Του Δημήτρη Γκιώνη
Δεν είναι δικός μου ο τίτλος. Τον παίρνω από ένα διήγημα του Αντόν Τσέχοφ, που διάβασα πριν από χρόνια και τον κρατώ στη μνήμη και στη συνείδησή μου ως αντίδοτο σε όσα ανάποδα λαχαίνουν τόσο σ’ εμένα όσο και σε κοντινούς μου, χωρίς απαραίτητα να σημαίνει και ότι ξορκίζεται το κακό. Τι λέει, ή καλύτερα, τι συνιστά ο συγγραφέας στο εν λόγω διήγημα; Αν σε βρει κάτι κακό, σκέψου ότι θα μπορούσε να σου συμβεί κάτι χειρότερο (πράγμα βέβαια που έρχεται σε αντίθεση με την απαντοχή του καλύτερου, αλλά εδώ τον λόγο έχει ο Τσέχοφ).
Δόξα και δεινά
Αντόν Τσέχοφ: 1860-1904
Πολυπαιγμένος παγκοσμίως (τα θεατρικά του: «Γλάρος», «Θείος Βάνιας», «Τρεις Αδελφές», «Βυσσινόκηπος», «Ιβάνοφ») και πολυδιαβασμένος (τα 300 τόσα διηγήματα που έγραψε -να θυμίσω μόνο το πασίγνωστο «Κυρία με το σκυλάκι»- αρκετά από τα οποία έχουν διασκευαστεί για το θέατρο και τον κινηματογράφο) ο Ρώσος συγγραφέας, παραμένει 110 χρόνια από τον θάνατό του (15 Ιουλίου 1904, εξ ου και το επίκαιρο του πράγματος) ο ευνοημένος καλλιτεχνών και κοινού. Εζησε μόλις 44 χρόνια – πρόλαβε όμως να απολαύσει αναγνώριση και φήμη –βάλσαμο στον κατά τα άλλα ταλαίπωρο βίο του, καθώς από νεαρή ηλικία βασανιζόταν από φυματίωση, που τον έστειλε πρόωρα στον τάφο. Γιατρός ο ίδιος, αρωγός πασχόντων, δεν κατάφερε να σώσει τον εαυτό του από τη θανατηφόρο ωστόσο τα χρόνια εκείνα νόσο (οπότε τι χειρότερο μπορούσε να του λάχει;).
Κι επιστρέφω στο διήγημα, που ξαναβρήκα πρόσφατα στη βιβλιοθήκη φίλου, με την επιφύλαξη ότι μπορεί ο τίτλος στο ρωσικό πρωτότυπο να μην είναι ακριβώς ο ίδιος, γιατί υπάρχει και υπότιτλος: «Για εκείνους που αυτοκτονούν». Είναι από μια έκδοση του 1962 (δεν κατονομάζεται εκδότης): «Τσέχωφ – Διηγήματα 1885 – 1891», μετάφραση Ε. Ανδρουλάκης. Μερικά αποσπάσματα, δηλωτικά, παρά τις δοκιμασίες του συγγραφέα τους, του χιούμορ και της αισιοδοξίας του.
«Για να δοκιμάσουμε μια αδιάκοπη ευτυχία, ακόμη και στις στιγμές της θλίψης και της δυστυχίας, πρέπει να ξέρουμε πως θα ικανοποιηθούμε με όσα έχουμε και πως θα νοιώσουμε τη χαρά με τη σκέψη ότι “θα μπορούσε να είναι χειρότερα”. Πράγμα που δεν είναι καθόλου δύσκολο», γράφει. Ιδού μερικά παραδείγματα, τα οποία βέβαια ανταποκρίνονται σε καταστάσεις των χρόνων του Τσέχοφ:
Η… συνταγή
● «Οταν ένα σπίρτο ανάψει στην τσέπη σου, να είσαι ευχαριστημένος και να ευλογείς το Θεό που δεν είχες μέσα ένα κομμάτι δυναμίτη».
● «Αν κάποιος στο σπίτι σου κάνει πρόβες φωνητικής μουσικής να μη σε πιάνει κρίση αλλά να πηδάς από χαρά με τη σκέψη πως ακούς μουσική και όχι ουρλιαχτό λύκων ή ένα κονσέρτο γάτων».
● «Να είσαι ευχαριστημένος που δεν είσαι άλογο ζεμένο στην άμαξα, βρωμερό σκουλήκι, ή κοριός».
● «Να είσαι ευχαριστημένος που δεν είσαι κουτσός, τυφλός, ηλίθιος, μουγκός, χολερικός».
