Της Χαράς Τζαναβάρα
Το κομψό κτίριο στη διασταύρωση της Β. Σοφίας με την Ακαδημίας αποπνέει γαλλική φινέτσα, αλλά συμβολίζει με τον πιο αδιάψευστο τρόπο τον διαχρονικό ρόλο της Γαλλίας στην ελληνική πολιτική σκηνή. Μπορεί τα τελευταία χρόνια να έχει περιοριστεί, αλλά στις αρχές του 19ου αιώνα ήταν καθοριστικός τόσο για τη νικηφόρα έκβαση της Επανάστασης κατά των Τούρκων όσο και τη δημιουργία του νεότερου ελληνικού κράτους.
Κορυφαίοι καλλιτέχνες και άλλοι εκπρόσωποι του πνεύματος είχαν επισκεφθεί εκείνη την εποχή την υπό τουρκικό ζυγό χώρα μας και με το έργο τους είχαν συμβάλει στη δημιουργία έντονου φιλελληνικού πνεύματος, το οποίο βεβαίως ήταν πλήρως εναρμονισμένο με τα γενικότερα πολιτικά σχέδια της Γαλλίας για την ανατολική Μεσόγειο. Πόνταραν σταθερά στην απελευθέρωση της Ελλάδας και κέρδισαν σε πολιτική επιρροή, αλλά και σε ακίνητα υψηλής απόδοσης. Στο «πακέτο» περιλαμβάνονται και αρχαιολογικά διαμάντια, καθώς η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή εγκαταστάθηκε στη χώρα μας το 1846 και ήταν η πρώτη που ξεκίνησε ανασκαφικές εργασίες.
Βαρόμετρο
Εχει ενδιαφέρον ότι το κτίριο της γαλλικής διπλωματικής αποστολής της χώρας λειτουργούσε ως ένα είδος «βαρόμετρου» για τις πολεοδομικές αλλά και τις πολιτικές εξελίξεις, που κατά κανόνα βαδίζουν σε παράλληλους δρόμους. Πριν από το 1821 οι προξενικές αρχές στεγάζονταν στην Πλάκα, την «καρδιά» της μεσαιωνικής πόλης, στο αρχοντικό του Δημητρίου Γάσπαρη, πρόξενου της Γαλλίας στην Αθήνα. Πριν καταλήξει στη σημερινή της θέση η Γαλλική Πρεσβεία πέρασε από διάφορα κτίρια στις νεότερες γειτονιές, όπως του Ψυρρή και την Κυψέλη, ενώ η τελευταία «στάση» ήταν στο μέγαρο Νοταρά στη Σταδίου.
Το 1893 τα πολεοδομικά «μαγειρέματα» για το κέντρο της πρωτεύουσας έχουν πια κατασταλάξει και πολύ πριν γίνει γνωστό στους κοινούς θνητούς ότι τα Ανάκτορα έχουν οριστικοποιηθεί στη θέση της σημερινής Βουλής, επώνυμοι εντός και εκτός συνόρων έχουν ήδη σπεύσει να αγοράσουν μεγάλες εκτάσεις κατά μήκος της Β. Σοφίας, που τότε ήταν το πρώτο κομμάτι της λεωφόρου Κηφισιάς. Ηταν εκτός σχεδίου και επομένως οι τιμές ήταν ιδιαίτερα χαμηλές.
Το οικόπεδο των 1.770 τετραγωνικών, που αγοράστηκε από τον Κάρολο Μέρλιν με σκοπό να κατασκευαστεί το «Σπίτι της Γαλλίας», επιλέχθηκε γιατί ήταν απέναντι από την κατοικία της βασιλικής οικογένειας. Ο ίδιος ήταν Αγγλος πολίτης και διετέλεσε για ένα διάστημα πρόξενος της χώρας του στην Αθήνα, ενώ ήταν περίφημος ερασιτέχνης φωτογράφος. Είχε όμως ρίζες στη Γαλλία, καθώς ήταν δισέγγονος του Μερλίν ντε Ντουέ (Merlin de Douai), μέλους της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και εισαγγελέα του Ροβεσπιέρου. Είχε ψηφίσει υπέρ της καρατόμησης του Λουδοβίκου 16ου και, για να αποφύγει αργότερα τη δίωξη, είχε βρει καταφύγιο στην Αγγλία, όπου καλοπαντρεύτηκε και διακρίθηκε στον τραπεζικό τομέα.
Ο Κάρολος Μέρλιν -πλέον επί το αγγλικότερον- έφτασε στην Αθήνα για τις ανάγκες των οικογενειακών επενδύσεων. Δεν γνωρίζουμε λεπτομέρειες από την εδώ ζωή του. Από τα αρχεία της γαλλικής πρεσβείας είναι γνωστό ότι την περίοδο 1893-5 κατασκεύασε το κομψό κτίριο στη Β. Σοφίας για να στεγαστεί η γαλλική διπλωματική αποστολή. Με όπλο τη φινέτσα του κτιρίου, άρχισε τις διαπραγματεύσεις με το υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας με σκοπό να το πουλήσει. Οταν διαπίστωσε ότι τα σχέδιά του δεν προχωρούσαν επιχείρησε χωρίς επιτυχία να δελεάσει τις πρεσβείες της Αγγλίας, της Ρωσίας και της Γερμανίας. Επέστρεψε και πάλι στους Γάλλους προτείνοντας αυτή τη φορά την ενοικίαση του κτιρίου, που επισημοποιήθηκε το 1897. Οι πληροφορίες διίστανται, καθώς άλλες πηγές αναφέρουν ότι το μίσθωμα ήταν 10.000 χρυσά γαλλικά φράγκα και άλλες το ανεβάζουν στα 12.500.
