Του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη*
Πριν από μερικές ημέρες, ο πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαδίμηρος Πούτιν, και αφού είχε προηγηθεί το «τρίτο κύμα» κυρώσεων των χωρών της Δύσης κατά της χώρας του, υπέγραψε το αναμενόμενο από πολλούς διάταγμα με τα «αντίμετρα» της χώρας του Μεγάλου Πέτρου.
Στον μακρύ κατάλογο των προϊόντων που απαγορεύεται η εισαγωγή τους στη Ρωσία και περιλαμβάνεται στον κατάλογο του διατάγματος, η συντριπτική πλειονότητά τους ανήκει στην κατηγορία των τροφίμων, των αγροτικών προϊόντων και εσπεριδοειδών και των φρούτων.
Με μια πρώτη ματιά, η κίνηση αυτή του Βλαδίμηρου Πούτιν προκαλεί αμηχανία, δεδομένου ότι η Ρωσία εισάγει το 85% των τροφίμων που καταναλώνει από άλλες χώρες. Ο αγροτικός τομέας της Ρωσίας ήταν πάντα προβληματικός, τόσο την περίοδο της ΕΣΣΔ, όπου η διαφορά της πραγματικής παραγωγής από τη στατιστική της καταγραφή ήταν η γενεσιουργός αιτία των ατελείωτων ουρών στα καταστήματα τροφίμων και τις τεράστιες ελλείψεις σε βασικά είδη διατροφής, όσο και την τελευταία εικοσιπενταετία, όπου παρατηρείται η μεγαλύτερη τάση εγκατάλειψης ολόκληρων αγροτικών περιοχών στην ιστορία της Ρωσίας, με τα συνακόλουθα αρνητικά αποτελέσματα.
Με την ανακοίνωση των «αντίμετρων» οι Ρώσοι οικονομολόγοι διατύπωσαν την άποψη πως οι πολίτες της χώρας τους θα πρέπει να πληρώσουν έως και 30% ακριβότερα τα είδη διατροφής, πράγμα που σημαίνει ότι ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού δεν θα λαμβάνει τις αναγκαίες θερμίδες. Είναι χαρακτηριστική, μάλιστα, η έκθεση για τη «διατροφική ασφάλεια» του 2014, που ετοίμασε η Ναταλία Σαγκαΐντα, επικεφαλής του Κέντρου Διατροφικής Πολιτικής της Ρωσικής Ακαδημίας Αγροτικής Πολιτικής της προεδρίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας, σύμφωνα με την οποία ένα στα τρία ρωσικά νοικοκυριά δεν θα μπορεί να αγοράσει και να καταναλώσει τα φτηνά εκείνα τρόφιμα λόγω του εμπάργκο.
Γιατί όμως ο Βλαδίμηρος Πούτιν προχώρησε σε αυτή την κίνηση και ποιοι είναι οι στόχοι του;
Δεν αμφέβαλε κανείς ότι η Ρωσία θα απαντούσε στις κυρώσεις που με μεγάλη προθυμία επέβαλαν οι ΗΠΑ και με μεγάλη απροθυμία, ακολούθως, υιοθέτησαν οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Αρχικά και για λόγους γοήτρου, όχι μόνο στο εσωτερικό, αλλά και σ το εξωτερικό, η Ρωσία ήταν υποχρεωμένη να απαντήσει σε αυτές τις κυρώσεις. Μπορεί η σημερινή αντιπαράθεση να αφορά τις σχέσεις Ρωσίας – Δύσης, ωστόσο η πρώτη βρίσκεται υπό τη βαθιά επήρεια του πειρασμού του οριενταλισμού, γεγονός που ερμηνεύει και την «επιχείρηση γοητείας» που έχει ξεκινήσει τόσο στο πλαίσιο των BRICS όσο και στο πλαίσιο του Οργανισμού της Σανγκάης.
Παρατηρώντας τις χώρες που αφορούν το ρωσικό εμπάργκο διαπιστώνουμε πως περιλαμβάνονται οι ΗΠΑ και η Αυστραλία, οι εμπορικές συναλλαγές των οποίων στον αγροτικό τομέα είναι ελάχιστες και δεν ενοχλούν ούτε τη μία ούτε την άλλη πλευρά. Πρόκειται για ένα παράδοξο, η ερμηνεία του οποίου βρίσκεται στις παρακάτω γραμμές.
