Της Εφης Μαρίνου
Υπήρξε ηθοποιός και ξαφνικά σταμάτησε να παίζει. Αρχισε να γράφει θέατρο, ξεκινώντας μια νέα εντυπωσιακή καριέρα. Ο Ολιβιέ Πι, διευθυντής από φέτος του Φεστιβάλ της Αβινιόν, σκηνοθέτησε πέρσι το «Vitrioli» του στο Εθνικό Θέατρο. Ευγενής αλλά ακριβοθώρητος, παραγωγικός αλλά πάντα σιωπηλός σε δηλώσεις και συνεντεύξεις, ο Γιάννης Μαυριτσάκης βλέπει τα έργα του να ανεβαίνουν στη σκηνή από σημαντικούς σκηνοθέτες και θιάσους. Τώρα, ο τελευταίος τίτλος του-,«Μετατόπιση προς το ερυθρό», παρουσιάζεται (αύριο και μεθαύριο) στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών στην Πειραιώς 260 από τη «Helter Skelter Company» σε σκηνοθεσία του νεαρού αλλά ταλαντούχου Θάνου Παπακωνσταντίνου. Πρώτη φορά το έργο παρουσιάστηκε στο 3ο διεθνές Φεστιβάλ Between the Seas (Mediterranean Performing Arts) της Νέας Υόρκης το καλοκαίρι του 2013 με τον τίτλο «Redshift».
Αλλά τι δηλώνει ο τίτλος «Μετατόπιση προς το ερυθρό»; Στην αστρονομία η «μετατόπιση προς το ερυθρό» μαθαίνουμε ότι αποτελεί το τεκμήριο της αδιάπτωτης διαστολής του σύμπαντος.
Ενας θηριοδαμαστής προλογίζει το έργο πάνω στη σκηνή ενός τσίρκου, ανάμεσα σε παράξενα ζώα και ακροβάτες. Μας μιλάει για την έλευση ενός καινούργιου είδους, εκθαμβωτικού και καταστροφικού: ένας καινούργιος εγωισμός ανασυντίθεται, πιο ισχυρός και απόλυτος από τους προηγούμενους, ένας εγωισμός που αναγκάζει όλους τους άλλους να υποκύψουν και να καταναλωθούν. Από τις ερμητικά κλειστές αίθουσες συνεδριάσεων με το αυστηρό τελετουργικό, μέχρι την αγκαλιά μιας βασίλισσας-τροφού, που εκπληρώνει φαντασιώσεις, οι ήρωες του έργου αποσυνδέονται από το παρελθόν τους και μετατοπίζουν τον κόσμο.
H «Helter Skelter Company», που ιδρύθηκε από τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Θάνο Παπακωνσταντίνου, δημιουργεί παραστάσεις πειραματικού θεάτρου που βασίζονται σε έργα της κλασικής δραματουργίας: «Αμλετ, ο Πρίγκηπας της Δανίας», «Venison» , βασισμένο στις «Ευμενίδες» του Αισχύλου και στον Φ. Ντοστογιέφσκι και «Pedestal», βασισμένο στις «Χοηφόρες» και τις τελετές ερμητικών ταγμάτων – είναι τα δυο πρώτα μέρη μιας τριλογίας βασισμένης στην «Ορέστεια».
Η Αμαλία Μουτούση, η Αλεξία Καλτσίκη αλλά και ο Θάνος Παπακωνσταντίνου πρωταγωνιστούν στη «Μετατόπιση προς το ερυθρό» και μας μιλούν για την παράσταση.
Θάνος Παπακωνσταντίνου: μεταφυσική φάρσα σε άδεια αρένα
«Η “Μετατόπιση προς το ερυθρό” είναι η παρατηρούμενη αλλαγή στο χρώμα του εκπεμπόμενου φωτός από ένα αστέρι ή ένα άλλο ουράνιο σώμα, καθώς απομακρύνεται από τη γη. Οσο μεγαλύτερη η απομάκρυνση τόσο πιο πολύ το φως που εκπέμπεται πλησιάζει το μήκος κύματος του ερυθρού φωτός. Το φαινόμενο αυτό αποτέλεσε και το βασικό τεκμήριο της διαστολής του σύμπαντος.
