Του Δημήτρη Γκιώνη
«Οι φιλόλογοι δεν έχουμε λύσει ακόμη τους λογαριασμούς μας με το παρελθόν. Υπάρχουν σημεία που η έρευνα τα έχει αφήσει ακάλυπτα και αναξιοποίητα», ομολογεί ο φιλόλογος πανεπιστημιακός καθηγητής κι ερευνητής Γιάννης Παπακώστας, προλογίζοντας το βιβλίο του «Ανοίξτε τα παράθυρα στο φως – Προσεγγίσεις στο ποιητικό και κριτικό έργο του Γιώργου Μυλωνογιάννη» (εκδ. Γαβριηλίδης).
Ευκαιρία λοιπόν να γνωρίσουμε έναν σημαντικό, αλλά άγνωστό μας (που προφανώς δεν είναι ο μόνος – εδώ έχουμε φτάσει να είναι άγνωστοι οι… γνωστοί) λόγιο, με πολυσχιδές έργο, παρά το γεγονός ότι έζησε μόνο ώς τα 45 του: 1909–1954, οπότε έχουμε και μια επέτειο: 60 χρόνια από τον θάνατό του.
Στους παρακμιακούς
«Από την έρευνά μου κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η περίπτωση Μυλωνογιάννη αποτελεί ενδιαφέρουσα παρουσία στον χώρο των γραμμάτων μας και ειδικότερα στον χώρο του κριτικού λόγου», γράφει ο Παπακώστας. «Ερχεται στην επιφάνεια ένας αμητός αξιοπρόσεκτων κειμένων για την ποίηση, για τον πεζό και τον δοκιμιακό λόγο και την πνευματική ζωή γενικότερα. Πρόκειται για έναν σχεδόν λησμονημένο συγγραφέα, ο οποίος αξίζει μεγαλύτερης προσοχής».
Γεννημένος στα Χανιά, ο Μυλωνογιάννης εγκαταστάθηκε με τους γονείς του από την παιδική του ηλικία στην Αθήνα. Ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη δημοσιογραφία. Στη λογοτεχνία εμφανίστηκε στα 20 του χρόνια με στίχους και ποιητικές μεταφράσεις. Για να συνεχίσει ως συντάκτης και στέλεχος σε αθηναϊκά περιοδικά. Γράφει ειδικότερα στην εισαγωγή του ο Παπακώστας:
«Ο Γιώργος Μυλωνογιάννης είναι ακόμη ποιητής, που θα μπορούσε να ενταχθεί στην ομόλογη ομάδα των παρακμιακών ποιητών, στην οποία, μεταξύ άλλων, εντάσσονται ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο Μήτσος Παπανικολάου και ο Χάρης Σταματίου, γνωστός και με το ψευδώνυμο Χάρης Επαχτίτης, αδερφός του γνωστού δημοσιογράφου Σταμ. Σταμ. (Σταμάτη Σταματίου). Και τους τέσσερις αυτούς συγγραφείς, από τους οποίους ο Μυλωνογιάννης ήταν νεότερος, τους συνέδεε στενή γνωριμία και κοινωνική σχέση.
»Για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα στεγάστηκαν κάτω από την πνευματική σχέση του ευρείας κυκλοφορίας περιοδικού “Μπουκέτο”, το οποίο από την ίδρυσή του τον Απρίλιο του 1924 διηύθυνε ο Σταματίου με στενό συνεργάτη τον Παπανικολάου και τον διαδέχτηκε στην αρχισυνταξία. Εκεί δημοσιεύθηκαν αρκετά λογοτεχνικά τους κείμενα.
»Τους συνέδεε επίσης η μποεμία, η αίσθηση του αδιεξόδου και του ανικανοποίητου, το κυνήγι των τεχνητών παραδείσων με τον εθισμό στη χρήση ναρκωτικών –ένα από τα αποτελέσματα της τάσης φυγής και απομόνωσης– κι ακόμη η αναζήτηση ενός ερωτισμού, συνδυασμένου με τη γοητεία της νύχτας και των περιπλανήσεων στα απόκεντρα σημεία της πόλης.
Τραγικό τέλος
»Τραγικό ήταν το τέλος και των τεσσάρων. Ο Λαπαθιώτης και ο Σταματίου αυτοκτόνησαν. Ο ένας στις 7 Ιανουαρίου 1943 με το περίστροφο του πατέρα του, του στρατηγού Λεωνίδα Λαπαθιώτη, και ο άλλος τον Οκτώβριο του 1951 με αυτοσχέδια αγχόνη στην κάμαρα του σπιτιού του. Ο Παπανικολάου και ο Μυλωνογιάννης, αντίστοιχα, πέθαναν στο Δρομοκαΐτιο, όπου μπαινόβγαιναν, στην προσπάθειά τους να αποτοξινωθούν από τα ναρκωτικά. Ο ένας στις 30 Οκτωβρίου 1943 και ο άλλος στις 30 Αυγούστου 1954.
