Της Βένας Γεωργακοπούλου
«Οταν λόγω ανάγκης, λόγω κρίσης, δεν μπορείς να έχεις όλες τις παραστάσεις που θέλεις και το πρόγραμμα πρέπει να είναι μαζεμένο, ένα σκέφτεσαι: πάλι καλά που γίνεται το φεστιβάλ, αυτό προέχει. Και μετά προσέχεις τις επιλογές σου. Κάθε παράσταση οφείλει να είναι μια εμπειρία για το κοινό, ένα γεγονός. Ασχετα αν του αρέσει ή όχι».
Η Βίκυ Μαραγκοπούλου το πέτυχε αυτό φέτος απολύτως. Το 20ό Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, εκ των πραγμάτων εορταστικό και φορτισμένο με συγκίνηση, έχει μόνο έξι παραστάσεις. Η μία, όμως, είναι δυνατότερη από την άλλη. Τις τέσσερις προλάβαμε να δούμε, εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους σε ύφος και κλίμακα, και δύσκολα μπορούμε να διαλέξουμε.
Κι όμως, μέσα στις γεμάτες αίθουσες (sold out οι παραστάσεις), έξω από το Μέγαρο Χορού (δεύτερη χρονιά που λειτουργεί), ακόμα και πάνω στο Αμφιθέατρο του Κάστρου, που η ομορφιά της πόλης και του μεσσηνιακού κόλπου από ψηλά σού σφίγγει την καρδιά, υπάρχει μια αίσθηση ανησυχίας. Ποιο είναι το μέλλον του θεσμού; Εχει μέλλον;
Η παρουσία, βέβαια, του υπουργού Πολιτισμού Παναγιώτη Τασούλα τη μέρα της πρεμιέρας (Πέμπτη 17 Ιουλίου) και η υπόσχεσή του ότι θα στηρίξει το φεστιβάλ, μαζί και το πείσμα του δημάρχου Παναγιώτη Νίκα (το επιβεβαιώνει η Βίκυ Μαραγκοπούλου) να δώσει μάχη για να ενταχθεί ο θεσμός στο ΕΣΠΑ, δημιουργούν μια κάποια αισιοδοξία. Δεν διαλύουν, όμως, τα σύννεφα. Είναι ένας αγώνας δρόμου που ξεκινά κάπως αργά και χωρίς σίγουρα αποτελέσματα.
Ελληνική πατέντα. Στην περίπτωση μας, καλαματιανή. Να το πούμε. Με τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα του φεστιβάλ, που πιστώνονται όλα στην Μαραγκοπούλου και τους συνεργάτες της (92 διεθνείς και 42 ελληνικές ομάδες σε 20 χρόνια, ανάμεσα στις πρώτες τα τοπ ονόματα παγκοσμίως, θα θέλαμε μια σελίδα για να αναφέρουμε έστω μερικά) συνυπάρχει και μια πολιτική χαλαρότητα, που βάζει βαρίδια στον θεσμό.
Παράδειγμα τρανό η λειτουργία (αλλά και η εικόνα) του Μεγάρου Χορού. Δεν είναι λίγα τα προβλήματα, που έχει ακόμα μπροστά του. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι πέρασε ένα ολόκληρο χειμώνα κλειστό! Ούτε ότι ο εξωτερικός χώρος ενός τόσο λαμπρού, μοντέρνου, άψογου κτιρίου είναι μέσα στα χώματα και τα αγριόχορτα. Α, αυτές οι εργασίες δεν εντάχθηκαν στο ίδιο ΕΣΠΑ, μαθαίνουμε έκπληκτοι.
