Ο ανήσυχος μουσικός και συνθέτης με το ιρλανδικό αίμα έχει πλέον ριζώσει στη χώρα μας. Περιγράφει πώς δημιούργησε σε ένα κρητικό χωριό, το Χουδέτσι, μια κοινότητα με εξαιρετικούς καλλιτέχνες αλλά και μαθητές από όλο τον κόσμο, που καλλιεργεί τις ανατολικές παραδόσεις σε πνεύμα συνεργασίας και εθελοντισμού
Του Παναγιώτη Γεωργουδή
Ο Ρος Ντέιλι, δημιουργός του μουσικού εργαστηρίου «Λαβύρινθος», ένας ιερουργός της μουσικής, δημιούργησε σε ένα χωριό της Κρήτης, το Χουδέτσι, μια παγκόσμια μουσική κοινότητα, με σεμινάρια για φτασμένους μουσικούς που μετέχουν από όλες τις ηπείρους και ένα παγκόσμιο φεστιβάλ μουσικής ανατολικής παράδοσης το οποίο πραγματοποιείται για πέμπτη χρονιά: από σήμερα έως τις 10 Αυγούστου. Κάθε χρόνο το επισκέπτονται 20.000 άνθρωποι. Εδώ συντελείται μια μέθεξη ψυχών και μεγάλων μουσικών παραδόσεων που αντιστρατεύεται την ισοπέδωση της παγκοσμιοποίησης. Μουσικές παραδόσεις από τη βορειοδυτική Αφρική, την Ελλάδα και τα Βαλκάνια μέχρι τη δυτική Κίνα μεταλαβαίνουν και μεταγγίζουν ποιότητα.
Το Χουδέτσι ζει ένα πρωτόγνωρο όνειρο, μια απίστευτη συνείδηση κοινοτισμού δημιουργείται μεταξύ των κατοίκων του και των ξένων μουσικών που καταφτάνουν από κάθε γωνιά της Γης. Ενα από τα συγκλονιστικά στοιχεία αυτής της βαθιά ανθρώπινης ατμόσφαιρας είναι το γεγονός πως τα σκυλιά, όταν συναντούν στον δρόμο τον Ρος Ντέιλι, σηκώνονται όρθια και τον αγκαλιάζουν από ευγνωμοσύνη, όπως τον Φραγκίσκο της Ασίζης.
• Κύριε Ντέιλι, πόσο καιρό ζείτε στην Ελλάδα και γιατί ειδικώς επιλέξατε την Κρήτη;
Στην Ελλάδα βρίσκομαι 39 χρόνια, από το 1975, εκ των οποίων από το 1987 έως το 1999 είχα εγκατασταθεί στην Αθήνα και τα υπόλοιπα χρόνια στην Κρήτη. Η επιλογή να μείνω στο νησί είναι συνδυασμός πολλών πραγμάτων. Πρωτίστως έπαιξε ρόλο η κρητική μουσική και η σχέση της με τις άλλες μουσικές παραδόσεις, οι πολλοί καλοί φίλοι που έκανα εδώ. Για να το διατυπώσω απλά, σαν μέρος μού πήγαινε. Αρχικά, για να μάθω τη μουσική παράδοση της Κρήτης, έτρεχα από χωριό σε χωριό μέχρι που συναντήθηκα με τον Κώστα Μουντάκη και άρχισα μια μαθητεία μαζί του.
• Ποιο ήταν το στοιχείο που σας ενέπνευσε στη σχέση με τον Μουντάκη;
Διέκρινα στο παίξιμό του κάτι το πολύ ολοκληρωμένο, πηγαίο και δουλεμένο μαζί, ειδικά στη λύρα. Συχνά βρίσκεις το πηγαίο που δεν είναι δουλεμένο ή το αντίστροφο. Εγώ είμαι οργανοκεντρικός μουσικός, οπότε το μουσικό όργανο, το συγκεκριμένο κάθε φορά, είναι που με κάνει να πλησιάζω μια μουσική παράδοση και να τη μαθαίνω, άρα ήταν κάτι πολύ σημαντικό για μένα. Ο Μουντάκης βέβαια ήταν ένας πολύπλευρος καλλιτέχνης, στιχουργός, συνθέτης, γλεντζές και χορευτής, είχε πολλές διαστάσεις. Ιδιαίτερα με τράβηξε ο οργανοπαίκτης Μουντάκης.
