«Οσο πιο ταπεινωμένος ο άνθρωπος, τόσο πιότερο κι αναποφάσιστος. Οσο πιο κουρασμένος, τόσο λιγότερο ανασαίνει και σκέφτεται και θυμώνει. Χρειάζεται κουράγιο κι εμπιστοσύνη στον εαυτό σου για ν’ αντισταθείς στην αδικία…». Δεν είναι τυχαίο που ο Σταμάτης Κραουνάκης σκεφτόταν εδώ και καιρό την «Αληθινή Απολογία του Σωκράτη», να κάνει το έργο του Κώστα Βάρναλη παντιέρα από σκηνής, σημερινή «πολιτική πράξη». Κι έγινε ο Σωκράτης στην παράσταση που σκηνοθέτησε ο Ενκε Φεζολάρι, σ’ ένα συνταρακτικό κείμενο γραμμένο στη δημοτική, λυρικό αλλά και σαρκαστικό. Με όχημα το ιστορικό γεγονός της δίκης του φιλοσόφου, ο λογοτέχνης ξετινάζει κάθε μορφή εξουσίας και εκμετάλλευσης, χωρίς όμως να χαϊδεύει τα αυτιά του λαού.

Το καινό δαιμόνιο της ιδεαλιστικής διαλεκτικής που εισήγαγε ο Σωκράτης, ο Βάρναλης το αναποδογύρισε, όπως παρατηρεί ο Γιώργος Βουλουδής («Το Βήμα», 8/7/2001): «“Γι’ αυτό δεν παραποίησα τον “ιστορικό” Σωκράτη έλεγε ο Βάρναλης το 1935. Τη σκέψη του και τη δράση του τις άφησα, όπως θέλησε ο Ξενοφώντας και ο Πλάτωνας. Τον έκανα μοναχά ν’ αλλάξει στα τελευταία του. Να ξυπνήσει απότομα από το τράνταγμα της θανατικής του καταδίκης και να ιδεί ξαφνικά τον κόσμο… ανάποδα”. Εκανε δηλαδή στον Πλατωνικό Σωκράτη ότι ο Μαρξ στoν Χέγκελ: τον έβαλε να στέκεται με το κεφάλι πάνω και τα πόδια κάτω, δηλαδή τον έκανε διαλεκτικό υλιστή».

Στην πρεμιέρα η Αριστερά εκπροσωπήθηκε απ’ άκρη σ’ άκρη. Ποιος ξέρει πώς ηχούν σήμερα τα λόγια του κατά Βάρναλη Σωκράτη στον γ.γ. του ΚΚΕ ή στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ. Πάντως, ο Σταμάτης Κραουνάκης ήταν εκεί, κυρίαρχος και σαρωτικός στη σκηνή του Ιδρύματος Μ. Κακογιάννης, με το κείμενο να φλέγεται στο στόμα του και τη «Σπείρα Σπείρα» να ερμηνεύει τα λυρικά και επικά στάσιμα, μελοποιημένα από τον Αρη Βλάχο. Ο Σωκράτης δεν απολογείται, βυσσοδομεί εναντίον των κατηγόρων του, σύγχρονων δημίων, αργυρώνητων, εκμεταλλευτών, υποκριτών, απατεώνων. Αλλά ποιος συγκινείται; «Δικιά μας η πατρίδα, μα τίποτα δικό μας μέσα σ’ αφτήνε. Ολα ξένα», λέει ο Βάρναλης. Παίρνεις όρκο ότι μιλάει για το τώρα.

Εφη Μαρίνου