Επιμ.: Παρή Σπίνου
Για πολλούς αιώνες μετά τον θάνατό του ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ήταν λησμονημένος. Παρεξηγημένος από το κατεστημένο του μπαρόκ και του κλασικισμού, που θεωρούσε τους πίνακές του υπερβολικούς και επιτηδευμένους, παρέμεινε στην αφάνεια μέχρι να τον ανακαλύψουν και πάλι οι καλλιτέχνες του τέλους του 19ου και κυρίως του 20ού αιώνα. Και να τον στέψουν με δάφνες. Από τους ρομαντικούς μέχρι τους θεμελιωτές του μοντέρνου κινήματος, όπως ο Μανέ, ο Σεζάν, ο Πικάσο, κι από τους Ευρωπαίους εξπρεσιονιστές (Μπέκμαν, Κοκόσκα, Μάκε) μέχρι τον κορυφαίο Αμερικανό της εξπρεσιονιστικής αφαίρεσης Τζάκσον Πόλοκ, πολλοί πρωτοποριακοί ζωγράφοι είδαν στον Ελ Γκρέκο τον κορυφαίο δάσκαλο που τους άνοιξε νέους δρόμους στη δημιουργία.
Το Μουσείο Πράδο στη Μαδρίτη, τιμώντας την 400ή επέτειο από τον θάνατο του μεγάλου Κρητικού ζωγράφου, οργανώνει την έκθεση «Ελ Γκρέκο και μοντέρνα ζωγραφική». Περιλαμβάνει 25 επιλεγμένους πίνακες του Θεοτοκόπουλου, οι οποίοι αντιπαρατίθενται με 75 έργα μοντέρνων καλλιτεχνών, αποκαλύπτοντας την πολυπλοκότητα και τον πλούτο των εικαστικών τους συνομιλιών. Η έκθεση εγκαινιάστηκε προχθές με κάθε επισημότητα από τη νέα βασίλισσα της Ισπανίας Λετίσια και θα διαρκέσει μέχρι τις 4 Οκτωβρίου.
Είναι σημαδιακό ότι η πρώτη έκθεση με έργα Θεοτοκόπουλου στο Πράδο το 1902, η δημιουργία νέων συλλογών μοντέρνας τέχνης, η ανάπτυξη των ιστορικών σπουδών και η κριτική επανεκτίμηση βοήθησαν να διαδοθεί η γνώση και η εμπειρία γύρω από το έργο του και να αποκατασταθεί η φήμη του.
Στην περίοδο του Ρομαντισμού, όταν το 1838 εγκαινιάστηκε στο Λούβρο η αίθουσα του βασιλιά Λουδοβίκου Φιλίππου, οι εννέα πίνακες του Θεοτοκόπουλου κέντρισαν αμέσως το ενδιαφέρον συγγραφέων όπως ο Θεόφιλος Γκοτιέ και ο Σαρλ Μποντλέρ και ζωγράφων όπως ο Ευγένιος Ντελακρουά. Καθοριστική, όμως, υπήρξε η συμβολή του Κρητικού ζωγράφου στην εξέλιξη του κυβισμού. Συγκεκριμένα, ο Εντουάρ Μανέ προσέγγισε το έργο του στη Μαδρίτη και το Τολέδο το 1865, ενώ ο Πολ Σεζάν αντέγραψε, με μικρές διαφορές, το 1882, τον πίνακα «Γυναίκα με ερμίνα».
Ο Ισπανός Πάμπλο Πικάσο θεωρούσε τον Ελ Γκρέκο «πατέρα» του στη ζωγραφική. Η επαφή με το έργο του στα πρώτα του βήματα στη Μαδρίτη ήταν καθοριστική στις αναζητήσεις του στην πλαστικότητα των μορφών και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης κατά τη Γαλάζια του Περίοδο. Οι περίφημες «Δεσποινίδες της Αβινιόν» θυμίζουν τα εξαϋλωμένα σώματα στην «Πέμπτη σφραγίδα της Αποκάλυψης». Και επιστρέφει στον δάσκαλό του ζωγραφίζοντας το θέμα «Ο ιππότης με το χέρι στο στήθος του», με μια δόση μελαγχολίας και σαρκασμού. Ακριβώς ο ίδιος πίνακας αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για τον Μοντιλιάνι, το 1913.
H δυναμική αίσθηση του χρώματος και του σχεδίου στον Θεοτοκόπουλο επηρέασε έναν ακόμα Γάλλο ζωγράφο ο οποίος έμεινε για μεγάλο διάστημα στην Ισπανία, τον Ρομπέρ Ντελονέ, και αυτό είναι εμφανές στη σειρά έργων με Τσιγγάνους που έχει κάνει. Ο δε Μεξικανός φίλος του, Ντιέγκο Ριβέρα, μελέτησε το έργο του Θεοτοκόπουλου στο Τολέδο και η επίδρασή του είναι ορατή στο μνημειακό έργο του «Αdoration of the Virgin and Child».
H φήμη του κορυφαίου μετρ εξαπλώθηκε στην Ευρώπη. Οι σουρεαλιστές εκτίμησαν την «εσωτερική, σπασμωδική ομορφιά» των συνθέσεών του. Οι Σίλε, Κοκόσκα, Μάκε, Μπέκμαν και άλλοι εξπρεσιονιστές εμπνεύστηκαν από πίνακές του όπως «Λαοκόων» και «Η αγωνία του κήπου». Ο Χένρι Μουρ ασπάστηκε με τη γλυπτική του «Το όραμα του Αγίου Ιωάννη». Ο Αλμπέρτο Τζακομέτι αντέγραψε αρκετά έργα του Θεοτοκόπουλου και βάσισε τις φιγούρες του στη μορφολογία των πορτρέτων του. Ακόμα και στον πίνακα του Φράνσις Μπέικον «Ξαπλωμένη γυναίκα» οι ειδικοί βρίσκουν συγγένειες με τον στρατιώτη που απεικονίζεται στην «Ανάληψη του Χριστού».
Το ίδιο θέμα κεντρίζει και τον Τζάκσον Πόλοκ. Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, ο πρωτοποριακός Αμερικανός ζωγράφος δημιουργεί τη δική του αφαιρετική Ανάσταση το 1937. Ο ίδιος θεωρούσε τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο τον πιο σπουδαίο από τους μεγάλους δασκάλους της τέχνης.
*INFO: Μπορείτε να δείτε και να θαυμάσετε την έκθεση στην ιστοσελίδα του Πράδο www.museodelprado.es