● «Αν πονάει το δόντι σου να είσαι ευτυχισμένος που δεν πονάνε όλα σου τα δόντια».
● «Αν σε οδηγήσουν στο τμήμα, πρέπει να πηδάς από χαρά, αφού δεν σε πηγαίνουν στις φλόγες της κόλασης».
● «Αν σε χτυπούν με κληματόβεργες, να είσαι ευχαριστημένος που δεν σε μαστιγώνουν με βούρδουλα».
● «Αν η γυναίκα σου σε απατάει, να χαίρεσαι που πρόδωσε εσένα και όχι την πατρίδα σου».
«Και ούτω καθεξής…» καταλήγει. «Ακολούθησε τη συνταγή μου, άνθρωπε, και έτσι μόνο η ζωή σου θα είναι ευτυχισμένη».
Εκτιμώ ότι αν ο Τσέχοφ ζούσε στις μέρες και στον τόπο μας, με όσα ταλανίζουν την καθημερινότητά μας, θα μπορούσε, θα είχε για τους παντοιοτρόπως πάσχοντες… παρηγορητικούς λόγους (τολμώ ως αυτόκλητος… βοηθός του) όπως αυτοί: Να είμαστε ευχαριστημένοι: Που δεν βρισκόμαστε σε μια εμπόλεμη ζώνη (και δεν ταξιδεύαμε μ’ ένα από τα συφοριασμένα μαλαισιανά αεροπλάνα). Που δεν έχει προκύψει (σ’ εμάς ή σε κάποιον δικό μας) ένα ανίατο σωματικό ή πνευματικό κουσούρι ή ασθένεια. Που δεν έχουμε υποστεί μια φυσική καταστροφή ή μια θανατηφόρα επιδημία. Που δεν γεννηθήκαμε σε μια πολλαπλώς δοκιμαζόμενη τριτοκοσμική χώρα. Που, όντας άντρες, δεν μπορούμε να σταυρώσουμε θηλυκό – και το αντίθετο.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
Στο πλαίσιο
Οταν την περασμένη εβδομάδα αναφερόμουν στο έγγραφο το σχετικό με την τύχη της ΚΟΑ και της Καμεράτα, δεν είχα υπ’ όψη μου τη δήλωση του υπουργού Πολιτισμού με την οποία διέψευδε ότι η Καμεράτα θα συνενωθεί με την ΚΟΑ. Αναρωτιέμαι όμως αν είναι εν γνώσει του το (υπαρκτό) έγγραφο το οποίο επικαλέστηκα. Εν αναμονή, πάντως, των όποιων εξελίξεων, να προσθέσω την προσωπική μου άποψη, ότι δεν γίνεται καλά και σώνει ό,τι θέλει ο εκάστοτε υπουργός (την απομάκρυνση π.χ. του Βασίλη Χριστόπουλου από τη διεύθυνση της ΚΟΑ χρεώθηκε μεν ο τέως υπουργός, είναι όμως βέβαιο ότι δεν ήταν δική του απόφαση).
Καλοκαίρι και διακοπές –για όσους βέβαια δύνανται– που για κάποιους σημαίνει και μερικά βιβλία για συντροφιά. Πράγμα στο οποίο συμβάλλουν και τα έντυπα, προτείνοντας συγγραφείς και τίτλους – που, εννοείται, δεν είναι μόνο αυτοί. Χρήσιμοι οι οδηγοί, αλλά καλό είναι να ανιχνεύουμε και μόνοι μας. Γιατί όλο και κάποια διαφεύγουν από τους προτείνοντες – είτε επειδή δεν έφτασαν ώς αυτούς, είτε επειδή δεν είναι του γούστου τους.
Η κρίση χτύπησε και το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη στη Μυρτιά (Βάρβαροι) στο Ηράκλειο Κρήτης. Το οποίο θα έκλεινε, αν ο εφοπλιστής Ευάγγελος Μαρινάκης -αναφέρεται σε σχετική ευχαριστήρια ανακοίνωση του μουσείου- δεν το ενίσχυε με το ποσό των 80.000 ευρώ, με το οποίο θα καλύψει τις ανάγκες του για δύο χρόνια (το κράτος, ο τοπικός δήμος, τίποτα;). Ας σημειωθεί ότι στο εν λόγω μουσείο «ξεναγούνται», εκτός των άλλων, κάθε χρόνο περί τους 4.000 μαθητές.
ΚΑΙ… «Πάντα η καρδιά μου [στην Παλαιστίνη] τουφεκίζεται». Με την άδεια του Ναζίμ Χικμέτ.