Ας μην ξεχνάμε, όμως, τα πολλά θετικά του Μεγάρου. Το πρώτο είναι, φυσικά, ότι αν πέρυσι εγκαινιάστηκε σε στιλ καμικάζι, τελευταία στιγμή, φέτος φιλοξενεί στην Κεντρική του Σκηνή και το Στούντιο, αυτόν τον ευέλικτο, μικρότερο χώρο, τις τέσσερις από τις έξι παραστάσεις του φεστιβάλ -δύο μόνο γίνονται στο Κάστρο. Αλλαξαν, λοιπόν, οι διαδρομές των φίλων του χορού (πολλούς τουρίστες από διάφορα μέρη της Ελλάδας είδαμε φέτος), μια οικειότητα άρχισε να δημιουργείται με τον καινούργιο χώρο και, το σπουδαιότερο -δεύτερο θετικό αυτό- επηρεάστηκε αμέσως και με θριαμβευτικό τρόπο η ίδια η καλλιτεχνική εικόνα του φεστιβάλ. Δηλαδή;
Το γεγονός ότι η Βίκυ Μαραγκοπούλου κατάφερε και έφερε πρώτη φορά στην Καλαμάτα το φημισμένο και συνηθισμένο σε ευρωπαϊκές σκηνές υψηλών προδιαγραφών Nederlands Dans Theater 2 οφείλεται στο Μέγαρο. «Κάθε χρονιά το καλούσα και κάθε φορά εισέπραττα άρνηση», παραδέχεται. Η τεράστια σκηνή του («αλλά και συγχρόνως τόσο οικεία, σαν αγκαλιά», συμπληρώνει η καλλιτεχνική διευθύντρια του φεστιβάλ) πέρασε τον θεσμό σε άλλο επίπεδο, αναβάθμισε τις δυνατότητές του. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το στρέφει σε πιο μέινστριμ επιλογές, για αίθουσες με βελούδα και θεωρεία. «Για τις πιο τολμηρές παραστάσεις, σε άλλο ύφος, υπάρχει το Στούντιο. Είναι απαραίτητος χώρος, γιατί τέτοιες προτάσεις δεν τις θέλω μόνο εγώ, είναι αυτές που ζητούν και εκτιμούν περισσότερο και οι νέοι άνθρωποι της πόλης», λέει η κ. Μαραγκοπούλου.
Θέλετε και τρίτο θετικό; Με το που μαθεύτηκε στην Ευρώπη ότι το γνωστό και αγαπημένο των μεγάλων χορογράφων Φεστιβάλ Καλαμάτας διαθέτει πια Μέγαρο με πολλούς και ποικίλους χώρους, άρχισαν να καταφτάνουν οι προτάσεις για συνεργασία και συμπαραγωγές. Ετσι λειτουργούν οι Ευρωπαίοι με τα πολλά και σημαντικά Κέντρα Χορού, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται σε μεγάλες πόλεις της επαρχίας. Κι όταν λέμε συνεργασίες, δεν εννοούμε τίποτα το δυσβάσταχτο. «Με μια μικρή συμμετοχή στον προϋπολογισμό, ας πούμε το 10%, το Μέγαρο, που διαθέτει χώρους για πρόβες, για διαμονή χορευτών κ.λπ. θα μπορούσε να φιλοξενήσει για μήνες ομάδες χορού, που θα ετοίμαζαν στην Καλαμάτα τη νέα τους παραγωγή. Θα μπαίναμε κι εμείς στον καινούργιο τρόπο με τον οποίο οργανώνεται και αντιμετωπίζει την κρίση και τον περιορισμό των επιχορηγήσεων όλη η Ευρώπη. Γιατί κι αυτή σε αναστάτωση βρίσκεται», εξηγεί η Βίκυ Μαραγκοπούλου. «Το καλλιτεχνικό management εξελίσσεται, προσαρμόζεται στις νέες οικονομικές συνθήκες. Παράδειγμα: Η παράσταση «Πλάνητες» της Πατρίτσια Απέργη, που φιλοξενούμε στο φεστιβάλ, είναι συμπαραγωγή έξι Κέντρων Χορού (Λιόν, Δρέσδη, Βαρκελώνη, Ντίσελντορφ, Δουβλίνο) και του δικού μας «Ισιδώρα Ντάνκαν».
*info: Το 20ό Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας ολοκληρώνεται αύριο στις 10 μ.μ., στο Αμφιθέατρο Κάστρου. Το Δημοτικό Ωδείο Καλαμάτας παρουσιάζει την «Πετρόσουπα» του Καλαματιανού συνθέτη Στάθη Γυφτάκη, ένα μουσικό παραμύθι για ορχήστρα, χορωδία και αφηγητή, σε σκηνοθεσία-χορογραφία sinequanon. To φιλοξένησε ήδη και ο Γιώργος Λούκος στο Φεστιβάλ Αθηνών. Συμμετέχουν η Συμφωνική Ορχήστρα Νέων, η Παιδική-Εφηβική Χορωδία και το φωνητικό σύνολο «Μελίφωνον» του ωδείου.
………………………………………………………………………………………………………………………………..
Μέγαρο Χορού: το δεύτερο στοίχημα
Μήπως το Μέγαρο Χορού το φτιάξαμε για να το πιλατεύουμε; Πέρυσι, πάνω-κάτω, την ίδια απορία είχαμε. Ενας χρόνος πέρασε και είμαστε στο ίδιο σημείο. Η Βίκυ Μαραγκοπούλου είναι κατηγορηματική, αν και η ευθύνη της ακινησίας ανήκει αποκλειστικά στον δήμο και το υπουργείο Πολιτισμού.