• Το μουσικό φεστιβάλ που οργανώνετε έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις με μια πρωτοφανή ποιότητα. Σε τι οφείλεται αυτό;
Το φεστιβάλ ξεκίνησε βασικά για να έχει το μουσικό εργαστήρι «Λαβύρινθος» ένα πρόσωπο στην τοπική κοινωνία, για να μοιραστεί πράγματα που γίνονται εδώ από σημαντικούς μουσικούς δασκάλους ο ι οποίοι έρχονται από όλο τον κόσμο για να διδάξουν στα σεμινάρια που κάνουμε. Οι καλλιτέχνες στο φεστιβάλ μετέχουν δωρεάν και είναι μια προσφορά για τον κόσμο. Αυτή τη φορά οι μουσικοί που θα πάρουν μέρος θα έρθουν από Ιράν, Ισπανία, Τουρκία, Ιταλία, Κύπρο, Παλαιστίνη, Ισραήλ, Ινδία, Αφγανιστάν, Αρμενία και Ελλάδα. Γύρω από το φεστιβάλ έχει δημιουργηθεί και μια γιορτή με πώληση παραδοσιακών προϊόντων. Ο κόσμος στο Χουδέτσι στηρίζει το φεστιβάλ εθελοντικά.
• Τα σεμινάρια σε ποιους απευθύνονται;
Τα μαθήματα αυτά έχουν ξεκινήσει από αρχές Ιουλίου και θα τελειώσουν μέσα Σεπτεμβρίου. Είναι διάρκειας 3-5 ωρών την εβδομάδα. Απευθύνονται σε μουσικούς που ήδη έχουν κάνει μια μουσική πορεία και τους βοηθούν να πάρουν μια συμπυκνωμένη γνώση και να τη δουλέψουν. Στα σεμινάρια μετέχουν περίπου 300 μαθητές το καλοκαίρι και 150-200 μαθητές τον χειμώνα απ’ όλο τον κόσμο – Ευρώπη, Ασία, Αφρική, Αμερική και Αυστραλία, από 36 χώρες συνολικά. Λόγω της οικονομικής κρίσης έχουν μειωθεί οι Ελληνες μαθητές. Τα πρώτα χρόνια οι αναλογίες συμμετοχής ανάμεσα στους Ελληνες και τους ξένους ήταν 7 προς 3 και φέτος είναι 8 ξένοι προς 3 Ελληνες. Το κόστος όλου αυτού του εγχειρήματος είναι από 15.000-20.000 ευρώ. Εχουμε δεκάδες εθελοντές που βοηθούν, στηρίζουν η Περιφέρεια Κρήτης, ο Δήμος Αχαρνών-Αστερουσίων και βοηθούν ο Πολιτιστικός Σύλλογος Χουδετσίου και ο Σύλλογος Φίλων Εργαστηρίου «Ο Λαβύρινθος».
• Πώς είναι δυνατόν στη μόνη χώρα της Ευρώπης, την Ελλάδα, που δεν διαθέτει Μουσική Ακαδημία πανεπιστημιακού επιπέδου, ένα χωριό 800 κατοίκων να γίνεται παγκόσμιο μουσικό κέντρο;
Για μένα βοηθάει ακριβώς το γεγονός ότι το χωριό είναι μικρό. Διότι ό,τι γίνεται σε ένα μικρό χωριό αποκτά τη διάσταση μιας κοινότητας. Είναι αλήθεια ότι οι μαθητές που έρχονται εδώ αισθάνονται ως μέλη μιας κοινότητας και γι’ αυτό ξανάρχονται κάθε χρόνο. Θεωρώ πολύ σημαντικό ότι όλα αυτά τα παιδιά συναντιούνται όλο τον χρόνο και δοκιμάζουν νέες ιδέες και νέες μουσικές. Συνευρίσκονται από το πρωινό ξύπνημα για καφέ μέχρι το βράδυ, αυτό δημιουργεί μια συγκέντρωση και μια προσήλωση, χωρίς τη μεσολάβηση των μεγάλων αποστάσεων όπου οι άνθρωποι χάνονται. Αυτό το εγχείρημα δεν θα μπορούσε να ευδοκιμήσει σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο.
• Εδώ δημιουργήσατε μια παγκόσμια ζωντανή μουσική κοινότητα…
Ναι, θεωρώ ότι η Κρήτη είναι ο ιδανικός τόπος γι’ αυτό το γεγονός, λόγω της θέσης της στη Μεσόγειο και λόγω της ιστορίας της.
• Ο Πλάτων θεωρούσε τη μουσική την πολυτιμότερη ανθρώπινη δραστηριότητα μετά τη φιλοσοφία. Ελεγε μάλιστα πως αν ανακατέψουμε τους ρυθμούς και πέσει η ποιότητα της μουσικής, θα έχουμε τέτοια ηθική κατάπτωση των πολιτών ώστε καταλύεται το πολίτευμα. Ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος Πρόκλος διακήρυττε πως ο ιδανικός κυβερνήτης είναι αυτός που γνωρίζει φιλοσοφία και μουσική.