»Το έργο του Μαυριτσάκη ακροβατεί ανάμεσα στο πεζό και καθημερινό και το κρυπτικό και ποιητικό. Είναι σαν να έχει επιχειρήσει να δομήσει σκηνικά τη “σκοτεινή ενέργεια”, που κυκλοφορεί ανάμεσα στα αστρικά σώματα και κάνει το σύμπαν να διαστέλλεται. Το έργο αρχίζει με έναν θηριοδαμαστή, σαν σε παράσταση τσίρκου, ο οποίος όμως, μας ενημερώνει για την έλευση ενός νέου είδους – ακόμη άγνωστου. Με κεντρικό πρόσωπο το μέλος ενός συμβουλίου, μαθαίνουμε για μια νέα “Γένεση”, μια νέα μορφή ζωής. Η σύλληψη, όμως, είναι μια μόλυνση, η επώαση ένας κύκλος συμπτωμάτων και η γέννηση είναι τελικά είναι μια καταστροφή. Γεννιέται το είδος που θα εκτοπίσει το ανθρώπινο.
»Ο κύκλος αυτής της μόλυνσης έχει μέσα του πολλά επίπεδα, πιο εύστοχα όμως, στέκει παραβολικά. Ο άνθρωπος είναι το πλάσμα που κυοφορεί μέσα στο κεφάλι του θεούς και δαίμονες. Κάποια στιγμή τα πλάσματα αυτά βρίσκουν μια έξοδο στον κόσμο με καταστροφικές συνέπειες. Στο τέλος, όμως, κι αυτό ακόμα δεν είναι παρά ένα στιγμιότυπο μιας μεταφυσικής φάρσας, που συνεχίζεται εις τους αιώνες μέσα σε μια άδεια αρένα.
»Η παράσταση έχει να κάνει και με το θέαμα. Το έργο ξεκινά σαν μια παράσταση τσίρκου. Ο θηριοδαμαστής, εκτός από την αρχή, δεν εμφανίζεται ποτέ ξανά επί σκηνής. Παρά το γεγονός αυτό, κάθε σκηνή του έργου καταλήγει σαν ένα νούμερο τσίρκου. Πίσω από κάθε επιμέρους σκηνή, κυκλοφορεί η ιδέα ότι ο άνθρωπος και τα πάθη του δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα άγριο μα και κωμικό θέαμα προς τέρψιν θεατών».
ΙNFO: Φεστιβάλ Αθηνών-Πειραιώς 260 Κτίριο Η. «Μετατόπιση προς το ερυθρό» του Γιάννη Μαυριτσάκη. Σκηνικός χώρος – σκηνοθεσία: Θάνος Παπακωνσταντίνου. Σκηνικά – κοστούμια: Νίκη Ψυχογιού. Κίνηση: Χαρά Κότσαλη. Σύνθεση ήχων: Αντώνης Μόρας. Δραματουργία ήχου και φωνών, ηχητικός σχεδιασμός: Δημήτρης Καμαρωτός. Σχεδιασμός φωτισμών: Χριστίνα Θανάσουλα. Δραματολόγος παράστασης: Τζωρτζίνα Κακουδάκη. Παίζουν: Αμαλία Μουτούση, Αλεξία Καλτσίκη, Αντώνης Μυριαγκός, Θάνος Παπακωνσταντίνου, Μάριος Παναγιώτου, Κατερίνα Σπυροπούλου, Αμαλία Κοσμά, Νάντη Γώγουλου. 6 και 7 Ιουλίου 21.00.
