Του Γιώργου Σταματόπουλου
Είμαστε σε διπλανά γραφεία τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια. Φεύγει για διακοπές με μια αδιόρατη λύπη στο πρόσωπο. «Γράψε -μου λέει- κάτι για τα αδιέξοδα του έρωτα, για την παραλία μου». Ξέρεις, Χριστίνα, ο Κίρκεγκωρ, ο μεγάλος Δανός φιλόσοφος, κάποια στιγμή αποφάσισε να διαβάζει μόνο γραπτά ανθρώπων που καταδικάστηκαν σε θάνατο ή πάντως βίωσαν πραγματικούς κινδύνους. Διαμαρτυρόταν έτσι για ορισμένους που γράφουν για θέματα που ούτε έζησαν ούτε τα σκέφτηκαν ποτέ· αλλά επιμένουν να γράφουν. Ενα από τα παράδοξα είναι ένας αποφθεγματικός οίστρος του Πλάτωνα, εξωφρενικά αντίθετος στους διαλόγους του, που ανέπτυσσαν την ορθολογική θεώρηση της ζωής, ο οποίος πράγματι τάραξε τα καθωσπρέπει νερά: «Τα μεγαλύτερα αγαθά προέρχονται από την τρέλα, που φύσει δίδεται ως θείο δώρο». Βάλε στη θέση της τρέλας τον έρωτα. Αρα έχουμε να κάνουμε με κάτι έξω από τον φτωχό μας νου, με σκοτεινές και άλογες δυνάμεις, με αναίτιους ηλεκτρισμούς, με απελευθέρωση εκρηκτικών παρορμήσεων, με έκσταση, με οργιαστικές διαθέσεις, με μια σωστή μανία (ορθώς μανίεν)!, με μια πλημμύρα ενθουσιασμού, μ' έναν αλλόκοτο δαιμονισμένο χορό κυττάρων και αίματος. Οπως ο χορός, έτσι κι ο έρωτας: λοιδορεί τα στερεότυπα του κόσμου και παράγει έναν δικό του χώρο και χρόνο, ακριβώς διότι διαλύει τα όρια και τους περιορισμούς.
Είναι τρομαχτικό σχεδόν ότι ο έρωτας προάγει ταυτόχρονα την ελευθερία και τη δυνάστευση. Οσοι λαβώθηκαν από το τόξο του φτιάχνουν μια δική τους πραγματικότητα που συγκρούεται με τις καθημερινές εφαρμογές του νου, φυλακίζονται όμως αυτομάτως στα δεσμά του προσώπου που έριξε το βέλος. Επίσης βαδίζουν λοξά· ούτε μπρος ούτε πίσω. Οι κινήσεις των σωμάτων συγχέουν τις κατευθύνσεις. Γίνονται απορίες, χωρίς έξοδο δηλαδή· το φως που τους περιλούζει γίνεται η φυλακή τους, χαράσσει δικούς της δρόμους που όμως οδηγούν σ' ένα τείχος: στη θνησιγένειά του(ς). Ωσπου να ορθωθεί (να ιδωθεί) το τείχος πολλά και θαυμαστά συμβαίνουν. Ζουν σ' ένα σφοδρό γίγνεσθαι, πολύτροπο, πολύμορφο, μεταβαλλόμενο, πανηδονικό, υψιπετές και βαθύ, αντιεξουσιαστικό και παράλληλα καταναγκαστικό. Αλλά πόσο εντυπωσιακά καινούργιο, πόσο διαφορετικό από τη μιζέρια της καθημερινότητας. Απορος ο έρως (χωρίς διέξοδο) διότι δαίμων (άλογος). Ενας παππούς μας, ογκόλιθος της φιλοσοφίας, ο Παρμενίδης έγραψε ότι ο δημιουργός πρώτιστον μεν Ερωτα θεών μητίσατο πάντων (πρώτον απ' όλους τους θεούς «συνέλαβε» τον έρωτα). Δεν γράφει γέννησε, αλλά συνέλαβε, δηλαδή επινόησε. Ο έρωτας δεν είναι προϊόν γέννας, αλλά πράξης του νου, ενός νου, όμως, που προσιδιάζει σε δαίμονα που στοχάζεται και κυβερνά τον κόσμο. (Βερνάν, Ντετιέν, «Μήτις», «Δαίδαλος»).
Ο Φρόιντ έβλεπε τη ζωή πολύ σκληρή· μας δίνει άπειρες πίκρες, απογοητεύσεις και δυσεπίλυτα προβλήματα. Προφανώς εννοούσε τη ζωή χωρίς έρωτα ή τη ζωή μετά την παρέλευση του έρωτα. Αλλά είναι το ίδιο. Σημασία έχει ποιος ζει πραγματικά. Ποιος πονά και ποιος χαίρεται και σε τι βαθμό, σε ποια ένταση, σε ποια κατάσταση απελευθέρωσης. Είναι η συμφωνία που συνάπτουμε με το περιβάλλον και τους ανθρώπους και η προσπάθεια (ποιος ξέρει γιατί…) υπέρβασης των στενών ορίων. Λένε οι ψυχαναλυτές πως τίποτε δεν μας αποζημιώνει στη ζωή όσο το συναίσθημα. Συγχωρούμε τα λάθη αυτών που έχουν αγαπήσει πολύ και όχι αυτών που έχουν σκεφτεί πολύ. Γιατί; Διότι καταλαβαίνουμε ότι ο νους αδυνατεί να απαντήσει στα βάσανα και στη μεταρσίωση του πλαγκτού, σ' αυτό το υπέροχο χάος, μ' αυτόν τον ταραξικάρδιο συμπαντικό σπασμό, σ' αυτόν τον ίλιγγο του παραλόγου.
Οσο, Χριστίνα, υπάρχουν ακόμη αστέρια που χορεύουν στο εντός μας χάος τόσο θα καλούμε την υγεία του σώματος και της διανοίας να επουλώνει τις πληγές, να συνεχίζουμε. Βλέπεις; Εσύ στην παραλία, εμείς στα κυνικά καύματα! Φιλιά. Πιες μια μπίρα για μας.
