Της Αλλοπάρ*

 

Οποτε η Ζωή Κωνσταντοπούλου παίρνει τον λόγο, στην Ολομέλεια ή στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας, ένας φοβερός πανικός καταλαμβάνει τους κ. Νεράντζη και Μαρκογιαννάκη: Γνωρίζουν πολύ καλά πως, έτσι και αρχίσει να μιλάει η δυναμική βουλευτίνα, η βροντερή φωνή της θα δονεί συθέμελα και συνεχώς τον Ναό της Δημοκρατίας για τουλάχιστον δυο-τρία 24ωρα.

 

Ε, το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και στην αυλή μας -και συγκεκριμένα στον πίσω κήπο- όποτε ο Ταρζάν θεωρήσει ότι αρκετά κοιμήθηκε και, άρα, ήρθε η ώρα για παιχνίδι! Ορμάει καταπάνω μας σαν βολίδα και αρπάζει ό,τι βρει μπροστά του: τα αυτιά μου, τη φούντα στην (κουρεμένη) ουρά της Κάρμεν, τον σβέρκο του Σούρτα. Μάταια τον καρπαζώνουμε ομαδικά· δεν καταλαβαίνει τίποτα. Τρελό παιδί, χαρά γεμάτο, ο παιδοβούβαλος -στον οποίο εξελίσσεται το φοβισμένο κουταβάκι που μας κουβάλησε ο δικός μας πριν από 4 μήνες- ανασυντάσσεται και εφορμά ξανά και ξανά.

 

Οταν πρωτόρθε στα λημέρια μας, ο Ταρζάν δεν ήταν έτσι. Εντάξει, είχε θάρρος με τον Σούρτα, που άλλωστε ήταν κι η «γκουβερνάντα» του για κάνα δυο μήνες. Αλλά εμένα και την Κάρμεν μάς έτρεμε: Οποτε τον πλησιάζαμε λιγάκι άρχιζε τις τσιρίδες, σε ύφος «βοήθεια, με δέρνουν»! Τους τελευταίους όμως δύο μήνες παραπήρε πάνω του, έγινε 6-7 μηνών πια και συνήθισε στο ξύλο. Μέχρι που, όσο μπορεί, δίνει κι αυτός καμιά. Τέτοιο τέρας!

 

Δυστυχώς, όσο μάταια ελπίζουν οι κ. Νεράντζης και Μαρκογιαννάκης ότι -πού θα πάει;- θα ηρεμήσει η Ζωή, φοβάμαι πως το ίδιο μάταια ελπίζουμε κι εμείς εδώ, στον Μαραθώνα, ότι θα καλμάρει ο Ταρζάν και θα πάψει να μας πρήζει. Αλλά, είπαμε: Η ελπίδα πεθαίνει τελευταία…

 

* Η Αλλοπάρ είναι η αγαπημένη μου σκύλα και μια απελπισμένη αρχηγίνα αγέλης. Εχει κουραστεί, η γλυκιά μου, να δέρνει τον πιτσιρικά τον Ταρζάν μπας και βάλει μυαλό, αλλά, δυστυχώς, κανένα σημάδι βελτίωσής του δεν φαίνεται στον ορίζοντα. Πολύ φοβάμαι ότι θα σταματήσει τις τρέλες του μόνο όταν κι ή Ζωή αποφασίσει να βάζει πού και πού καμιά τελεία.

 

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

 

Φιλικά ματσάκια κοινωνικοποίησης

 

Ο Ταρζάν, το τρισάθλιο ζουλάπι που βρήκα χωμένο κάτω απ' το αυτοκίνητό μου ένα βροχερό και κρύο βράδυ του Φεβρουαρίου -και με βαριά καρδιά υιοθέτησα- έχει γίνει πια επτά μηνών. Τους πρώτους δύο μήνες αφ' ότου το πήρα τους πέρασε στην μπροστινή αυλή, μαζί με τον καλοκάγαθο Σούρτα, ο οποίος αποδείχτηκε εκπληκτικός δάσκαλος για τον πιτσιρικά: Ο Ταρζάν ήθελε να παίζει μαζί του απ' το πρωί ώς το βράδυ, να του επιτίθεται, να του δαγκώνει τα αυτιά και την ουρά, να σκαρφαλώνει στον σβέρκο του κ.λπ. Και ο Σούρτας, τέρας ανεκτικότητας, δεχόταν τα πάντα, προσέχοντας να μην τον πονέσει. Ετσι, μέσα απ' το παιχνίδι, άρχισε η κοινωνικοποίηση του κουταβιού που φωνάζω Ταρζάν.

