Του Μπάμπη Μιχάλη

ΕΡΑ

Mε «καμπάνα» 428 εκατομμυρίων ευρώ τιμώρησε χθες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη δεύτερη μεγαλύτερη φαρμακοβιομηχανία της Γαλλίας, Servier, την ισραηλινή ομόλογή της, Teva, και 4 ακόμη εταιρείες για κρυφές συμφωνίες οι οποίες μπλόκαραν την είσοδο φτηνών γενόσημων φαρμάκων στην ενιαία αγορά της Ε.Ε. Στις εν λόγω συμφωνίες (pay-for-delay), οι εταιρείες που παράγουν τα πανάκριβα επώνυμα φάρμακα πληρώνουν συνήθως τις εταιρείες παραγωγής των φτηνότερων γενοσήμων προκειμένου οι τελευταίες να καθυστερούν την κυκλοφορία των ανταγωνιστικών σκευασμάτων τους στην αγορά όταν εκπνέει η πολυετής περίοδος αποκλειστικής κυκλοφορίας (πατέντας) των σκευασμάτων των πρώτων.

Η φαρμακοβιομηχανία ισχυρίζεται ότι αυτές οι συμφωνίες βοηθούν στην αποτροπή χρονοβόρων και δαπανηρών αντιδικιών μεταξύ των δύο πλευρών. Η αλήθεια όμως είναι ότι αυτές οι υπόγειες συμφωνίες διατηρούν τα φτηνά φάρμακα εκτός αγοράς και αυξάνουν δραματικά το κόστος που επωμίζονται τόσο οι ασθενείς όσο και τα εθνικά συστήματα υγείας.

Το κατηγορητήριο

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Servier είχε για χρόνια ως στρατηγική της τη σύναψη τέτοιου είδους συμφωνιών με τους ανταγωνιστές της. Μεταξύ 2005 και 2007 οι σχετικές συμφωνίες της Servier με τις ανταγωνιστικές εταιρείες που παρήγαγαν γενόσημα αποσκοπούσαν κυρίως στην προστασία του πρώτου σε πωλήσεις φαρμάκου της, του αντι-υπερτασικού perindopril. Η πατέντα του perindopril έληξε -στο μεγαλύτερο μέρος της- το 2003. Οι παραγωγοί γενοσήμων συνέχισαν όμως να βρίσκονται αντιμέτωποι με έναν αριθμό «δευτερευουσών» πατεντών που σχετίζονταν με την επεξεργασία και τη μορφή του σκευάσματος. Οι τελευταίες παρείχαν πάντως πολύ πιο περιορισμένη προστασία σε σχέση με την πατέντα που είχε λήξει.

Ετσι, οι εταιρείες γενοσήμων προετοιμάζονταν εντατικά προκειμένου να μπουν στην αγορά και να αποσπάσουν μερίδιο από τις πωλήσεις του σκευάσματος της Servier. Προκειμένου να ξεπεράσουν τα υπολειπόμενα εμπόδια, αναζήτησαν πρόσβαση σε προϊόντα που δεν προστατεύονταν από πατέντα ή αμφισβήτησαν τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας της Servier που όπως τόνιζαν τους εμπόδιζαν αδικαιολόγητα. Υπήρχαν όμως πολύ λίγες πηγές μη προστατευόμενης τεχνολογίας που ήταν αναγκαία για την ανάπτυξη των δικών τους σκευασμάτων. Το 2004 η Servier απέκτησε την πιο προηγμένη αναγκάζοντας μια σειρά σχεδίων ανάπτυξης γενοσήμων να σταματήσουν και έτσι να ανασταλεί η είσοδός τους στην αγορά. Η Servier δικαιολογήθηκε ότι με την παραπάνω εξαγορά θέλησε απλώς να «ενισχύσει τον αμυντικό της μηχανισμό». Οι παραγωγοί γενοσήμων αποφάσισαν τότε να αμφισβητήσουν τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας της Servier στα δικαστήρια. Ωστόσο μεταξύ 2005 και 2007, σχεδόν κάθε φορά που μια εταιρεία γενοσήμων έφτανε πολύ κοντά στην είσοδο της αγοράς, κατέληγε στο τέλος σε συμβιβασμό με τη Servier. Δεν επρόκειτο για συνηθισμένες συμφωνίες στις οποίες δύο πλευρές αποφασίζουν να διευθετήσουν μια υπόθεση πατέντας εξωδικαστικά έτσι ώστε να εξοικονομήσουν χρόνο και χρήμα.

Σε αυτές τις συμφωνίες, οι εταιρείες γενοσήμων συμφωνούσαν να απέχουν από τον ανταγωνισμό με αντάλλαγμα ένα κομμάτι από το «ενοίκιο» της Servier. Αυτό συνέβη τουλάχιστον πέντε φορές μεταξύ 2005 και 2007.

«Εξαγορά»

Μια εταιρεία γενοσήμων παραδέχτηκε ότι «εξαγοράστηκε από το perindopril». Μια άλλη ότι «οποιαδήποτε συμφωνία συμβιβασμού θα έπρεπε να γίνει για σημαντικά ποσά», τα οποία ονομάτισε μάλιστα ως «πίτα μετρητών». Οι συνολικές πληρωμές της Servier προς τις ανταγωνιστικές εταιρείες γενοσήμων ανήλθαν, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, σε αρκετές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ.

Σε μια περίπτωση, η Servier προσέφερε την άδεια για 7 εθνικές αγορές και σε αντάλλαγμα η εταιρεία γενοσήμων συμφώνησε να θυσιάσει όλες τις άλλες αγορές της στην Ε.Ε., διακόπτοντας τις προσπάθειες κυκλοφορίας του δικού της perindopril εκεί. Με αυτόν τον τρόπο η Servier απέκτησε τη σιγουριά ότι οι παραγωγοί γενοσήμων θα μείνουν έξω από τις εθνικές αγορές της Ε.Ε. και ότι θα απέχουν από νομικές αντιδικίες. Η κομπίνα της επέτρεψε να έχει τεράστια κέρδη σε βάρος των ασθενών και των κρατικών προϋπολογισμών. Ενδεικτικό είναι ότι το 2007, όταν έσπασε στη Βρετανία το μονοπώλιο του perindorpril, οι τιμές των αντίστοιχων γενοσήμων είχαν βουτήξει κατά μέσο όρο 90% χαμηλότερα σε σχέση με τα προηγούμενα επίπεδα τιμών του αντιυπερτασικού σκευάσματος εκεί.

Το πρόστιμο που επιδίκασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη Servier ανήλθε στα 331 εκατ. ευρώ. Το αμέσως μεγαλύτερο πρόστιμο, 15,57 εκατ. ευρώ, επιβλήθηκε στην ισραηλινή Teva, που είναι η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής γενοσήμων στον κόσμο. Η Τeva δραστηριοποιείται στη χώρα μας από το 2008 και είναι, σύμφωνα με τους ειδικούς, ο μεγάλος κερδισμένος των βίαιων μνημονιακών «μεταρρυθμίσεων» στην εγχώρια αγορά φαρμάκου. Ανάλογα πρόστιμα επιβλήθηκαν και στις άλλες 4 εταιρείες γενοσήμων: Niche/Unichem, Matrix (που τώρα ανήκει στη Mylan), Krka και Lupin.