Του Γιώργου Σταματόπουλου
Σε πολλούς δεν έχει απομείνει παρά η ελπίδα και η θέληση να μείνουν όρθιοι· για το δεύτερο υπάρχουν αμφιβολίες. Πολλοί επίσης εξωθηθήκαμε στο να μιλάμε για την ανάγκη, που, βέβαια, κατά τον Διονύσιο Αλικαρνασσέα είναι ισχυρότερη από την ανθρώπινη φύση και κατά τον Σιμωνίδη και οι θεοί υποκύπτουν σ’ αυτήν (Ανάγκα δ’ ουδέ οι θεοί μάχονται)· κι αυτοί οι ίδιοι οι παντοδύναμοι θεοί αδυνατούν να χρησιμοποιήσουν βία εναντίον της (Πλάτων). Η ελπίδα, ναι. Πολλοί σοφοί την επικαλούνται ως το μόνο αποκούμπι – Σαίξπηρ: «Οσοι υποφέρουν δεν έχουν άλλη παρηγοριά απ’ την ελπίδα». Αν δεν αντιδράσουμε κάπως, δεν φαίνονται καλά τα πράγματα με τον αμοραλισμό και την υποτέλεια που χαρακτηρίζουν τους κυβερνήτες μας. Γεγονός είναι ότι τίποτε δεν είναι όπως πριν· όχι ότι αλλάζει ο ψυχισμός, η συμπεριφορά μόνο και η κόντρα. Το μούδιασμα, η σύγχυση, η απογοήτευση, η απελπισία μένει να εκθρονιστούν. Οση γη έφυγε κάτω από τα πόδια όλων, έφυγε, καταλάβαμε (;) τουλάχιστον ότι δεν υπάρχουν ψυχολογικές βεβαιότητες ούτε πολιτικές και πολιτειακές σταθερές. Υπάρχουν μόνο οι σφοδρές κοινωνικές σχέσεις εν πολλοίς κατευθυνόμενες από τον κοινοβουλευτισμό και τη σκληρή ιεραρχία των κομμάτων, ολιγαρχικών στην ουσία τους.
Τι ελπίζουμε; Να αλλάξουν με έναν μαγικό τρόπο οι συνθήκες; Να πάψει εξαίφνης η ανεργία και η σχιζοφρένεια; Πώς θα γίνουν όλα αυτά; Με την κατάκτηση μήπως της εξουσίας από τη μείζονα αντιπολίτευση; Μα μόνο ένας στους τρεις (ούτε καν) πολίτης ελπίζει σ’ αυτό. Ας πούμε ότι είναι μια καλή ελπίδα, οι άλλοι δύο, όμως, πού ελπίζουν; Αδιανόητα ερωτήματα; Οχι. Αδιανόητοι αριθμοί. Και υπέρμετρος, καίτοι πληγωμένος, εγωισμός. Ελεγε ο Σοπενάουερ ότι αν έθετες σε κάποιον το δίλημμα να εξαφανιστεί το σύμπαν ή αυτός, η απάντηση θα ήταν γνωστή. Το σύμπαν βεβαίως.
Μην αφήνεσαι να σε βάλει κάτω η κακή τύχη, έλεγε ο Θέογνις, γίνε συνετός, στάσου όρθιος, κάπως έτσι. Καλά όλα αυτά. Είμαστε μακριά όμως ακόμη από μια διαφορετική ματιά στην κοινωνική ζωή. Ο Πιττακός π.χ. ο Μυτιληναίος αγαπούσε το σπίτι εκείνο όπου δεν έβλεπε τίποτε το παραπανίσιο και όπου, όμως, έβρισκε κάθε τι απαραίτητο. Πόσα τέτοια σπίτια χτίσαμε τις τελευταίες τέσσερις-πέντε δεκαετίες; Ελάχιστα. Μηδαμινά σχεδόν.
Η ανάγκη μπορεί να ‘ναι οδυνηρή, σκορπίζει εντούτοις ελπίδα. Και η ελευθερία; Είναι το ψωμί που οι κοινωνίες οφείλουν να κερδίσουν με τον ιδρώτα τους; Καμία ερώτηση δεν έχει υπόσταση εάν δεν γίνεται υπό καθεστώς ελευθερίας· φαντάζει εκ των ων ουκ άνευ το, βίαιο έστω, ξερίζωμα του φόβου. Αυτά, τέλος πάντων, προκύπτουν από τις συναναστροφές των καθημερινών περιπάτων· να νοικοκυρευτούμε λίγο, έστω και αν έχουμε χάσει τις οικίες μας.
Οταν η κρίση παρατείνεται, ξεσπάνε εξεγέρσεις, υποτίθεται. Α, μπα. Ο,τι καταφέρει μόνος του ο καθείς. Μαζί με φίλους. Χωρίς αυτούς είμαστε χαμένοι. Και μετά;
