«Θέατρον» (1961) του Νίκου Εγγονόπουλου Λάδι σε μουσαμά
Της Βασιλικής Τζεβελέκου
Εργα από τριάντα καλλιτέχνες που διετέλεσαν δάσκαλοι στα εργαστήρια της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας και από τα χέρια των οποίων πέρασαν φοιτητές που εξελίχθηκαν σε προικισμένους καλλιτέχνες παρουσιάζονται στη θερινή έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης, που διοργανώνεται για έκτη χρονιά στη Σίφνο. Παράλληλα, διερευνάται η εξέλιξη της σύγχρονης ελληνικής τέχνης από το 1940 μέχρι σήμερα. Με τίτλο «Δάσκαλοι καλλιτέχνες – Από τις συλλογές της Εθνικής Πινακοθήκης», η διοργάνωση στο Παλιό Σχολείο του Κάστρου, που ξεκίνησε στις 13 Αυγούστου, δίνει τη δυνατότητα στο κοινό να δει χαρακτηριστικά έργα τους, εξαιρετικής ποιότητας, όλα ένα κι ένα. Κι αυτό λόγω της συγκυρίας της επέκτασης του κτιρίου της Πινακοθήκης στην Αθήνα, καθώς δεν εκτίθενται στις μόνιμες συλλογές της κι άρα μπορούν να παρουσιαστούν στην περιοδική διοργάνωση.
Η έκθεση δεν περιλαμβάνει τους παλαιότερους δασκάλους, όπως ο Κωνσταντίνος Παρθένης (1878/9-1967) ή ο Μιχάλης Τόμπρος (1889-1974), αλλά τους μαθητές-διαδόχους τους. Αν και η έρευνα απέδωσε καρπούς για τους δασκάλους που δίδαξαν σε όλη την Ελλάδα, λόγω χώρου και χρόνου παρουσιάζονται μόνον όσοι πέρασαν από την ΑΣΚΤ της Αθήνας. «Η αθέατη πλευρά της έκθεσης είναι εντούτοις πολύ πιο σημαίνουσα: γιατί αυτή η συνάθροιση δασκάλων-καλλιτεχνών είναι στην πραγματικότητα ένα συμπόσιο όπου οι πρεσβύτεροι δάσκαλοι συναντούν τους μαθητές που τους διαδέχτηκαν στις έδρες τους. Αν θεωρήσουμε ότι η γενεά στην καλλιτεχνική δημιουργία ορίζεται σε δεκαετίες, στη θερινή σύναξη της Σίφνου δίνουν ραντεβού τέσσερις γενιές δασκάλων», γράφει η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Eτσι, η έκθεση ξεκινά από τη γενιά του ’30, συνεχίζει με τη γενιά του ’50-’60, του ’70 και τέλος του ’80-’90.
«Στην πρώτη, τη σημαδιακή γενιά της παράδοσης και του μοντερνισμού, ανήκουν οι Γιάννης Μόραλης (1916-2009), Κώστας Γραμματόπουλος (1916-2003), Γιάννης Παππάς (1913-2005), οι οποίοι δίδαξαν αντίστοιχα ζωγραφική, χαρακτική και γλυπτική», γράφει στον κατάλογο της έκθεσης η Λίνα Τσίκουτα – έχει επιμεληθεί και τις άλλες πέντε διοργανώσεις στη Σίφνο. «Στη δεύτερη γενιά του ’60, των ανατροπών, της ευθυγράμμισης και της ισότιμης συμπόρευσης με τα διεθνή κινήματα της σύγχρονης τέχνης, ανήκουν οι ζωγράφοι Δημοσθένης Κοκκινίδης (1929), Ηλίας Δεκουλάκος (1929-1998), Νίκος Κεσσανλής (1930-2004), ο παλιότερος Παναγιώτης Τέτσης (1925) και ο γλύπτης Θύμιος Πανουργιάς (1931).
«Νεκρή φύση με τραπουλόχαρτα» (1946) του Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, λάδι σε μουσαμά.
