Της Αρχοντίας Κάτσουρα
«Το καλοκαίρι είναι ο απαγορευμένος καρπός του λογοτεχνικού παραδείσου». Με αυτή τη φράση ξεκινά ένα αφιέρωμα της ισπανικής «El País» στις κλασικές ιστορίες που γράφτηκαν ανά τους αιώνες για να μας ταξιδέψουν σε κόσμους γνωστούς και άγνωστους, που ξετύλιξαν μπροστά στα μάτια της φαντασίας μας μικρούς ή μεγαλύτερους λογοτεχνικούς μύθους.
ΧΡΥΣΟΣ ΗΛΙΟΣ, 1975, ΣΠΥΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Από το «Ονειρο καλοκαιρινής νύχτας» του Σέξπιρ, τη «Μαντάμ Μποβαρί» του Φλομπέρ, ακόμη και την «Αννα Καρένινα» του Τολστόι ώς τη «Λολίτα» του Ναμπόκοφ και τις «Περιπέτειες του Χακ Φιν» του Τουέιν, το καλοκαίρι είναι αυτό που καθορίζει σε κάποιο βαθμό, μεγαλύτερο ή μικρότερο, τη μυθιστορηματική εξέλιξη, προκαλώντας και αναδεύοντας τα συναισθήματα και τα πάθη των ηρώων, οδηγώντας τους σε αποφάσεις και πράξεις –άλλοτε τολμηρές, άλλοτε ανόητες ή παιχνιδιάρικες και κάποτε ανήθικες– που θα σημαδέψουν το μέλλον τους και την οικονομία της υπόθεσης. Ισως γιατί η θερμή θερινή ατμόσφαιρα μας βοηθά να απαλλαγούμε από τα περιττά και, παρά τα καθημερινά σημεία τριβής, τα προβλήματα και τις αγωνίες που δεν καταλαγιάζουν σχεδόν ποτέ, μας σπρώχνει λίγο περισσότερο προς τη χαλάρωση, προς την αναζήτηση της δροσιάς και μικρών, απλών απολαύσεων: ένα δροσερό φρούτο, μια βουτιά στη θάλασσα, ένας καφές πολύ παγωμένος έπειτα από έναν ελαφρύ μεσημεριανό ύπνο στην πιο πρόσφορη δροσιά. Ισως ακόμη και να μας πηγαίνει πίσω, στα βασικά ένστικτα του είδους μας, με ό,τι αγνό -ή μη- αυτό συνεπάγεται.
Είναι αλήθεια ότι τα καλοκαίρια, αυτά που ζήσαμε εκτός βιβλίων, σημάδεψαν τη ζωή όλων μας με τρόπο που δεν θα ξεχάσουμε ποτέ. Η ενηλικίωσή μας, κυρίως σωματική και συχνά ψυχολογική, ήρθε ένα καλοκαίρι που ανακαλύψαμε πως ο έρωτας δεν είναι μόνο τα κινηματογραφικά φιλιά. Οι φιλίες που γεννήθηκαν τις καλοκαιρινές διακοπές των παιδικών μας χρόνων και έσβησαν με τον ερχομό του Σεπτεμβρίου, αλλά ακόμα τις θυμόμαστε. Οπως κι εκείνες, οι πολύχρονες και δυνατές, που ανανεώνονταν κάθε χρόνο με την επιστροφή στο χωριό ή στον όποιο σταθερό τόπο παραθερισμού, και ανακαλύπταμε ότι μαζί με μας μεγάλωναν οι φίλοι μας, τόσο ίδιοι και τόσο διαφορετικοί με μας. Κι ύστερα εκείνες οι ελεύθερες ή οργανωμένες κατασκηνώσεις με τη γλυκιά ταλαιπωρία τού στήνω-ξεστήνω τη σκηνή, ψάχνω να βρω ένα σκιερό σημείο ώστε να μη μας ξυπνήσει ο ήλιος πολύ νωρίς το πρωί, τότε που το πρώτο «ντους» της ημέρας το κάναμε στη θάλασσα – τι ωραίο ξύπνημα…
Ανήκω στη γενιά που έμαθε ότι καλοκαιρινές διακοπές είναι παιχνίδι και ανεμελιά, που τσαλαβουτούσε στη θάλασσα χωρίς αντηλιακό με υψηλό δείκτη προστασίας, χωρίς μακρυμάνικα φανελάκια, γυαλιά ηλίου και ενισχυμένα καπέλα. Την παραμονή των διακοπών δεν μας έπαιρνε ο ύπνος. Πηγαίναμε στο χωριό, όσοι είχαν, ή στην Αιδηψό με τη γιαγιά ή ακόμη και κάμπινγκ. Η μαμά κι η θεία τηγάνιζαν τα φρέσκα ψάρια που έφερναν ο μπαμπάς κι ο θείος. Αν έπιαναν κατά τύχη και κανένα χταπόδι, η γιορτή ήταν διπλή.
Ο μεσημεριανός ύπνος –ποιος κοιμόταν;– δεν ήταν παρά σκότωμα του χρόνου ώς το απόγευμα, που βρέχαμε τις τσιμεντένιες βεράντες με το λάστιχο και κόβαμε καρπούζι. Βγαίναμε με τα ποδήλατα στις γειτονιές –«Προσοχή στα αυτοκίνητα», φώναζαν οι μανάδες μας– και κάναμε βόλτες ώς την κοντινή πλατεία και πάλι πίσω. Ακόμη κι εμείς που μεγαλώσαμε στην Αθήνα –στα προάστια έστω– παίζαμε μπάλα στο στενό έξω από το σπίτι μας – ποδόσφαιρο τα αγόρια, «μήλα» τα κορίτσια. Οι καύσωνες δεν μας άγγιζαν, γίνονταν μόνο αφορμή για να παίξουμε με το νερό.
Τελικά, ναι. Το καλοκαίρι είναι κάτι σαν απαγορευμένος καρπός – και στην πραγματική ζωή. Σήμερα, που τα γεγονότα δεν σ’ αφήνουν να χαρείς, περισσότερο από ποτέ. Μόνο που βρίσκει τρόπους να τρυπώνει μέσα μας και να μας κλείνει το μάτι. Οσο δύσκολο κι αν είναι, λοιπόν, ας βρούμε έναν τρόπο να ξεχαστούμε λίγο και να ενδώσουμε στον Αύγουστο που μόλις έφτασε, χωρίς ενοχές και με όση παιδική αφέλεια διαθέτουμε ακόμα.