«Μη έχοντας συσταθεί ακόμη φορέας διοίκησης, δεν μπορούμε, δυστυχώς, να προχωρήσουμε σε πλήρη λειτουργία, να αναπτύξουμε όλη του τη σύγχρονη δυναμική, να γίνει το Μέγαρο κάτι πέρα από ένα απλό κέλυφος και χώρο για παραστάσεις», λέει η Βίκυ Μαραγκοπούλου. «Εντάξει, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, έγινε και μια μελέτη βιωσιμότητας, που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μπούσουλας για τα οικονομικά μεγέθη, τα οποία πρέπει, όμως, να πω ότι δεν με τρομάζουν. Δεν είναι τυχαίο ότι το Φεστιβάλ όλα αυτά τα χρόνια διαχειρίστηκε το δημόσιο χρήμα με απόλυτο σεβασμό, το ότι καταφέρναμε να το κάνουμε μην υπερβαίνοντας ποτέ τον προϋπολογισμό και με πληρότητα 95-97%».
Σύμφωνα με την κ. Μαραγκοπούλου, όλα θα κριθούν στην πράξη. «Το Μέγαρο είναι καιρός να προχωρήσει με όπλα το καλλιτεχνικό όραμα και τη σύγχρονη τεχνογνωσία», λέει. «Κερδίσαμε το πρώτο, πολύ δυσκολότερο στοίχημα. Επιβάλλαμε, δηλαδή, σε μια επαρχιακή πόλη ένα θεματικό φεστιβάλ. Και τι θεματικό; Σύγχρονος χορός! Κάτι που φαινόταν τεράστιο μειονέκτημα. Και δεν θα κερδίσουμε τώρα, μετά από είκοσι χρόνια πείρα και διεθνή καταξίωση, το δεύτερο στοίχημα; Να δώσουμε ζωή στο Μέγαρο από το πρωί ώς το βράδυ, με υλικά και πέραν του χορού (μουσική, θέατρο, εικαστικά), να το εντάξουμε στη ζωή της Καλαμάτας, αλλά και όλης της ευρύτερης περιοχής, να το συνδέσουμε με αντίστοιχους ευρωπαϊκούς θεσμούς;».
Οταν ακούς τη Βίκυ Μαραγκοπουλου, είναι αλήθεια ότι όλα σου φαίνονται εύκολα. Αυτή η χαριτωμένη, χαμηλών τόνων πρώην χορεύτρια, κρύβει μέσα της μια τεράστια δύναμη και πείσμα. Θα την έλεγα «σιδηρά κυρία», αν δεν είχε φορτιστεί αρνητικά ο όρος, αν δεν είχε αυτό το τεράστιο χαμόγελο και την είχα ακούσει ποτέ να υψώνει τη φωνή της. Μήπως, όμως, ήρθε ο καιρός να το κάνει κι αυτό, για να καταφέρει να οδηγήσει το δημιούργημά της στη δεύτερη, πιο φιλόδοξη εποχή του;
………………………………………………………………………………………………………………………………….
Από τσιφτετέλι μέχρι σαπουνόφουσκες
* Εμείς κι αν έχουμε τόσους πολλούς και ωραίους ομαδικούς παραδοσιακούς χορούς. Που μοιάζουν και με το παλαιστινιακό «Dabke». Χτύπημα ποδιών, πιάσιμο ώμο με ώμο σαν συρτάκι και χασαποσέρβικο. Τι τυχεροί, όμως, οι Παλαιστίνιοι που βρέθηκε αυτό το βελγικό τρίο (Ογιουστέινεν, Ντε Βέεστ, Τόρες Γκερέρο) να το πάρει, να το αναγραμματίσει σε «Badke» και να το μετατρέψει σε ένα σημαντικό κομμάτι σύγχρονου χορού! Που θύμιζε τα πάντα: και Γάζα και Γάνδη· και παράδοση και πρωτοπορία.