Την τρίτη γενιά του ’70 αποτελούν καλλιτέχνες που γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1940, έζησαν τη νεότητά τους μέσα στη δικτατορία και προτάσσουν στο έργο τους τη διάσταση ενός κοινωνικού και πολιτικού αναβρασμού, με έντονη τη διάθεση μύησης και εμπλοκής του θεατή στην καλλιτεχνική δημιουργία. Καλλιτέχνες-δάσκαλοι της γενιάς αυτής, έργα των οποίων διαθέτει στις συλλογές της η Εθνική Πινακοθήκη, είναι οι ζωγράφοι Γιάννης Βαλαβανίδης (1939), Χρόνης Μπότσογλου (1941), Γιάννης Ψυχοπαίδης, (1945), Δημήτρης Σακελλίων (1947), Τάσος Χριστάκης (1947), Παύλος Σάμιος (1948), οι χαράκτες Ζαχαρίας Αρβανίτης (1947), Μαίρη Σχοινά (1948), ο γλύπτης Θόδωρος Παπαγιάννης (1942) και ο Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης (1946). Η τέταρτη και τελευταία γενιά, των νεότερων καλλιτεχνών, αποτελείται από τον Μιχάλη Μανουσάκη (1953), τον Μιχάλη Αρφαρά (1954), τον απερχόμενο πρύτανη της Σχολής, Γιώργο Χαρβαλιά (1956) και τον διάδοχό του στην πρυτανεία, Μάριο Σπηλιόπουλο (1957)».
Ταυτόχρονα, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, διαδοχικά, από το τέλος της δεκαετίας του 1930 μέχρι σήμερα, δίδαξαν εξαιρετικά σημαντικοί καλλιτέχνες, όπως οι Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1985), Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (1906-1994), Βλάσης Κανιάρης (1928-2011), Παντελής Ξαγοράρης (1929-2000), Χαρά Καλαϊτζίδου (1949), Περικλής Γουλάκος (1947).
«Διάλογος» (1974) του Γιάννη Μόραλη, λάδι σε μουσαμά.
Επιπλέον η έκθεση «παρουσιάζει μια αντιπροσωπευτική πορεία της εξέλιξης της σύγχρονης ελληνικής τέχνης από τις συγκεκριμένες προτάσεις της γενιάς του ’30, από την παραστατική τέχνη, τις αφηρημένες, αφαιρετικές, γεωμετρικές, χειρονομιακές διατυπώσεις των επόμενων γενεών, μέχρι τις πιο πρόσφατες αναζητήσεις, με εκφράσεις νέων μέσων και τάσεων», γράφει η Λίνα Τσίκουτα. Ανάμεσα στα ζωγραφικά έργα περιλαμβάνονται η «Νεκρή Φύση με τραπουλόχαρτα» του 1946 του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, το «Θέατρο» του 1961, που συγκεντρώνει τις προσωπικές ανατρεπτικές αισθητικές επιλογές του υπερρεαλιστή Νίκου Εγγονόπουλου, ο «Διάλογος» του 1974 του Γιάννη Μόραλη, το «Τοπίο», πολιτικό έργο του 1970 του πρωτοπόρου της γενιάς του ’60, Βλάση Κανιάρη, το «Πορτραίτο του Βλάση Κανιάρη» του 1965 του Νίκου Κεσσανλή, τα «Πέτσινα γάντια» του Δημήτρη Μυταρά κ.ά. Η χαρακτική διατηρεί ισχυρή παρουσία με έργα των: Κώστα Γραμματόπουλου, Γιάννη Ψυχοπαίδη, Μαίρης Σχοινά, Μιχάλη Αρφαρά κ.ά. Η γλυπτική εκπροσωπείται με τρία έργα από μπρούντζο: η «Αναπαυόμενη φιγούρα» του Γιάννη Παππά, η «Σύνθεση» του Θύμιου Πανουργιά και η «Καθισμένη μορφή» του Θόδωρου Παπαγιάννη. Τη διοργάνωση στηρίζουν ο Δήμος Σίφνου και πολλοί φιλότεχνοι εθελοντές κάτοικοι του νησιού.
Info: Εως 30 Σεπτεμβρίου, Σίφνος, Παλιό Σχολείο του Κάστρου. Πληροφορίες: Δήμος Σίφνου, Μαρία Ναδάλη, τηλ. 22840-33030.