Ακριβή αγορά
Η αγορά του κτιρίου από το γαλλικό Δημόσιο επιτεύχθηκε το 1913. Μια δεκαετία πριν, το ακίνητο είχε δοθεί προίκα στην Εριέτ, κόρη του Μέρλιν και σύζυγο του δημάρχου Χανίων Κωνσταντίνου Μάνου. Ο τελευταίος αποδείχθηκε δεινός διαπραγματευτής και, υπό την απειλή της έξωσης, κατάφερε να το πουλήσει στο αμύθητο ποσόν των 500.000 χρυσών φράγκων.
Πολύ γρήγορα και παρά τις συνεχείς βελτιώσεις, το τριώροφο κτίριο των 500 τετραγωνικών αποδείχθηκε μικρό για να στεγάσει τις υπηρεσίες αλλά και την κατοικία του Γάλλου πρέσβη. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 έγιναν προσπάθειες να πουληθεί και να εξασφαλιστεί μεγαλύτερος χώρος στο Ψυχικό, στο οποίο είχαν αρχίσει να μεταφέρουν την έδρα τους αρκετές πρεσβείες. Ευτυχώς οι Γάλλοι διπλωμάτες δεν ακολούθησαν τη… μόδα, εκτιμώντας την εξαιρετική θέση του ακινήτου στο κέντρο της πρωτεύουσας και δρομολόγησαν μεγάλης κλίμακας ανακαινίσεις που του έδωσαν τη σημερινή του μορφή.
Το «Σπίτι της Γαλλίας», από αρχιτεκτονική σκοπιά, λοξοκοιτάζει προς Ελλάδα και Γερμανία! Τα σχέδια υπογράφει ο Αναστάσιος Μεταξάς (1862-1937). Γόνος μεγάλης οικογένειας της Κεφαλονιάς, είχε κάνει λαμπρές σπουδές στη Δρέσδη και την Καρλσρούη, αλλά ενστερνίστηκε τις γαλλικές «συνταγές» στην αρχιτεκτονική και ήταν ο κυριότερος εκφραστής του νεοελληνικού κλασικισμού. Το Μουσείο Μπενάκη, η πρεσβεία της Ιταλίας, οι ναοί του Αγίου Νικολάου στα Πευκάκια και του Αγίου Γερασίμου στην Κεφαλονιά περιλαμβάνονται στα πιο χαρακτηριστικά από τα πολυάριθμα έργα του, στα οποία περίοπτη θέση κατέχει η αναμαρμάρωση του Παναθηναϊκού Σταδίου.
Στο μέγαρο Μέρλιν κυριαρχεί ο εξώστης του πρώτου ορόφου, όπου εκτός από τους κίονες ο Μεταξάς χρησιμοποίησε με μοναδική μαεστρία το μάρμαρο για να δημιουργήσει κάγκελα υψηλής τεχνικής. Η μεγάλη αποκάλυψη είναι το εσωτερικό της πρεσβείας, όπου αποθεώνεται η γαλλική παράδοση στα έπιπλα. Τα σαλόνια, οι τραπεζαρίες, τα γραφεία θεωρούνται έργα τέχνης και συμπληρώνονται από πίνακες και ταπισερί εξαιρετικής ποιότητας. Τα θέματά τους μοιράζονται από στιγμές της γαλλικής ιστορίας, ενώ δεν λείπουν έργα εμπνευσμένα από την αρχαία Ελλάδα. Στο κεντρικό σαλόνι δεσπόζει το πιάνο Erard, κατασκευής του 19ου αιώνα, το οποίο είναι ένα από τα έξι που υπάρχουν στον κόσμο.
…………………………………………….
1 Ο Γάλλος «Ελγιν»
Πρόξενος της Γαλλίας στην προεπαναστατική Αθήνα ήταν ο Λουί Φοβέλ που, όπως ο λόρδος Ελγιν, είχε ιδιαίτερη προτίμηση στις ελληνικές αρχαιότητες. Το εξαιρετικής τεχνικής πορτρέτο του, ένα από τα σπάνια έργα του Λουί Ντιπρέ, εκποιήθηκε πριν από λίγες μέρες σε τιμή-ρεκόρ.
2 Η αρπαγή της μετόπης
Το ζωγραφικό διαμάντι, εκτός από τον Φοβέλ, απεικονίζει την Ακρόπολη, ενώ σε μια γωνιά φιγουράρει η περίφημη σκηνή της μάχης ανάμεσα στον Κένταυρο και τον Λαπίθη, που βρισκόταν στη μετόπη του Παρθενώνα. Ο Φοβέλ είχε επιχειρήσει να φυγαδεύσει το εύρημα στο Λούβρο. Κάποιοι κάρφωσαν το εγχείρημα και έτσι κατέληξε στο Βρετανικό Μουσείο.
3 Οικογενειακός δρόμος
Η γειτονική οδός Μέρλιν φέρει το όνομα της οικογένειας και διανοίχθηκε για να διαχωρίσει την ιδιοκτησία της. Μέλος της ήταν αυτός που καλλιέργησε για πρώτη φορά στην Κέρκυρα την ομώνυμη ποικιλία πορτοκαλιών.
