Της Νόρας Ράλλη
Το μεγαλύτερο μουσείο στον κόσμο είναι οι ελληνικές θάλασσες. Με διαπιστωμένα πάνω από 1.500 ιστορικά ναυάγια, ο ελληνικός ενάλιος χώρος φιλοξενεί σπουδαίο τμήμα του ιστορικού μας παρελθόντος. Αγνωστοι, όμως, αι βουλαί του Ποσειδώνος και νέες ανακαλύψεις έρχονται να προστεθούν στο πάνθεον των υποθαλάσσιων ευρημάτων, με κέντρο αναφοράς αυτήν τη φορά την τοποθεσία Φράγχθι Αργολίδας. Μια ελβετοελληνική συνεργασία, η αποστολή TerraSubmersa, έρχεται να ερευνήσει από τις 7 Αυγούστου τον βυθό αλλά και το υπόστρωμά του, θέλοντας να ανακαλύψει ίσως το «αρχαιότερο χωριό» της Ευρώπης, από το 10.000 π.Χ.
Οπως και οι περισσότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, έτσι και εκεί τυχαία πριν από 60 χρόνια ένας αρχαιολόγος, κάνοντας τις διακοπές του, διαπίστωσε πως η περιοχή αξίζει ευρύτερης μελέτης, καθώς βρήκε θραύσματα από νεολιθικά αγγεία. Από τότε, στο σπήλαιο Φράγχθι Αργολίδας ειδικοί απ’ όλο τον κόσμο έρχονται και το μελετούν ως μοναδικό μνημείο της ανατολικής Μεσογείου.
Το σπήλαιο, που βρίσκεται στο δυτικό άκρο του κόλπου της Κοιλάδας, στην Ερμιονίδα, προσφέρεται για να μελετήσει κανείς, στη στρωματογραφία του, τη μετάβαση από το Πλειστόκαινο στο Ολόκαινο, καθώς και την εξέλιξη της λιθοτεχνίας και της κεραμικής τεχνολογίας. Στις αλλεπάλληλες συστηματικές έρευνες που έχουν γίνει (δεκαετίες ’60, ’70), διαπιστώθηκε η διαχρονική χρήση του από την ανώτερη Παλαιολιθική, Μεσολιθική και Νεολιθική εποχή.
Πλέον, μια νέα καινοτόμος από άποψη τεχνολογίας αποστολή έρχεται να προστεθεί στην εξερεύνηση της περιοχής. Το Τμήμα Κλασικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Γενεύης, παρότι αποτελείται από έναν και μόνο καθηγητή και 60 φοιτητές στο σύνολό τους (προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς μαζί), κατόρθωσε να εξοικονομήσει περί τα 300.000 ελβετικά φράγκα –από επιχορηγήσεις και χορηγίες– και μαζί με αρχαιολόγους, ωκεανογράφους και βιολόγους βυθού οργάνωσε αποστολή για την «προϊστορική χαρτογράφηση» της περιοχής κατά μήκος του κόλπου του Ναυπλίου, στη βόρεια ακτή του οποίου υπάρχει και το σπήλαιο Φράγχθι. Ο διευθυντής του τμήματος, Λόρενς Μπάουμερ, μας εξήγησε πόσο σημαντικό αλλά και συμβολικό είναι το εν λόγω πρότζεκτ, με την ονομασία «TerraSubmersa», όπου συμμετέχουν, πέραν της ελβετικής αποστολής, και Ελληνες επιστήμονες από την Εφορία Ενάλιων Αρχαιοτήτων, υπό την εποπτεία της ενάλιου αρχαιολόγου Δέσποινας Κουτσούμπα, αλλά και από το Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών.
Ειδική εκδήλωση για ανακοίνωση των δράσεων έγινε χθες, πάνω στο μεγαλύτερο ηλιακό σκάφος στον κόσμο, το «MS Turanor PlanetSolar», γαλλικής εταιρείας, κόστους 12 εκατ. ευρώ, με το οποίο θα ταξιδέψει ώς το Ναύπλιο όλη η αποστολή. «Με αυτό το σκάφος κάναμε πριν από τρία χρόνια τον περίπλου της Γης», μας είπε ο καπετάνιος του, Ζεράρ Ντ’ Αμποβίλ. «Πριν από λίγους μήνες χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη του Γκολφ Στριμ, του θερμού αυτού ρεύματος στον Ατλαντικό, που είναι υπεύθυνο για το ήπιο κλίμα της Ευρώπης. Πλέον, με αυτή την αποστολή «αλλάζει ρότα». Θα φέρει ειδικά μηχανήματα τρισδιάστατης χαρτογράφησης βυθού, με παλμικά κύματα που θα φτάνουν ακόμη και κάτω από τη λάσπη. Και όλα αυτά μέσω μιας τεχνολογίας απολύτως φιλικής προς το περιβάλλον, καθώς το σκάφος λειτουργεί μόνο με ηλιακή ενέργεια!».
