπάς;». Ξέρει βέβαια ότι απάντηση δεν πρόκειται να πάρει, απλώς, να, θα 'θελε να υπήρχε ένας τρόπος να μάθει αν, από την τόση αγάπη που δίνει στο ζωάκι του, ένα, μικρό έστω, μέρος επιστρέφει σ' αυτόν, συνειδητά, απ' το «μωρό» του.

Την ίδια ερώτηση είχε κάνει πολλές φορές κι ο Γκρέγκορι Μπερνς, καθηγητής νευροοικονομικών (neuroeconomics) στο Emory University, στην Ατλάντα, Τζόρτζια (ΗΠΑ). Οντας «ντογκ πέρσον», δηλαδή άνθρωπος που αγαπάει τους σκύλους (ζει με τρεις σκύλους, τη γυναίκα του και τις δύο κόρες του) αποφάσισε να προσπαθήσει να βρει ο ίδιος την απάντηση. Πώς; Ερευνώντας το μυαλό της Κάλι (απ' το Καλυψώ, παρακαλώ!), της πολυαγαπημένης του σκυλίτσας.

Ετσι έβαλε μπροστά το «Ντογκ Πρότζεκτ», ένα πείραμα κατά το οποίο η Κάλι θα έμπαινε μόνη της, με τη θέλησή της, στον μαγνητικό τομογράφο, θα έμενε για περίπου μισό λεπτό ακίνητη ώστε ο τομογράφος να κάνει τη δουλειά του, χωρίς να είναι ακινητοποιημένη με λουριά ή μια άλλη κατασκευή που χρησιμοποιείται π.χ. για τους πιθήκους. Στόχος του «Ντογκ Πρότζεκτ» ήταν να απαντηθεί το εξής ερώτημα: Η Κάλι ανταποκρίνεται στις εντολές του Γκρέγκορι λόγω λαιμαργίας, ξέροντας ότι θα ανταμειφθεί με λίγο λουκάνικο; Ή μήπως, λόγω «αγάπης» προς αυτόν, ξέροντας, δηλαδή, ότι έτσι θα του δώσει χαρά και ικανοποίηση;

Η απάντηση θα μπορούσε να δοθεί μόνο μέσω της παρατήρησης της λειτουργίας των νευρώνων του εγκεφάλου της Κάλι, τη στιγμή που ο Γκρέγκορι της έδινε διάφορες εντολές. Ο λειτουργικός μαγνητικός τομογράφος ήταν το κατάλληλο εργαλείο, μια και θα έδινε όχι μόνο εικόνες (φέτες) του εγκεφάλου της Κάλι τη στιγμή της εντολής, αλλά και το τι συνέβαινε εκεί μέσα, πώς λειτουργούσε ο εγκέφαλός της ακριβώς τότε.

Το πείραμα δεν ήταν εύκολο, πολύ περισσότερο που, εκτός απ' την Κάλι, θα 'πρεπε να βρεθούν κι άλλα σκυλιά, να εκπαιδευτούν κατάλληλα ώστε να μπαίνουν μόνα τους στο «τούνελ» του τομογράφου και να μένουν ακίνητα, παρά τον φοβερό θόρυβο που κάνει το μηχάνημα όταν λειτουργεί. Εκτός αυτού, η εκπαίδευση θα 'πρεπε να γίνει κάπου αλλού, σ' έναν εξομοιωτή τομογράφου, μια και ο κανονικός νοικιαζόταν με την ώρα κι ήταν πανάκριβος. Ακόμα, θα 'πρεπε να ξεπεραστούν ένα σωρό εμπόδια, γραφειοκρατικά, νομικά, ηθολογικά, μέχρι το πανεπιστήμιο να δώσει την άδεια για το πείραμα.

Το πείραμα συνεχίζεται – τα πρώτα αποτελέσματα ήδη δημοσιεύτηκαν. Είναι δύσκολο σ' έναν μη εξοικειωμένο με επιστημονικούς όρους, όπως «νευρώνες – κάτοπτρα» (mirror neurons) ή «ενσυναίσθηση» (empathy) κ.λπ., να καταλάβει τι ακριβώς «βγήκε» απ' όλη αυτή την προσπάθεια. Το σημαντικότερο είναι ότι άνοιξε ένα νέο πεδίο έρευνας, που κανείς μέχρι τώρα δεν ενδιαφέρθηκε να ανοίξει. Πολλοί ερευνητές θεώρησαν το «Ντογκ Πρότζεκτ» χαμένο χρόνο και σπατάλη χρημάτων. Οσοι αγαπούν πολύ τους σκύλους -δηλαδή οι μισοί Αμερικανοί, αν μιλήσουμε μόνο για τις ΗΠΑ- θέλουν να μάθουν τι και πώς σκέφτονται οι σκύλοι τους. Και αν -και πώς- τους ανταποδίδουν την αγάπη τους.