* Προσωπικά δεν πιστεύω ότι αυτή η παράσταση με τις τέσσερις νεαρές Παλαιστίνιες χορεύτριες να φοράνε μίνι φορεματάκια και να τονίζουν με αισθησιασμό στήθη και οπίσθια, αλλά και με τον νεαρό Παλαιστίνιο να φορά μακριά γυναικεία φούστα και να χορεύει τσιφτετέλι, θα μπορέσει να κάνει καριέρα κάτω από τη μύτη της Χαμάς. Αλλωστε, ο Κουν Ογιουστέινεν, που τυχαία καθόμουν δίπλα του στην παράσταση, παραδέχτηκε ότι σε μερικές πόλεις, όπως στη Ναμπλούς, δεν τα κατάφεραν να χορέψουν.
*Σημασία έχει ότι το «Badke» σε συνέπαιρνε με την ένταση, το κέφι, τη ζωή του. Κι αν τράβηξε υπερβολικά, όλο τελείωνε και δεν έλεγε να τελειώσει, ήταν ένα σοφό δραματουργικό εύρημα. Που το ένιωθες, δεν το διάβαζες στο πρόγραμμα. Αυτός ο λαός δεν το βάζει κάτω με τίποτα.
* Ο Τούρκος Κερέμ Τσελεμπέκ, χορεύοντας το έργο του Κριστιάν Ριζό «sakinan goze cop batar» (από την τουρκική παροιμία «το μάτι που θα προστατέψεις είναι αυτό που θα πληγωθεί), έκανε πολλά μάτια να δακρύσουν. Θέμα της χορογραφίας, η εξορία. Μπήκε με τον σάκο του, το σκουφί του, το καρό του πουκάμισο και το τζιν του και προσπάθησε να φτιάξει ένα νέο σπίτι. Εβαλε μια γλαστρούλα να ζεσταίνεται μέσα στο σκουφί του, άπλωσε μια χούφτα πέτρες από την πατρίδα του και έβαλε πάνω τους τη λέξη «Here» (εδώ), έβγαλε τις μπότες του, άπλωσε τα χέρια του και στροβιλίστηκε… Η μουσική ανατολίτικη, στο τέλος δυτική. Καμιά ένταση, όλα εσωτερικά, απαλά, μελαγχολικά, αναπόφευκτα. Οπως το ότι το «Here» στο τέλος γίνεται, δυστυχώς, «There» (εκεί).
* Τι να πούμε για το Nederlands Dans Theater 2, που ίδρυσε ο Γίρζι Κίλιαν το 1978 για να δώσει ευκαιρίες σε νέους χορευτές και χορογράφους να αναπτύξουν το ταλέντο τους. Τέσσερα κομμάτια έδειξε στην κεντρική σκηνή του Μεγάρου – ένα, φυσικά, του Κίλιαν. Η μαγεία του χορού. Πειράζει να αναφερθούμε μόνο στο «Shutters Shut» των Σολ Λέον και Πολ Λάιτφουτ, διάρκειας 4 λεπτών; Hταν μια συναρπαστική προσπάθεια να μετατραπεί σε κίνηση, σε εικόνες, το διάσημο ποίημα της Γερτρούδης Στάιν «If I Told Him: A completed portrait of Picasso», που ακουγόταν από τη φωνή της ίδιας, σε ηχογράφηση του 1934. Το είχε γράψει το καλοκαίρι του 1923 στη γαλλική Ριβιέρα, ενώ επισκεπτόταν τον ζωγράφο, ανταποδίδοντάς του το πορτρέτο που της είχε κάνει το 1905.
*Η Βίκυ Μαραγκοπούλου τόλμησε να μετατρέψει το στούντιο του Μεγάρου Χορού σε Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης. Θα μπορούσαμε να είμαστε κάλλιστα στο Turbine Hall της Τate Modern, αν και η Δανέζα Μέτε Ινγκβαρτσεν είναι από τις πιο πολυσυζητημένες περιπτώσεις του σύγχρονου ευρωπαϊκού χορού. Απλώς, δεν χρησιμοποιεί για τις χορογραφίες της ανθρώπινα σώματα, αλλά σαπούνι, σαπουνόφουσκες, αφρό, καπνό, ήχο και φως. Για μισή ώρα παρακολουθείς με ανοιχτό το στόμα τα «Evaporated Landscapes» της (Τοπία που εξατμίζονται). Παγόβουνα πνίγονται σε λευκά κύματα στο έδαφος της σκηνής. Κόκκινες φυσαλίδες αιωρούνται και διαλύονται στον χώρο. Η φυσική τα εξηγεί όλα αυτά πολύ καλά, αλλά για τον θεατή δεν έχει τόση σημασία. Ταξιδεύει ανάλογα με τη διάθεση και τον χαρακτήρα του σε οικολογικές ή και πιο προσωπικές, ποιητικές σκέψεις.
