Της Μαργαρίτας Κουλεντιανού

Το νέο φόβητρο της ανθρωπότητας ονομάζεται Εμπολα. Είναι ένας ιός που προξενεί αιμορραγικό πυρετό, μια αρρώστια με θνησιμότητα πενήντα έως ενενήντα στα εκατό – στη φετινή επιδημία η θνησιμότητα έχει φτάσει στο εξήντα στα εκατό. Μέσα σε λίγες εβδομάδες ο ιός Εμπολα, που φέτος έχει ιδιαίτερα μεγάλη έξαρση, έχει προκαλέσει στη Δυτική Αφρική πάνω από χίλιους τριακόσιους θανάτους – σκοτώνοντας περίπου τους μισούς από εκείνους που σκοτώθηκαν το ίδιο διάστημα κατά την ισραηλο-παλαιστινιακή σύγκρουση.

Ομως ο Εμπολα, σε αντίθεση με τη σύγκρουση, έχει κινητοποιήσει τη διεθνή κοινότητα. Ανησυχία στους υψηλά ιστάμενους, όργιο πληροφόρησης και παραπληροφόρησης στα ΜΜΕ, πανικός στους χαμηλότερα ιστάμενους, που τώρα πια μόλις βλέπουν Αφρικανό γυρίζουν σπίτι τους κι αρχίζουν να ψάχνονται για συμπτώματα. Σε ιατρικό επίπεδο λαμβάνονται ένα σωρό πρωτοποριακά μέτρα, που φλερτάρουν με τα όρια της δεοντολογίας: χορηγούνται πειραματικά φάρμακα, ετοιμάζονται για διάθεση αδοκίμαστα εμβόλια. Σε πολιτικό επίπεδο, και ενώ τα υπουργεία Υγείας όλων των δυτικών χωρών βρίσκονται σε ετοιμότητα και οι αντίστοιχοι οργανισμοί υγείας έχουν εκδώσει οδηγίες για τους ταξιδιώτες από και προς την Αφρική, οι κυβερνήσεις των χωρών που έχουν πληγεί παίρνουν μέτρα που παραπέμπουν σε παλιότερες ιστορίες. Στην ιστορία της πανούκλας στην Ευρώπη, πριν από δέκα αιώνες, για παράδειγμα, στα λεπροκομεία, στην καραντίνα ολόκληρων χωριών, στο «πλοίο των τρελών».

Λέγεται πως οι στρατιώτες έχουν εντολή να πυροβολούν στο ψαχνό όποιον προσπαθεί να περάσει τα σύνορα μεταξύ Λιβερίας και Σιέρα Λεόνε χωρίς ειδική άδεια. Στις πόλεις, αστυνομικοί και στρατιώτες στήνουν οδοφράγματα και πίσω τους εγκλωβίζουν τους συνήθεις υπόπτους. Στη Μονρόβια έχει αποκλειστεί μια παραγκούπολη που στεγάζει περισσότερους από εβδομήντα χιλιάδες ανθρώπους, οι οποίοι δεν μπορούν πια να πάνε στη δουλειά τους και είναι υποχρεωμένοι να προμηθεύονται (όσοι και για όσο μπορούν να τα πληρώσουν) τα βασικά από τους τοπικούς εμπόρους που έχουν ήδη διπλασιάσει τις τιμές των προϊόντων τους. Οταν οι κάτοικοι προσπάθησαν να σπάσουν τον αποκλεισμό, χαρακτηρίστηκαν από την πολιτική ηγεσία οπλισμένος όχλος και δόθηκε στους στρατιώτες η εντολή να τους απωθήσουν με σφαίρες. Αραγε οι νεκροί από τα μέτρα προστασίας προσμετρώνται στο σύνολο των θυμάτων του ιού;

Ο ιός Εμπολα, όπως είναι προφανές, ενδημεί κυρίως μεταξύ των φτωχών. Γιατί μεταδίδεται με τα υγρά του σώματος και η μετάδοσή του προλαμβάνεται όταν υπάρχουν οι κατάλληλες συνθήκες υγιεινής. Φαίνεται πως στις παραγκουπόλεις της Μονρόβια, όπως στις παραγκουπόλεις όλου του κόσμου, οι άνθρωποι δεν έχουν την ενημέρωση ούτε τηρούν τις συνήθειες που θα τους προστάτευαν από τις αρρώστιες. Οταν δεν έχεις νερό και σαπούνι, δεν μπορείς να πλένεις τα χέρια σου έπειτα από κάθε επαφή με «ύποπτο» αντικείμενο. Και όταν δεν έχεις προφυλακτικά, το τελευταίο που θα σκεφτείς θα είναι να αποφύγεις τη σεξουαλική επαφή, πολύ περισσότερο μάλιστα αν δεν έχεις ιδέα για τους κινδύνους που κρύβονται στα σωματικά υγρά του/της συντρόφου. Βέβαια, η κάθε πολιτική ηγεσία θα μπορούσε, αντί να στήνει φράγματα, να έχει φροντίσει για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής εκείνων που είναι δυνάμει οι πιθανότεροι φορείς κάθε μάστιγας: του AIDS, της εφηβικής εγκυμοσύνης, της μικρο-παραβατικότητας, της κατάχρησης ναρκωτικών, τώρα και του Εμπολα.

Ισως πάλι οι μάστιγες να είναι ο κατάλληλος τρόπος για να χωρίζεται η ανθρωπότητα που ευημερεί από την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Ισως γι’ αυτό προβάλλονται κατάλληλα ντυμένες τον μανδύα του τρόμου που κατακυριεύει τους υγιείς και τους βάζει απέναντι κι όχι δίπλα στους πάσχοντες. Ο φοβερός ιός Εμπολα μεταδίδεται δυσκολότερα και έχει πολύ λιγότερα θύματα από τη γρίπη, για παράδειγμα, είναι όμως κατάλληλος για να συμβάλει αποτελεσματικά στη διατήρηση των σωστών αποστάσεων.