Της Αρχοντίας Κάτσουρα
Τι μήνας Ιούλιος κι ο φετινός… Τόσο ίδιος και τόσο διαφορετικός από τον περσινό και τον προπέρσινο. Τέτοια εποχή ο κόσμος φεύγει για διακοπές ή ετοιμάζεται να φύγει με το μεγάλο κύμα των παραθεριστών του Αυγούστου. Κι όμως, παρ' όλο που αυτό συμβαίνει και φέτος, κάτι διαφέρει στην ατμόσφαιρά του. Ο πιο θερμός μήνας του καλοκαιριού έφερε μαζί του νέες πληγές, έξυσε και τις παλιές. Ακόμη κι αν αποφασίσεις να μη μαθαίνεις νέα, να μην ακούς ειδήσεις και ενημερωτικές εκπομπές, τα χαίνοντα τραύματα είναι εκεί: οι θάνατοι σε ζωντανή μετάδοση από τον πόλεμο στην Παλαιστίνη και στην Ουκρανία, τα ρεπορτάζ στις οικονομικές και στις πολιτικές σελίδες των εφημερίδων. Αθώοι νεκροί, αδύναμοι να αντιδράσουν στην επέλαση του μίσους, εθνοτικού, θρησκευτικού, φυλετικού ή άλλου, άνθρωποι χωρίς μοίρα κάτω από τον ήλιο, παιδιά που σκοτώνονται καθώς παίζουν ή κοιμούνται στα σπίτια τους.
Αμαχοι και ηλικιωμένοι που δεν θυμούνται μιας μέρας γαλήνη, που έκαναν όνειρα για να τα δουν να διαψεύδονται ξανά και ξανά, που τα σημαντικά ή τα καθημερινά γεγονότα της ζωής τους συνδυάζονται με πολεμικά συμβάντα: ένας γάμος με μια έκρηξη πολέμου, η γέννηση ενός παιδιού με μια προσωρινή κατάπαυση πυρός, μια γιορτή με τη ρίψη μιας ρουκέτας, τα εβδομαδιαία ψώνια στην αγορά με την έκρηξη ενός παγιδευμένου αυτοκινήτου.
Αλλά κι εδώ, στην ειρηνική Ευρώπη, στον Νότο κυρίως, ο πόλεμος έχει λάβει άλλες μορφές, ίσως όχι ένοπλες –αν και δεν μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για τα θύματα του ρατσισμού και της ξενοφοβίας– αλλά οπωσδήποτε επικίνδυνες. Οι στρατιές των ανέργων αυξάνονται συνεχώς, όλοι θύματα της οικονομικής κρίσης και της ανικανότητας των ηγετών να την προβλέψουν αρχικά και να τη διαχειριστούν στη συνέχεια. Ο κοινωνικός ιστός αποσυντίθεται, καθώς, στην Ελλάδα τουλάχιστον, ελάχιστοι είναι αυτοί που πληρώνονται κανονικά τον όποιο μισθό τους, δεκάδες χιλιάδες οικογένειες «επιβιώνουν» χάρη στις πενιχρές και συνεχώς μειούμενες συντάξεις των γονέων, τα κρούσματα κατάθλιψης αυξάνονται με αλματώδη ρυθμό, ενώ οι δομές κοινωνικής πρόνοιας καταρρέουν και η υγεία και η παιδεία θυσιάζονται στον βωμό των επίπλαστων πρωτογενών πλεονασμάτων. Και οι πιέσεις για ακόμη περισσότερη λιτότητα, περισσότερη φτώχεια, ώστε να ευημερήσουν οι αριθμοί της στατιστικής, βαίνουν αυξανόμενες.
Θα πείτε, πόλεμοι γίνονταν πάντα και θα γίνονται, οι υφέσεις, οι κρίσεις και οι καταστροφές είναι μέρος του οικονομικού κύκλου που ξετυλίγεται σαν σπείρα, ότι ο πεσιμιστής Τόμας Μάλθους εξήγησε πως η φτώχεια, η εξαθλίωση και οι ένοπλες συρράξεις δεν είναι τίποτα άλλο από συνέπεια του πεπερασμένου των οικονομικών μέσων – ποτέ μου δεν μπόρεσα να συμβιβαστώ με αυτή την ιδέα. Επίσης ότι, εκτός από πόλεμο και δυστυχία, υπάρχουν και φωτεινά παραδείγματα αγάπης, ανθρωπισμού, αυταπάρνησης, παιδείας και πολιτισμού, που φέρνουν τον κόσμο σε ισορροπία. Και όμως, τίποτα από όλα αυτά δεν αρκεί για δικαιολογήσουμε το καμίνι όπου με σφυρί και αμόνι συνθλίβουν την ανθρωπότητα και, τελικά, μέσω της βίας προκαλούν νέο μίσος, νέους πολέμους και ανακυκλώνουν τα αδιέξοδα.
Εξακολουθώ να απορώ: πόσος κυνισμός χρειάζεται, πόσος φανατισμός, πόση αναλγησία, πόση εσωτερική φθορά και σήψη για να φτάνει κανείς να περιφρονεί τόσο την ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια; Η αποδοχή ότι τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει, ότι οι άνθρωποι είναι τα πιο επικίνδυνα θηρία και πάντα θα βρίσκουν έναν τρόπο να πληγώνουν τους γύρω τους είναι η μεγαλύτερη παραδοχή της ήττας, εξαχρείωση. Υπάρχουν δυνάμεις και θέληση για να γίνουμε καλύτεροι. Το μόνο που χρειάζεται –δύσκολο, αλλά εφικτό– είναι να ανοίξουμε όλοι το μυαλό μας, να δούμε στους άλλους τον εαυτό μας και να αποφασίσουμε να συνεργαστούμε. Η ειρήνη, είτε κοινωνική είτε μεταξύ των χωρών, απαιτεί σεβασμό, ειλικρινή και αμφίπλευρη διάθεση για συνεργασία, χωρίς παρωπίδες, χωρίς αποκλεισμούς. Απαιτεί επίσης και λαούς πεπαιδευμένους, που επιλέγουν προσεκτικά τις ηγεσίες τους, αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο.