Αυτό ήταν και το εναρκτήριο σημείο της τοποθέτησης του υπουργού Πολιτισμού, Κωνσταντίνου Τασούλα, ο οποίος απάντησε σε όλες μας τις ερωτήσεις και μας καλωσόρισε «στην πιο ανεξάντλητη πηγή καυσίμου, που είναι η Ελλάδα και ο ήλιος της». Αναφέρθηκε στη μεγάλη βοήθεια του Πανεπιστημίου της Γενεύης να «ανακαλύψουμε ως χώρα τον εαυτό μας και τα μνημεία μας. Από τη φωτογράφηση των ορέων και των κοιλάδων έναν αιώνα πριν από τον Μπουασονά, τώρα Ελβετοί και πάλι είναι αυτοί που θα μας πάνε στα υποθαλάσσια όρη και κοιλάδες».
Σε ερώτησή μας, αν για να δοθεί η άδεια να γίνουν οι υποθαλάσσιες αυτές έρευνες μπροστά στην είσοδο του σπηλαίου Φράγχθι και στη θαλάσσια περιοχή του Αργολικού κόλπου -πέραν της σπουδαιότητας του εγχειρήματος και της συνεργασίας Ελλήνων και ξένων επιστημόνων-, ζητήθηκε και κάτι ακόμη ως «αντάλλαγμα», όπως η δημιουργία ενός μουσείου ή κάποιου άλμπουμ με το χρονικό των ερευνών, ο κ. Τασούλας υπερασπίστηκε τις αποστολές αυτές. «Οι ξένοι δεν παίρνουν μόνο τα αρχαία μας, αλλά μας βοηθούν και στο να τα ανακαλύψουμε. Αυτούς πρέπει να τους ευχαριστήσουμε και να τους τιμήσουμε ηχηρά», είπε αναφερόμενος ειδικά στα 50 χρόνια συνεργασίας με την Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ερέτρια.
Επίσης, διευκρίνισε πως με σχετικό νομοσχέδιο λύθηκε το θέμα της επιδότησης των αυτοδυτών που εκκρεμούσε εδώ και δύο χρόνια, καθώς χωρίς αυτούς δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί ούτε η συγκεκριμένη, ούτε καμία παρόμοια αποστολή. Ακόμη, τόνισε τη σύμπραξη του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, που θα πραγματοποιήσει γεωφυσική έρευνα, χρησιμοποιώντας και το «PlanetSolar», αλλά και το ελληνικό ερευνητικό σκάφος «Αλκυών», τα οποία με σεισμικές και ακουστικές μεθόδους και εξοπλισμό αιχμής θα καταγράψουν τα όποια γεωφυσικά δεδομένα ληφθούν.
Πάντως, οι επιστήμονες ήταν σαφείς: «Αν και η συγκεκριμένη αποστολή θα διαρκέσει από τις 7 Αυγούστου έως τα τέλη του μήνα, οι υποθαλάσσιες ανασκαφές στον χώρο Φράγχθι θα συνεχιστούν χρόνια. Δεν ξέρουμε τι θα βρούμε. Πάντως η μυθική “Ατλαντίδα” δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή των ορίων που θέλουμε να ξεπεράσουμε. Στόχος μας αρχικά είναι η ανασύσταση των προϊστορικών τοπίων που έχουν βυθιστεί στη θάλασσα και ο ενδεχόμενος εντοπισμός ενδείξεων ανθρώπινης δραστηριότητας», μας είπε ενθουσιασμένος ο αρχηγός της ελβετικής ομάδας επιστημόνων, αρχαιολόγος Zουλιέν Μπεκ.
Το σίγουρο είναι πως μέσω της επιστημονικής αυτής διαδραστικότητας και με τη βοήθεια των ελληνικών φορέων, η προϊστορική αρχαιολογία, με επίκεντρο την Ελλάδα, θα γίνει μια πλατφόρμα συζήτησης για το μέλλον του πλανήτη, αλλά και εργαλείο έρευνας της ιστορίας του. Και καθώς στόχος, εκτός των άλλων, είναι και η ιστορική χαρτογράφηση του Κόλπου του Ναυπλίου, είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία διάδοσης του νεολιθικού πολιτισμού: αν και οι αρχαιολόγοι επί μακρόν πίστευαν πως ο νεολιθικός πολιτισμός διαδόθηκε από ξηράς, πρόσφατες έρευνας απέδειξαν πως η ναυσιπλοΐα στην Ανατολική Μεσόγειο είναι πρωιμότερη και είναι πιθανό η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, να διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο.