»Ας αναφερθεί εδώ ότι στο Δρομοκαΐτιο πέθαναν και τέσσερις άλλοι γνωστοί συγγραφείς, όχι βέβαια για τους ίδιους λόγους – είχαν εισαχθεί εκεί για ψυχιατρική θεραπεία. Εννοώ τον Γεώργιο Βιζυηνό (1896), τον Μιχαήλ Μητσάκη (1916), τον Ρώμο Φιλύρα (1942) και τον Αρίστο Καμπάνη (1956)».
Στο βιβλίο του Παπακώστα ο αναγνώστης, εκτός από την εκτενή κατατοπιστική εισαγωγή, θα βρει ευρύτατη και αντιπροσωπευτική ανθολόγηση από το έργο του Μυλωνογιάννη: ποιήματα, μεταφράσεις καθώς και κριτικά κείμενα. Ενδεικτικά ένα ποιήμά του. Τίτλος: «Πορτραίτο»:
«Περήφανος με ταπεινή κι αστεία περηφάνια / Στο άπειρο στηλώνοντας δυο κουρασμένα μάτια / Υψώνουμαι σ’ ερείπια, σε γυάλινα παλάτια / Κι αναγελάω την πικρή της μοίρας μου ορφάνια / Και ζώντας έτσι μέσα στ’ όνειρο, σαρκάζω το εγώ μου / Τον πόνο, που περίχυτος την ύπαρξή μου λιώνει / Στο κάθε τι ανθρώπινο, στο κάθε τι του νόμου / Βαδίζω πάντα ενάντια… Κι είν’ η ψυχή μου μόνη».
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Στο πλαίσιο
Μια παράσταση που τα είχε όλα: Και θέαμα και ακρόαμα. Γέμισε η σκηνή του Ηρωδείου από πρωταγωνιστές, χορωδούς, μουσικούς. Ολο το επιτελείο της Λυρικής Σκηνής. «Οθέλος» ήταν αυτός, η κατά Βέρντι λυρική μεταφορά της σεξπιρικής τραγωδίας. Ολα –σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια– με την υπογραφή τους διεθνούς Γιάννη Κόκκου. Ακριβή παραγωγή (για τέσσερις παραστάσεις), αλμυρό και το εισιτήριο.
Ο διευθυντής, ωστόσο, της Λυρικής και μαέστρος της παράστασης, Μύρων Μιχαηλίδης, είχε την ιδέα να προσφέρει, με δωρεάν είσοδο, τη γενική δοκιμή σε άνεργους (γιατί, ας μην ξεχνάμε, η όπερα ήταν για τους Ιταλούς λαϊκό θέαμα). Οι επαΐοντες έχουν τον δικό τους λόγο (ο δικός μας ήδη χαρακτήρισε την εμφάνιση αυτή της Λυρικής στο Ηρώδειο την καλύτερη εδώ και χρόνια). Ο δικός μου: εξαιρετική, όντως, βραδιά, παρά τη μαυρίλα που επέβαλλε η τραγωδία.
Αν δεν υπήρχε το κανάλι της Βουλής και η υπό κατασκευή ΝΕΡΙΤ, μπορεί και να μην παίρναμε χαμπάρι (ειδικότερα οι νεότεροι) τα 40 χρόνια από την πτώση της χούντας και το μακέλεμα της Κύπρου. Δεν «πουλάνε» αυτά τα θέματα (Μια και ο λόγος για τα εν λόγω – από τις έγνοιες των ημερών: Πού θ’ αράξουν με τη νέα τηλεοπτική περίοδο οι εφήμεροι αστέρες και τι –εαυτών και αλλήλων– έρωτες, γάμοι, χωρισμοί, γεννητούρια, βαφτίσια, γενέθλια και ονομαστικές εορτές θα «παίξουν»;).
ΚΑΙ… α) «Είμαστε όλοι καθαρίστριες», είπε η Χάρις στη μεγάλη συναυλία συμπαράστασης στο Σύνταγμα. Αμποτες, γιατί, αν ήταν έτσι, θα είχαμε «καθαρίσει» προ πολλού. β) Αυτός ο κροκόδειλος της Κρήτης, τι να ’γινε άραγε; Λένε ότι «βόσκει» κάπου στον Σαρωνικό.