Δεν μπορούμε όμως να πούμε το ίδιο και για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπου μόνο το 2013 το ύψος των εξαγωγών αγροτικών προϊόντων και τροφίμων προς τη Ρωσία άγγιξε τα 10,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Ουσιαστικά, πρόκειται για τον δεύτερο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο των Ευρωπαίων αγροτών, μετά τις ΗΠΑ, με εξαιρετικές προοπτικές ανάπτυξης, αφού η Ρωσία εισάγει τρεις φορές περισσότερα προϊόντα απ’ ό,τι πριν από δέκα χρόνια, από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Ας μην ξεχνάμε, επιπλέον, πως ο αγροτικός τομέας βοηθάει την Ευρωπαϊκή Ενωση να επιδιώκει μια σχετική ισορροπία στις οικονομικές της σχέσεις με τη Ρωσία, δεδομένου του εμπορικού πλεονάσματος της δεύτερης λόγω των εξαγωγών πρώτων υλών και κυρίως πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Τι είναι όμως αυτά τα 10,5 δισεκατομμύρια ευρώ και ποιος ο ρόλος τους στις διμερείς σχέσεις. Αν υπολογίσουμε πως πρόκειται για το συνολικό ποσό των εξαγωγών 28 χωρών με πληθυσμό περίπου μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους, θα δούμε ότι πρόκειται για ένα πολύ μικρό και ασήμαντο αριθμό. Την ίδια στιγμή το μερίδιο των εξαγωγών προϊόντων διατροφής, στο σύνολο των εξαγωγών των χωρών μελών της Ε.Ε προς τη Ρωσία είναι μόλις 0,6% συνολικά, ενώ το σύνολο των εξαγωγών τροφίμων είναι μόλις 8,5%.
Δεδομένων αυτών των αριθμών προκύπτει το ερώτημα: γιατί το Κρεμλίνο επέλεξε αυτούς τους τομείς και όχι κάποιους άλλους που θα «πλήγωναν» περισσότερο τους αντιπάλους του αυτή τη στιγμή;
Η απάντηση είναι απλή. Με την κίνησή του αυτή το Κρεμλίνο επιφέρει ένα σημαντικό χτύπημα στην καρδιά της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τους αγρότες, το πιο συντηρητικό κομμάτι των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στο μερίδιο του αγροτικού τομέα σήμερα στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου στο συνολικό ΑΕΠ για να καταλάβουμε το σκεπτικό που πρυτάνευσε στην απόφαση για το εμπάργκο των συγκεκριμένων προϊόντων. Η Ελλάδα, για παράδειγμα, σύμφωνα με διάφορους υπολογισμούς θα χάσει από το εμπάργκο ένα ποσό που κυμαίνεται από 150 έως 240 εκατομμύρια ευρώ. Το ποσό καθεαυτό είναι μικρό, αλλά αφορά μερικές χιλιάδες αγρότες καλλιεργητές, η οργή των οποίων θα στραφεί προς την Ευρωπαϊκή Ενωση και την κυβέρνηση.
Πρόκειται για μια καλά σχεδιασμένη απόφαση – πολιτική που στόχο έχει να δημιουργήσει προβλήματα μέσα στα «σπλάχνα» της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η οποία θα κληθεί τώρα να πληρώσει «το μάρμαρο» των κυρώσεων, αφού θα υποχρεωθεί αργά ή γρήγορα να καταβάλει αποζημιώσεις σε όλους εκείνους που θα θιγούν από το ρωσικό εμπάργκο. Παράλληλα, η απόφαση αυτή αποσκοπεί στη δημιουργία ενός «δεύτερου μετώπου» στον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά και στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, οι αγρότες των οποίων περιμένουν ως μάννα εξ ουρανού τις κοινοτικές επιδοτήσεις. Απώτερος στόχος αυτής της κίνησης είναι, μέσω της πίεσης που θα ασκηθεί από τους αγρότες και τις τοπικές οικονομίες, να δημιουργηθεί σχίσμα στην ενιαία πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης, πράγμα καθόλου απίθανο.
…………………………………………………………………………………………..
* Δημοσιογράφος στο ραδιοσταθμό «Αθήνα 9.84 fm»