Αμαλία Μουτούση: η σαγηνευτική και άγρια βασίλισσα του τσίρκου
«Το έργο είναι ένα κρυπτικό κείμενο μέσα στο οποίο βλέπουμε μια καινούργια Γένεση να εκτοπίζει το ανθρώπινο είδος. Μόνο που η Γένεση αυτή προέρχεται από τον ίδιο τον άνθρωπο σαν αποτέλεσμα της μόλυνσής του. Ο ήρωας του έργου –ο ξενιστής– είναι ο άνθρωπος. Αυτός που μολύνεται και αυτοκαταστρέφεται. Τραγικά απογυμνωμένος βουλιάζει σ’ έναν κόσμο ασταθή, τρομακτικό, ελκυστικό και άγριο, αποτυγχάνοντας να ισορροπήσει.
»Το έργο και η παράστασή μας ακουμπά το σκοτάδι μ’ έναν τρόπο άμεσο, ακαριαίο, σωματικό. Δεν προλαβαίνεις να ερμηνεύσεις τίποτα – ευτυχώς. Ερχεσαι κατευθείαν αντιμέτωπος με το γεγονός της απόλυτης και αδιαμφισβήτητης ανεπάρκειάς σου να γνωρίσεις ποτέ το Αγνωστο. Στην παράστασή μας όλα συμβαίνουν σαν ένα άγριο παιχνίδι μέσα στον χώρο και το χρόνο, το τραγικό και το κωμικό, φωτισμένα μέσα από τον παραμορφωτικό και σαγηνευτικό προβολέα του τσίρκου.
»Ο ρόλος μου είναι η βασίλισσα αυτού του τσίρκου. Η τροφός της καταστροφής. Το πιο άγριο και το πιο σαγηνευτικό απ’ όλα τα ζώα. Εκπληρώνοντας φαντασιώσεις είναι σαν να κρατάει στα χέρια της την ανθρώπινη μοίρα».
Αλεξία Καλτσίκη: η μόνη επιζήσασα μιας αδιανόητης καταστροφής
«Είμαι χαρούμενη που συναντώ πάνω στη σκηνή έναν νέο σκηνοθέτη με ιδιαίτερο βλέμμα, τον Θάνο Παπακωνσταντίνου, και κείμενα ερεθιστικά όπως αυτό του Γ. Μαυριτσάκη. Εχει το βάρος του που ο συγγραφέας ξεκίνησε ως ηθοποιός. Και φυσικά χαίρομαι που συνυπάρχω με σπουδαίους ηθοποιούς (τι να πεις για την Αμαλία…) αλλά και με τον Αντώνη Μυριαγκό, που μας συνδέουν κοινές δυνατές θεατρικές εμπειρίες.
»Το κείμενο σού αποκαλύπτεται βαθμιαία. Δεν μπορείς να το κατατάξεις, ούτε να το ορίσεις κι αυτό είναι το μεγάλο του προτέρημα. Είναι βαθιά προσωπικό, αν και αναφέρεται σε ευρύτερα θέματα, που τα αναμοχλεύει με ένταση, σαρκασμό και ελλειπτικότητα: θάνατος, γέννηση, έλλειψη επικοινωνίας, σκοτεινές επιθυμίες. Νομίζω όμως ότι αυτό που κυριαρχεί και καθορίζει τα πάντα δεν είναι τόσο οι θεματικές του, όσο το σύμπαν του, που είναι ο κόσμος του τσίρκου. Γι’ αυτό θα το ονόμαζα μια “μετατοπισμένη“ παραβολή.
»Οπως όλοι οι ρόλοι στο έργο, έτσι και η πρακτικογράφος την οποία υποδύομαι έχει διπλή υπόσταση. Καταρχήν αφηγείται τα γεγονότα, όμως συγχρόνως αποτελεί μέρος του τσίρκου. Είναι η μόνη επιζήσασα μιας μεγάλης, αδιανόητης καταστροφής. Iσορροπεί μεταξύ πραγματικότητας και θεάματος. Ο Θάνος έχει μια έμφυτη κλίση να γεννάει εικόνες μέσα από τα κείμενα και να χτίζει δυνατές θεατρικές ατμόσφαιρες. Τώρα συναντά τον παράδοξο και βίαιο κόσμου ενός υπαρξιακού τσίρκου, τόσο οικείου και απόμακρου, τόσο παλιού και επερχόμενου μαζί».