 

Για τη σημασία του παιχνιδιού στην κοινωνικοποίηση ενός νεαρού ατόμου -παιδιού ή κουταβιού- έχουν γραφτεί πολλά. Ειδικά για το παιχνίδι των νεαρών σκύλων είναι πολύ κατατοπιστικά τα όσα γράφουν στο βιβλίο «Τα ζώα σε μετάφραση» οι Τεμπλ Γκράντιν και Κάθριν Τζόνσον (εκδόσεις «Πολάρις»). Η πρώτη είναι καθηγήτρια στο κρατικό Πανεπιστήμιο του Κολοράντο (και αυτιστική, κάτι που τη βοήθησε να εξηγήσει καλύτερα, όπως λέει η ίδια, τη συμπεριφορά των ζώων). Η δεύτερη είναι συγγραφέας με ειδίκευση τη νευροψυχιατρική και μητέρα 3 αγοριών, τα δύο απ' τα οποία είναι αυτιστικά.

 

Το βιβλίο αυτό το είχα παρουσιάσει προ ετών, όταν πρωτοκυκλοφόρησε, απ' τη σελίδα που διατηρούσα τότε στην «Ελευθεροτυπία». Τώρα, με αφορμή τα παιχνίδια του Ταρζάν με τον Σούρτα, το ξανάνοιξα και ξαναδιάβασα κάποια κεφάλαιά του. Σήμερα αναδημοσιεύω ένα απ' αυτά, πιστεύοντας ότι θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του «μηχανισμού» και των «κανόνων» του παιχνιδιού των νεαρών σκύλων, που μοιάζουν με «σκυλοκαβγάδες» αλλά δεν είναι. Πάμε λοιπόν:

 

Κανείς δεν ξέρει ακριβώς γιατί τα νεαρά ζώα και τα παιδιά παίζουν με τους φίλους και τ' αδέλφια τους. Αυτό που γνωρίζουμε είναι πως το κοινωνικό παιχνίδι πάντα σημαίνει καβγά, κάτι που οδήγησε πολλούς συμπεριφοριστές να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο καβγάς υπό μορφήν παιχνιδιού διδάσκει στα ζώα πώς να νικήσουν σ' έναν καβγά της ενήλικης ζωής. Αυτή η άποψη έχει κάποιο νόημα, γιατί ο καβγάς υπό μορφήν παιχνιδιού συναντάται περισσότερο στα νεαρά αρσενικά και όχι στα θηλυκά. Αντίστοιχα, το ίδιο συμβαίνει με τα ενήλικα αρσενικά και θηλυκά. Οι συμπεριφοριστές διαπίστωσαν πως οι παιχνιδιάρικοι καβγάδες γίνονται ως εξάσκηση για τους πραγματικούς.

 

Ωστόσο, όταν οι συμπεριφοριστές προσπάθησαν να συνδέσουν τον καβγά του παιχνιδιού με τον πραγματικό καβγά των ενηλίκων, δεν βρήκαν κάποιον συσχετισμό στα σαϊμίρια. Οι μαϊμούδες που παίζουν πολύ δε νικούν στους καβγάδες ως ενήλικες, και οι ενήλικες μαϊμούδες που κέρδιζαν όταν ήταν μικρές δε νικούν στους περισσότερους πραγματικούς καβγάδες. Απ' όποια σκοπιά κι αν το εξετάσουμε, δεν υπήρξε κανένας συσχετισμός. Αυτό δεν καταρρίπτει την παραπάνω υπόθεση, ούτε όμως την ενισχύει.

 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το εξής: ο καβγάς ως παιχνίδι δεν έχει καμία σχέση με τον πραγματικό καβγά. Πολλές από τις κινήσεις που γίνονται στον πραγματικό καβγά δε γίνονται ποτέ στον παιχνιδιάρικο καβγά, ενώ όσες είναι κοινές λαμβάνουν χώρα με διαφορετική σειρά.

 

Γνωρίζουμε επίσης πως τα εγκεφαλικά κυκλώματα που ρυθμίζουν την επιθετικότητα είναι διαφορετικά απ' αυτά που ρυθμίζουν το παιχνίδι. Η τεστοστερόνη, η οποία μπορεί να αυξήσει την επιθετικότητα, είτε ασκεί ανύπαρκτη επίδραση στον παιχνιδιάρικο καβγά είτε μειώνει αυτή την τάση. Πολλές φορές ένας καβγάς που ξεκινά ως παιχνίδι καταλήγει σε πραγματικό καβγά, αλλά στον εγκέφαλο ο παιχνιδιάρικος καβγάς και ο πραγματικός αποτελούν δύο εντελώς διαφορετικά πράγματα.