Ισως χρειαστεί να περάσει κάνας αιώνας μέχρι να πάρουμε μια «χειροπιαστή» απάντηση. Εμένα πάντως μου άρεσε αυτό το δύσκολο ξεκίνημα, όπως το περιέγραψε ο Γκρέγκορι Μπερνς στο βιβλίο του «How Dogs Love Us» (υπότιτλος: A neuroscientist and his adopted dog decode the canine brain). Δηλαδή, «Πώς μας αγαπούν οι σκύλοι» – «Ενας νευροεπιστήμονας και το υιοθετημένο του σκυλί αποκωδικοποιούν τον εγκέφαλο των σκύλων».

……………………………………………………………………………………………………

Σκύλος στο γραφείο

Οπως σημειώνει ο Γκρέγκορι Μπερνς στο βιβλίο του, η παρουσία των σκύλων που συμμετείχαν στο πείραμα -όχι ως πειραματόζωα αλλά ως «εθελοντές»- άλλαξε τη συνηθισμένη ατμόσφαιρα του πανεπιστημιακού εργαστηρίου. Οι φοιτητές φάνηκαν απαλλαγμένοι απ' το στρες της έρευνας. Ενα άγγιγμα της γούνας των σκύλων ή μιας κρύας, υγρής μύτης ήταν αρκετό για να κατεβάσει τα επίπεδα της αγωνίας για την έκβαση του πειράματος. Και όλοι γελούσαν.

Η Σάντρα Μπάρκερ, καθηγήτρια στο Κοινοπολιτειακό Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια και διευθύντρια του Κέντρου Αλληλεπίδρασης Ανθρώπων-Ζώων, μελέτησε την επίδραση των ζώων που οι εργαζόμενοι έπαιρναν μαζί τους στη δουλειά. Συνήθως, τα επίπεδα του στρες είναι πολύ χαμηλά το πρωί και αυξάνονται όσο προχωρεί η μέρα. Η παρουσία των ζώων στη δουλειά των κατόχων τους κράτησε το στρες των εργαζομένων στα χαμηλά πρωινά επίπεδα.

Κάποιες μελέτες έχουν δείξει ότι η παρουσία των σκύλων βοηθάει στη μείωση των τιμών της χοληστερίνης. Οχι όλες. Είναι αλήθεια ότι τα θέματα αυτά δεν έχουν μελετηθεί πολύ ώστε οι απαντήσεις να είναι οριστικές. Ολοι ξέρουμε, απ' την πείρα μας, σκυλιά που η παρουσία τους προκαλεί ηρεμία, χαλάρωση και ψυχική ευφορία. Οπως ξέρουμε και άλλα σκυλιά που προκαλούν πανικό, χάος, άγχος, ειδικά σε ανθρώπους που δεν «τα πάνε καλά με τα σκυλιά».

Αν, λοιπόν, και δεν υπάρχουν πολλές επιστημονικές αποδείξεις για τη συμβολή των σκύλων στη βελτίωση της υγείας των ανθρώπων, πολλές εταιρείες έχουν διαπιστώσει ότι οι υπάλληλοί τους αποδίδουν καλύτερα έχοντας μαζί τους, στη δουλειά, τα σκυλιά τους. Η Google, π.χ., αυτοπροσδιορίζεται ως «dog company» (ας πούμε «φιλόσκυλη εταιρεία»), διευκρινίζοντας πως, «αν και αγαπάμε τις γάτες, πιστεύουμε ότι η παρουσία τους στα γραφεία μας θα τους προκαλούσε (στις γάτες) μεγάλο στρες». Ετσι, αν ποτέ πάτε στα γραφεία της Google, καλύτερα ν' αφήσετε τη γάτα σας στο σπίτι.

Την ίδια, πάνω-κάτω, πολιτική έχει και η Amazon, με την προϋπόθεση ότι οι εργαζόμενοι που φέρνουν στη δουλειά τα σκυλιά τους θα πρέπει να τους έχουν μάθει να μη γαβγίζουν και να κάνουν τις ανάγκες τους κάπου αλλού, όχι πάντως μέσα στα γραφεία.

• Το βιβλίο (μη μεταφρασμένο στα ελληνικά) κυκλοφόρησε απ' τις εκδόσεις «Lake Union» το 2013, στις ΗΠΑ.

…………………………………………..

Ο Παναγιώτης Διαμαντής θα παίρνει τα γράμματά σας στη διεύθυνση: Κολοκοτρώνη 8, Αθήνα (στήλη «Εμείς κι αυτά»), τα τηλεφωνήματά σας στον αριθμό 211 1045000, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, 11.00-13.00 και τα e-mails σας στη διεύθυνση [email protected]