Υπάρχει ένα σύμβολο το οποίο περικλείει όλο το περιεχόμενο του πολιτισμού μας και του βιώματός μας και αυτό είναι η κατάλευκη γαλανοσκέπαστη νησιωτική αιγαιοπελαγίτικη εκκλησία.
πρωτ. Νεκτάριος Μαρκάκης

Της Μαργαρίτας Κουλεντιανού

Σαντορίνη. Φηρά. Ασπρα σπιτάκια ξεκινούν από την κορυφή της καλντέρας και απλώνονται σαν να κατρακυλάνε προς τον γκρεμό. Βλέποντας το ηφαίστειο, επιτηρώντας τον θυμό του. Θαυμάζοντας το αιγαιοπελαγίτικο ηλιοβασίλεμα – κάθε μέρα διαφορετικό. Ανάμεσα στα σπιτάκια, η εκκλησία του Αγίου Μηνά, μικρή εκκλησία που όμως δέσποζε χάρη στον τρούλο της, βαμμένο στο γαλάζιο του ουρανού.

Είχε κάποιον λόγο να είναι γαλάζιος ο τρούλος του Αγίου Μηνά; Μήπως ήθελε να οδηγεί το βλέμμα να συνδέσει τη γη με τον ουρανό – γιατί πράγματι στιγμές στιγμές δεν ήξερες πού τελειώνει η εκκλησία και πού αρχίζει η απεραντοσύνη του γαλάζιου θόλου. Ή μήπως ήθελε να συγκρατεί το βλέμμα, να το προσελκύει, «ψηλά ψηλά της εκκλησίτσας το καπέλο»; Ή μήπως τίποτε από όλα αυτά αλλά, όπως λέει ένας θρύλος, οι ασβεστωμένοι τοίχοι και ο γαλάζιος τρούλος ήταν το πρόσχημα για να αναδεικνύονται τα εθνικά χρώματα, σε εποχές που ξένοι κατακτητές απαγόρευαν τις σημαίες;

Ηταν όμορφη η εικόνα του Αγίου Μηνά με τον γαλάζιο τρούλο στην καλντέρα της Σαντορίνης. Γι’ αυτό έκανε τον γύρο του κόσμου, τυπωμένη σε φυλλάδια του ΕΟΤ και τουριστικούς οδηγούς, σταλμένη με ταχυδρομικές κάρτες ή αναρτημένη στο Διαδίκτυο από επισκέπτες του νησιού. Ενα από τα «πρέπει να δεις» της Σαντορίνης. Πλήθη επισκεπτών από παντού φτάνουν στο νησί με αυτό το «πρέπει» στις αποσκευές τους. Ομως πάει καιρός που ο Αγιος Μηνάς δεν έχει πια γαλάζιο τρούλο. Η εκκλησιαστική αρχή, που για άγνωστους λόγους είναι η μόνη υπεύθυνη για την αισθητική και τη συντήρηση των μνημείων, έβαψε τον τρούλο άσπρο. Δεκάδες τουρίστες καθημερινά ρωτούν τους καταστηματάρχες των Φηρών πού βρίσκεται η εκκλησία με τον γαλάζιο τρούλο. Οι καταστηματάρχες απευθύνονται στον αρμόδιο ιερέα και τον ρωτούν γιατί άσπρισε τον Αγιο Μηνά. Εκείνος απαντάει κατηγορηματικά ότι οι εκκλησίες πρέπει να είναι άσπρες. Κι όταν του αναφέρουν το τουριστικό ζήτημα, απαντάει εξίσου κατηγορηματικά ότι «δεν θα κατεβάσουμε και τα παντελόνια μας».

Το δογματικό κομμάτι πραγματικά δεν το ξέρω. Μπορεί πράγματι οι εκκλησίες να πρέπει να είναι άσπρες και να μην έχουν γαλάζιους τρούλους, γιατί αυτό θα ήταν αντίθετο, προσβολή στη θρησκεία, στο δόγμα ή στις αρχές της Εκκλησίας. Αν είναι έτσι, αν το γαλάζιο του τρούλου είναι παράβαση για τα ιερά και τα όσια, τότε καλώς βάφτηκε άσπρος ο τρούλος του Αγίου Μηνά. Και καλώς θα πρέπει να εντοπιστούν και να κληθούν σε συμμόρφωση όλοι οι παραβάτες με τους γαλάζιους τρούλους: η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη στους Λειψούς, η εκκλησία της Παναγίας της Πορταΐτισσας στην Αστυπάλαια, η Μητρόπολη στην Ιο, οι Αγιοι Ανάργυροι στο Αγκίστρι, τα δεκάδες ξωκλήσια σε όλες τις Κυκλάδες, στη Σίφνο, την Ανδρο, την Πάρο. Εκατοντάδες τρούλοι σε όλη τη χώρα, αυτοί που στα δικά μας μάτια είναι τόσο οικείοι και στα μάτια των ξένων τόσο θαυμαστοί, πρέπει επειγόντως να βαφτούν κάτασπροι.

Το ζήτημα των παντελονιών όμως διαφέρει. Οι παραβάτες, όλοι αυτοί οι ιερείς που κρατούν γαλάζιους τους τρούλους των εκκλησιών τους, σε ένα πλαίσιο αιγαιοπελαγίτικης αρχιτεκτονικής που θαυμάζει όλος ο κόσμος, σίγουρα δεν έχουν κατεβάσει τα παντελόνια τους. Γιατί ακολουθούν αυτά που βρήκαν και γιατί ξέρουν ότι ο γαλάζιος τρούλος (ο ουρανός) δεν είναι κακόγουστος νεωτερισμός ούτε τουριστική ατραξιόν, αλλά γνωστό, παραδοσιακό μέρος του συμβολισμού μιας εκκλησίας.