Νομίζω ότι αυτά τα δύο, η φιλοσοφία και η μουσική, πάνε μαζί. Για μένα η γλώσσα της μουσικής είναι η συνομιλία μου με οτιδήποτε είναι ιερό. Δεν αναφέρομαι σε συγκεκριμένα θρησκευτικά σχήματα, πιστεύω όμως ότι μέσα σε όλα τα πράγματα υπάρχει το ιερό που εμείς πρέπει να ανακαλύπτουμε. Μέσω της μουσικής εγώ αντιλαμβάνομαι το ιερό σε όσα πράγματα μπορώ. Βασικά, η μουσική μπορεί να σου δώσει οτιδήποτε ζητήσεις από αυτήν, αλλά πρέπει κι εσύ να δώσεις την αφοσίωσή σου.
• Αντίθετα από την επιστήμη που λειτουργεί με βεβαιότητες, η φιλοσοφία για να πάρει απαντήσεις θέτει ερωτήματα. Ποιος είναι ο τύπος ερωτήματος που θέτει η μουσική;
Ενας άνθρωπος μπορεί να ζητήσει απλή διασκέδαση από τη μουσική και θα την έχει. Ενας άλλος μπορεί να ζητήσει να τον πάει πέρα από τα όρια του εαυτού του, μπορεί να τον πάει σε πνευματικές διαστάσεις που ούτε μπορείς να φανταστείς ότι υπάρχουν. Προϋπόθεση όμως για να πάρεις αυτές τις απαντήσεις, είναι να αφοσιωθείς στη μουσική και η αμοιβή που θα σου ανταποδώσει αυτή θα είναι εκατονταπλάσια.
• Γνωρίζετε σε βάθος τόσο τη δυτική μουσική παράδοση όσο και την ανατολική. Ποιες είναι οι διαφορές τους;
Υπάρχουν οι τεχνικές διαφορές. Η ανατολική μουσική είναι μονοφωνική με φυσική κλίμακα, στην οποία αναφέρεται ο Πυθαγόρας, που προκύπτει από μαθηματικούς τύπους και φυσικούς νόμους, ενώ η δυτική μουσική είναι πολυφωνική και έχει συγκερασμένη κλίμακα. Πέρα όμως από τις τεχνικές διαφορές, υπάρχουν κι άλλες. Η δυτική μουσική, ιδιαίτερα στη σύγχρονη εποχή, τονίζει την προσωπική έκφραση του καλλιτέχνη. Η ανατολίτικη έχει περισσότερο υπερπροσωπικό χαρακτήρα και ο μουσικός προσεγγίζει αρχέτυπα, έτσι υπερβαίνει την προσωπική διάσταση.
• Αυτό έχει σχέση με την αρχαία τραγωδία;
Ακριβώς. Οπως τα πρόσωπα στην αρχαία τραγωδία δεν είναι ενός σύγχρονου ψυχοδράματος, όπως σε μια νουβέλα, είναι αρχέτυπα. Το ίδιο οι τρόποι, οι δρόμοι, οι ήχοι στη βυζαντινή μουσική, τα μακάμ ή τα ράγκα στην ινδική είναι μουσικά αρχέτυπα.
• Υπάρχει ένα μπέρδεμα στους νέους μουσικούς πάνω σε αυτά;
Πολλές φορές στη Δύση πια αρχίζουν να συμπεριφέρονται πιο ανατολίτικα και στην Ανατολή πιο δυτικά. Ενδεχομένως να είναι καλό αυτό, διότι όταν βρουν σημεία ισορροπίας θα έχουμε θετικό αποτέλεσμα.
• Υπάρχει έλλειψη μεγάλων συνθετών και μουσικών ιδεών στις μέρες μας;
Βέβαια. Μπορώ να πω πως στα διάφορα είδη παραδοσιακής μουσικής υπερτονίζεται η σχέση τους με το παρελθόν και δεν τονίζεται συχνά η διάσταση της σύγχρονης δημιουργίας. Στην κλασική μουσική της βόρειας Ινδίας, από τη δεκαετία του ‘50 μέχρι και σήμερα, υπήρξε μια έκρηξη δημιουργίας και εξέλιξης που σπάνια έχω δει να συμβαίνει σε οποιαδήποτε μουσική παράδοση. Ολοι μιλάνε για το πόσο παλιά είναι αυτή μουσική, αλλά δεν λένε το πόσο σημαντική είναι στις μέρες μας ως δημιουργία. Την αντιμετωπίζουν δηλαδή ως φολκλόρ.
• Σας γνωρίσαμε ως συνθέτη παλιότερα, τώρα συνεχίζετε;
Τα τελευταία τέσσερα-πέντε χρόνια έχω πολλαπλάσια συνθετική δραστηριότητα από άλλες εποχές. Απλώς η δισκογραφία δεν είναι βιώσιμη πια. Αυτές τις μέρες ετοιμάζω ένα cd με συνθέσεις δικές μου και θα παίζουν οι μουσικοί που μετέχουν όλα αυτά τα χρόνια στον «Λαβύρινθο». Αυτές οι συνθέσεις εμπεριέχουν ηχοχρώματα από όλες αυτές τις παραδόσεις που συναντάμε και δουλεύουμε μαζί, εδώ. Θα είναι κομμάτια οργανικά.
