Της Στελλίνας Μαργαριτίδου
Ηταν το 2009, όταν ο μετεωρολόγος Μιχάλης Σιούτας, ο Alexander Keul από την Αυστρία και ο Wade Szilagyi από τον Καναδά πήραν την πρωτοβουλία να συστήσουν το Διεθνές Κέντρο Ερευνας Υδροσιφώνων (International Center for Waterspout) με σκοπό την παρακολούθηση και την καταγραφή των σχετικών φαινομένων αλλά και την προώθηση της έρευνας γι' αυτά σε παγκόσμιο επίπεδο. Εκτοτε συγκεντρώνουν καθημερινά αναφορές και δεδομένα από όλο τον κόσμο και με βάση αυτά αναπτύσσουν προγράμματα που στοχεύουν στην παγκόσμια χαρτογράφηση των υδροσιφώνων. Σύμφωνα με τα ώς τώρα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνάς τους, είναι πλέον εφικτή σε ποσοστό που ξεπερνά το 90% η πρόγνωση της εμφάνισης των συνθηκών που ευνοούν τη δημιουργία σιφώνων στις περιοχές της Αδριατικής, του Αιγαίου και του Ιονίου Πελάγους και πλέον εξετάζουν τη δυνατότητα η μέθοδός τους να βρει εφαρμογή και σε άλλες θαλάσσιες περιοχές του κόσμου. «Ο υδροσίφωνας -θα μας πει ο Μιχάλης Σιούτας, συστήνοντάς μας το θεαματικό αντικείμενο της επιστημονικής του μελέτης- είναι μια περιστρεφόμενη στήλη αέρα που μπορεί να περιέχει και ποσότητες νερού, μαζί με το περιεχόμενό του, ψάρια, βατράχια, χόρτα κ.λπ. Με αυτόν τον τρόπο εξηγείται το φαινόμενο της… βροχής ψαριών που έχει παρατηρηθεί σε διάφορες περιοχές της ελληνικής ενδοχώρας, τη Φλώρινα, το Κιλκίς και αλλού»!
Το ρεκόρ της Κρήτης
Σύμφωνα με τις καταγραφές του Διεθνούς Κέντρου Ερευνας Υδροσιφώνων, το φαινόμενο εμφανίζεται εξίσου συχνά τόσο στο Ιόνιο όσο και στο Αιγαίο Πέλαγος, ενώ συχνά παρατηρούνται και οικογένειες σιφώνων, δηλαδή 2-3 ή περισσότεροι υδροσίφωνες που σχηματίζονται ταυτόχρονα ή ο ένας μετά τον άλλον. Η μεγαλύτερη συχνότητα θαλάσσιων σιφώνων στην Ελλάδα καταγράφεται στη θαλάσσια περιοχή βόρεια του Ηρακλείου Κρήτης. Στην περιοχή αυτή, στις 5 Σεπτεμβρίου 2002 καταγράφηκαν 14 σίφωνες σε διάστημα 90 λεπτών, ενώ στις 21 Σεπτεμβρίου 2006 περισσότεροι από 25 σίφωνες σε διάστημα 2,5 ωρών. Περιοχές όπου καταγράφεται μεγάλη συχνότητα υδροσιφώνων είναι επίσης το Βόρειο Ιόνιο, η Κέρκυρα και η Ρόδος. Οι υδροσίφωνες ή σίφωνες θάλασσας συνήθως δεν είναι τόσο ισχυροί όσο αυτοί της ξηράς. Παρ' όλα αυτά είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα φαινόμενα που μπορούν να προξενήσουν μεγάλη ζημιά σε σκάφη ή να προκαλέσουν σοβαρές καταστροφές αν τύχει να… βγουν στη στεριά. Συνήθως ένας σίφωνας διαρκεί περί τα 10 λεπτά, διάστημα που αποδεικνύεται συχνά αρκετό για να ανατρέψει την καθημερινότητα χιλιάδων ανθρώπων.
Ο εκενφίας και τα σιφώνια της κλιματικής αλλαγής
«Ο άνεμος ρέει μέσα στην καρδιά μας /Σαν ουρανός που έχασε τον δρόμο» έγραφε ο ποιητής Γιώργος Σαραντάρης, αλλά το μπουρίνι δεν έχει τίποτε από την ηρεμία ενός διάφανου κι εξαγνιστικού αέρα. Είναι ριπή οργισμένη που συνοδεύεται από νεροποντή, σωστό χαστούκι πάνω στην ξαφνιασμένη πόλη. Τα μπουρίνια, άμεσα συνδεδεμένα με τη Θεσσαλονίκη -και την Εκθεση Βιβλίου που γίνεται κάθε χρόνο στις αρχές του καλοκαιριού, στο ξέσπασμα δηλαδή της λαίλαπας- έχουν μελετηθεί από την εποχή του Αριστοτέλη, ο οποίος ονόμαζε εκενφία την καταιγίδα που προκαλεί απότομη αύξηση της ταχύτητας του ανέμου και αλλαγή κατεύθυνσής του από νότιο σε βόρειο.
«Συχνά το μπουρίνι -θα πει ο Μιχάλης Σιούτας- συνοδεύεται από ραγδαία βροχόπτωση, αστραπές, βροντές, κεραυνούς και χαλάζι, ενώ σπανιότερα από ανεμοστρόβιλο ή θαλάσσιο σίφωνα. Είναι τοπικό φαινόμενο και σχηματίζεται λόγω της αστάθειας που δημιουργείται εξαιτίας της ημερήσιας θέρμανσης του εδάφους και των παρεδάφιων στρωμάτων αέρα. Η θερμοκρασιακή διαφορά ανάμεσα στα ψυχρότερα ανώτερα στρώματα του αέρα δημιουργεί ανοδική κίνηση του θερμού και υγρού αέρα, οι υδρατμοί συμπυκνώνονται και δημιουργούνται νέφη μεγάλης κατακόρυφης ανάπτυξης που φτάνουν σε ύψος ακόμη και τα 12 χιλιόμετρα. Αυτά τα νέφη, που επιστημονικά ονομάζονται σωρειτομελανίες, προκαλούν ισχυρές βροχές, συχνές ηλεκτρικές εκκενώσεις, βροντές, κεραυνούς, χαλάζι και ανεμοθύελλα, υψηλό κυματισμό. Στη Θεσσαλονίκη η εμφάνιση των μπουρινιών, που φέτος είναι ιδιαίτερα παρατεταμένη, συνοδεύεται με το φαινόμενο flash floods, την έντονη βροχόπτωση που προκαλεί πλημμύρες. Οφείλουμε μάλιστα να παρατηρήσουμε ότι αυτά τα έντονα φαινόμενα φαίνεται να συνδέονται με την κλιματική αλλαγή, καθώς τα τελευταία χρόνια είναι ολοένα και πιο συχνά ή και μεγαλύτερης έντασης –χωρίς να παραγνωρίζουμε ότι σημαντικό ρόλο σ' αυτό παίζει και η δυνατότητα επιστημονικής καταγραφής τους, που είναι πλέον περισσότερο αναπτυγμένη».