 

Ενα άλλο στοιχείο που αποδεικνύει πως ο παιχνιδιάρικος καβγάς δε διδάσκει στα ζώα πώς να κερδίσουν σ' έναν αληθινό είναι το γεγονός πως όλα τα ζώα κερδίζουν και χάνουν στο παιχνίδι του καβγά. Κανένα νεαρό ζώο δεν κερδίζει σε όλους τους παιχνιδιάρικους καβγάδες. Αν κέρδιζε, κανένα άλλο ζώο δε θα ήθελε να παίξει μαζί του. Οταν ένα ανήλικο ζώο είναι μεγαλύτερο σε μέγεθος και ηλικία, δυνατότερο και πιο κυριαρχικό από το νεαρότερο ζώο με το οποίο έχει έναν παιχνιδιάρικο καβγά, το μεγαλόσωμο ζώο θα γυρίσει ανάποδα με τη ράχη του στο έδαφος και θα χάσει επίτηδες λίγο χρόνο. Αυτό λέγεται αυτοαναπηρία. Είναι κάτι που κάνουν όλα τα ζώα – αν δεν το έκαναν, οι μικροκαμωμένοι φίλοι τους θα σταμάταγαν να παίζουν μαζί τους. Αυτό λέγεται επίσης και αντιστροφή ρόλων, γιατί νικητής και χαμένος αντιστρέφουν τους ρόλους τους.

 

Η αντιστροφή ρόλων αποτελεί βασικό στοιχείο του παιχνιδιάρικου καβγά και τα ζώα το κάνουν σε παιχνίδια όπως η διελκυστίνδα. Μια φίλη μού είπε μια ιστορία για τον ημίαιμο σκύλο της, όταν ήταν ενός έτους με ολοκληρωμένη ανάπτυξη και έπαιζε με το τεσσάρων μηνών Λαμπραντόρ του διπλανού σπιτιού. Το κουτάβι είχε το ένα τρίτο της ανάπτυξης του ενήλικα σκύλου, αλλά τα Λαμπραντόρ είναι ατρόμητα και έτοιμα για όλα, οπότε το μέγεθος δε στάθηκε εμπόδιο. Τα δύο σκυλιά έπαιζαν διελκυστίνδα μ' ένα ειδικό σχοινί για σκυλιά που είχε η φίλη μου στη βεράντα. Ο σκύλος της φίλης μου φαινόταν τόσο τεράστιος μπροστά στο κουτάβι, που δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία: αν χρησιμοποιούσε όλη τη δύναμή του, θα 'κανε το κουτάβι να πηγαίνει σα να 'τανε φρίσμπι.

 

Αλλά δε συνέβη τίποτα τέτοιο. Πολύ γρήγορα η φίλη μου παρατήρησε πως το κουτάβι «κέρδιζε» σε ορισμένα σημεία. Στην αρχή, ο σκύλος της φίλης μου τράβηξε προς τα μπροστά το κουτάβι, και μετά το κουτάβι τράβηξε εκείνον λίγο προς τα μπροστά. Η φίλη μου είπε πως ο σκύλος «άφηνε το κουτάβι να μένει στο παιχνίδι», και είμαι σίγουρη πως είχε δίκιο.

 

Ορισμένοι συμπεριφοριστές υποστηρίζουν πως η αυτοαναπηρία των ζώων δείχνει ότι ο σκοπός του παιχνιδιάρικου καβγά δεν είναι να διδάξει στα ζώα πώς να νικούν, αλλά να τα μάθει πώς να κερδίζουν και να χάνουν. Ολα τα ζώα οφείλουν να ξέρουν το ρόλο τόσο του κυρίαρχου όσο και του υποτελούς, γιατί κανένα ζώο δεν ξεκινά από την κορυφή της ιεραρχίας και κανένα δεν καταλήγει στην κορυφή όταν γεράσει. Ακόμα κι ένα αρσενικό που θα καταλήξει όπως ξεκίνησε, μικρό και ευάλωτο, θα πρέπει να ξέρει τις κατάλληλες συμπεριφορές υποτέλειας.

 

Ο Παναγιώτης Διαμαντής θα παίρνει τα γράμματά σας στη διεύθυνση: Κολοκοτρώνη 8, Αθήνα (στήλη «Εμείς κι αυτά»), τα τηλεφωνήματά σας στον αριθμό 211 1045000, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, 11.00-13.00 και τα e-mails σας στη διεύθυνση [email protected]