Του Μιχάλη Ρένεση*
Τα αντίποινα της Μόσχας στις κυρώσεις που της επέβαλαν ΗΠΑ – Ε.Ε. κ.ά. δημιούργησαν μεγάλη αναστάτωση στους παραγωγούς αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων και στους αλιείς στη Δύση. Οι Ρώσοι εισαγωγείς υποχρεώθηκαν να διακόψουν τα συμβόλαια που είχαν συνάψει. Τα πράγματα χειροτέρευσαν όταν στα μέσα του Ιουλίου οι ΗΠΑ, πέρα από τους «μαύρους πίνακες» των υψηλά ιστάμενων Ρώσων αξιωματούχων, προχώρησαν σε κυρώσεις εναντίον μεγάλων εταιρειών, όπως οι τράπεζες «Βνιεσεκονομπάνκ», «Γκαζπρομπάνκ», η πετρελαϊκή «Ροσνιέφτ» και οι εταιρείες οπλικών συστημάτων «Αλμαζ–Αντέι» και «Καλάσνικοφ».
Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ε.Ε., το εμπάργκο της Ρωσίας στις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων, με βάση το 2013, αφορά περίπου 12 δισ. ευρώ ή το ένα τέταρτο των εισαγωγών σ’ αυτά τα είδη. Τα αγαθά αυτά είναι δύσκολο να αντικατασταθούν με αύξηση της εγχώριας παραγωγής. Ο υπουργός Αγροτικής Οικονομίας της Ρωσίας, Νικολάι Φιόντοροφ, δήλωσε ότι, για να συμβεί κάτι τέτοιο, θα χρειαστούν 3-4 χρόνια και 137 δισ. ρούβλια (πάνω από 2,8 δισ. ευρώ) κρατικές ενισχύσεις. Οι εξελίξεις αυτές θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην αύξηση της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής της Ρωσίας, αλλά αυτό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί άμεσα.
Επειδή όμως στο εμπόριο τα κενά δεν μένουν για πολύ, ήδη η Κίνα χρηματοδότησε με 9,7 εκατ. δολάρια νέα ζώνη τελωνειακού ελέγχου, με γρήγορες διαδικασίες για εξαγωγή προς τη Ρωσία οπωροκηπευτικών. Εκτός από την Κίνα, το υπουργείο Αγροτικής Οικονομίας της Ρωσίας ετοιμάζεται να πολλαπλασιάσει τις εισαγωγές από τις χώρες της Ευρασιατικής Τελωνειακής Ενωσης (Λευκορωσία, Καζακστάν), από κράτη της πρώην Σοβιετικής Ενωσης, της Λατινικής Αμερικής και ακόμη από την Τουρκία, τη Σερβία, το Ιράν, την Αίγυπτο, το Μαρόκο και άλλες χώρες. Παρά τις προσπάθειες για αντικατάσταση με παρόμοια προϊόντα από την αύξηση της εγχώριας παραγωγής ή από άλλες χώρες, θεωρείται από ειδικούς αναλυτές ότι άμεσα θα εμφανιστούν ελλείψεις στα ράφια και θα παρατηρηθεί αύξηση τιμών.
