Περασμένα μεσάνυχτα, βαθιά και σκοτεινιασμένα, τέτοια νύχτα στα 1968 «βρίσκεται σε εξέλιξη αδελφική βοήθεια του Συμφώνου της Βαρσοβίας προς τον λαό της Τσεχοσλοβακίας για να σταματήσει η πορεία της αντεπανάστασης που απειλεί τις ιστορικές κατακτήσεις της». Ετσι βαφτίζει το Πρακτορείο ΤΑSS την «Επιχείρηση Δούναβης», ήτοι την ωμή επέμβαση των στρατευμάτων της Σοβιετικής Ενωσης, της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και της Βουλγαρίας στη χώρα που τους προηγούμενους μήνες ανθεί το πρωτόγνωρο κίνημα αμφισβήτησης το οποίο απαιτεί «σοσιαλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο» και αναγκάζει την κυβέρνηση να εφαρμόσει πρόγραμμα φιλελευθεροποίησης και εκδημοκρατισμού.
Ρουμανία και Γιουγκοσλαβία δεν συμμετέχουν, καθώς υποστηρίζουν ανοιχτά τις μεταρρυθμίσεις του Αλεξάντερ Ντούμπτσεκ. Ο στρατός της Ανατολικής Γερμανίας, καίτοι ένθερμος θιασώτης της επιδρομής, μένει σε ετοιμότητα στα σύνορα. Την τελευταία στιγμή κρίνεται άκομψο να εισβάλουν και πάλι Γερμανοί στρατιώτες μόλις λίγες δεκαετίες έπειτα από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Χιλιάδες Τσέχοι και Σλοβάκοι διαδηλώνουν πετώντας πέτρες στα τανκς. Οι πόλεις και τα χωριά φλέγονται. Οι κατοχικές δυνάμεις, ωστόσο, κυριαρχούν μετατρέποντας σε βαρυχειμωνιά την περίφημη «Ανοιξη της Πράγας».
Αντιπολιτευόμενοι διανοούμενοι συσπειρώνονται γύρω από τη «Literàrn`ι Novinyη» (Λογοτεχνική Εφημερίδα) που φτάνει να πουλά 140.000 φύλλα ανά έκδοση στα 1967. Στις 31 Οκτωβρίου ο σκληροπυρηνικός πρόεδρος Αντονίν Νοβότνι διαλύει βίαια φοιτητικές διαμαρτυρίες για βελτίωση των συνθηκών στις εστίες. Επικρίνεται έντονα στην Κεντρική Επιτροπή. Το Κρεμλίνο, στο οποίο προσφεύγει, τον αφήνει μετέωρο κι έτσι τον Γενάρη του ’68 αντικαθίσταται από τον Ντούμπτσεκ. Η χαλάρωση της λογοκρισίας στα μέσα ενημέρωσης δίνει φτερά στον δημόσιο διάλογο. Αντισοβιετικά κείμενα δημοσιεύονται στον Τύπο, επανεξετάζεται το σταλινικό παρελθόν και στις 27 Ιουνίου τυπώνεται το «Μανιφέστο των 2.000 λέξεων» που υπογράφεται από 70 προσωπικότητες, μεταξύ των οποίων ο θρυλικός ολυμπιονίκης Εμίλ Ζάτοπεκ, οι οποίες ζητούν επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων και καλούν τους πολίτες να πάρουν στα χέρια τους την κατάσταση.
Γραφειοκράτες τού τάχα μου υπαρκτού σοσιαλισμού, σοβιετική νομενκλατούρα και τα αθύρματά τους τού Συμφώνου της Βαρσοβίας θριαμβεύουν πρόσκαιρα. Οι κάννες των τανκς που στέλνουν στην Πράγα στοχεύουν στην πραγματικότητα την καρδιά του εκτρωματικού τους οικοδομήματος, που καταρρέει είκοσι χρόνια αργότερα σαν πύργος από τραπουλόχαρτα, στηριγμένος στους θρυμματισμένους αρμούς της ανελευθερίας και της απόλυτης εξουσίας των μυστικών υπηρεσιών.
Αναπόσπαστο τμήμα της παγκόσμιας έκρηξης του ’68 η «Ανοιξη της Πράγας» αποτελεί ακτίνα φωτός και στις μέρες μας. Η νεολαία από την Ιαπωνία ίσαμε με τις ΗΠΑ, από το Μεξικό ώς την Πολωνία κι απ' το Παρίσι μέχρι το Πεκίνο εξεγέρθηκε, γύρισε τον κόσμο ανάποδα αναζητώντας μια κοινωνία ισότητας και αλληλεγγύης. Το «ανθρώπινο πρόσωπο» του καπιταλισμού, οι κατακτήσεις δεκαετιών, που σήμερα η νεοφιλελεύθερη λαίλαπα καταργεί σε ολόκληρο τον πλανήτη, οφείλονται εν πολλοίς στους αγώνες εκείνους. Μόνη μας ελπίδα να αφεθούμε να μας ξελογιάσουν ξανά. Μας ευνοούν και τα μετέωρα που σφίγγουν τις ζέστες.
Μετέωρος [email protected]