Η πορεία των ελληνορωσικών εμπορικών σχέσεων τις τελευταίες δεκαετίες μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια ιστορία χαμένων ευκαιριών για την Ελλάδα. Ερευνώντας πάνω από δύο δεκαετίες την πορεία αυτών των σχέσεων, η χώρα μας μοιάζει με κάποιον που βλέπει τα τρένα να περνούν χωρίς να μπορεί να επιβιβαστεί σε κάποιο. Οι ελληνικές κυβερνήσεις, μονόπλευρα προσανατολισμένες, μοιραίες και άβουλες κάτω από πολύμορφες πιέσεις, δεν κατάφεραν να αξιοποιήσουν τις τεράστιες δυνατότητες αύξησης των εξαγωγών προς τη μεγάλη αγορά της Ρωσίας. Οταν οι άλλες χώρες της Ευρώπης (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία) έδιναν πιστωτικές διευκολύνσεις μέσω των τραπεζών τους για ανάπτυξη των εξαγωγών τους προς τη Ρωσία, ύψους 2,3 δισ. δολαρίων, και ενώ η μεγαλύτερη τράπεζα εξαγωγικού εμπορίου της Ρωσίας, η Βνιεστοργκμπάνκ, δήλωνε το 2003 ότι μπορεί να εγγυηθεί πιστωτικές διευκολύνσεις ύψους 80 εκατ. δολαρίων για την πρώτη χρονιά και 300 εκατ. δολαρίων για τις επόμενες, οι ελληνικές τράπεζες για άλλη μια φορά εποιούντο την νήσσαν.
Το 2010 η ελληνική κυβέρνηση, υπό τις πιέσεις των ΗΠΑ, πάγωσε την κατασκευή του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, από τον οποίο η Ελλάδα θα αποκόμιζε μεγάλα γεωπολιτικά και οικονομικά οφέλη. Επίσης επιδείχθηκε μεγάλη ολιγωρία από ελληνικής πλευράς για τη διακλάδωση του αγωγού φυσικού αερίου South Stream, που θα περνούσε από την Ελλάδα και θα κατέληγε στη Νότια Ιταλία.
Το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ των δύο χωρών είναι τα τελευταία χρόνια 1 προς 10 εις βάρος της χώρας μας στην καλύτερη περίπτωση. Το 2013 οι συνολικές εξαγωγές προς τη Ρωσία ήταν 406 εκατ. ευρώ, από τις οποίες το 40% ήταν αγροτικά προιόντα (περίπου 162 εκατ. ευρώ). Το μερίδιο της Ελλάδας πέρυσι στις ρωσικές εισαγωγές σε βερίκοκα, νεκταρίνια και ροδάκινα έφτασε το 12,5% (58 χιλιάδες τόνοι, αξίας 70 εκατ. ευρώ). Τα εσπεριδοειδή ήταν 58 χιλ. τόνοι, αξίας περίπου 11 εκατ. ευρώ, ενώ τα μήλα και τα αχλάδια ήταν 3,4 χιλιάδες τόνοι ή 2,8 εκατ. ευρώ. Για να φτάσουν αυτά τα προϊόντα στα ράφια των ρωσικών σούπερ μάρκετ, έχει γίνει μια τεράστια προσπάθεια των συνεταιρισμών και των μεμονωμένων παραγωγών της χώρας μας με πολλά ταξίδια και πολλά έξοδα και δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι αυτό θα συνεχιστεί και μετά τη λήξη του εμπάργκο. Η ελληνική πολιτεία τότε ήταν απούσα και τώρα με την πειθήνια στάση της συμβάλλει στο γκρέμισμα αυτού που με τόσο κόπο χτίστηκε.
Με πρόσχημα την ουκρανική κρίση, οι ΗΠΑ άρχισαν ένα αδιέξοδο παιχνίδι με τις οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας, η οποία σαν απάντηση έκανε επίδειξη ισχύος. Οι εξελίξεις στην Ουκρανία ανέδειξαν νέα προβλήματα διεθνούς ασφάλειας και συνεργασίας. Είναι ολοφάνερο ότι το μοντέλο που ακολούθησε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης διέρχεται βαθιά κρίση. Η Ε.Ε. για άλλη μια φορά σύρθηκε πίσω από τις ΗΠΑ. Απ’ ό,τι φαίνεται από τον πόλεμο των κυρώσεων, οι επιπτώσεις για τις χώρες της Ε.Ε. θα είναι μεγαλύτερες από αυτές για τις ΗΠΑ. Η Ελλάδα δεν έπρεπε να εμπλακεί στις κυρώσεις.
*Οικονομολόγος – ειδικός σε θέματα Ανατολικής Ευρώπης
