ΑΝΟΙΧΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Η πατρική φιγούρα στη ζωή και την ποίηση της Σύλβιας Πλαθ

 Της Δήμητρας Διδαγγέλου

11 Φεβρουαρίου 1963. Η νοσοκόμα παραβιάζει την πόρτα του διαμερίσματος στην οδό Φίτζροϊ 23, στο Λονδίνο. Ξεκολλά τις ταινίες από την πόρτα του υπνοδωματίου και βρίσκει τα δύο παιδιά να κλαίνε σπαρακτικά. Δίπλα από τα κρεβατάκια τους υπάρχει ψωμί και κούπες με γάλα. Στην κουζίνα απόλυτη ησυχία. Εκεί βρίσκεται η μαμά τους, με το κεφάλι της μέσα στον φούρνο του γκαζιού. Είναι η άσημη τότε ποιήτρια Σύλβια Πλαθ.

Σήμερα, πενήντα χρόνια μετά την αυτοκτονία της, ούτε η ίδια δεν θα το πίστευε ότι θα αναγνωριζόταν ως μία από τις σημαντικότερες ποιήτριες του 20ού αιώνα.

Η Σύλβια Πλαθ (1932, Βοστόνη) έγραψε το πρώτο της ποίημα στα οκτώ της χρόνια, ηλικία που έχασε τον πατέρα της Οτο Πλαθ. Διακεκριμένος καθηγητής κολεγίου, ήταν ο πρώτος άντρας που η Σύλβια αγάπησε. Χόρευε κι έπαιζε πιάνο μόνο για τα μάτια του κι εκείνος της χάιδευε το κεφάλι. Οταν διαγνώστηκε ότι έπασχε από διαβήτη, αρνήθηκε κάθε θεραπεία και ακρωτηρίασαν το πόδι του. Επειτα από τον θάνατό του, αυτή η αδιαφορία του εκλήφθηκε από όλους ως παραίτηση από τη ζωή.

Οταν ανακοίνωσαν στη Σύλβια ότι ο πατέρας της πέθανε, είπε: «Δεν θα μιλήσω ποτέ ξανά στον Θεό» κι έβαλε τη μητέρα της, Ορέλια, να της υποσχεθεί ότι δεν θα ξαναπαντρευόταν. Η σχέση με τη μητέρα της ήταν σχέση αγάπης–μίσους και συχνό θέμα στις συνεδρίες της με την ψυχίατρο δρ Μπρούσερ.

Καταθλιπτική, με συναισθηματικές μεταπτώσεις, το 1953 κάνει την πρώτη απόπειρα αυτοκτονίας και νοσηλεύεται σε ψυχιατρική κλινική, όπου της κάνουν ηλεκτροσόκ. Τέσσερα χρόνια μετά, γνωρίζει τον ποιητή Τεντ Χιουζ και τον παντρεύεται. Μαζί κάνουν δύο παιδιά, τη Φρίντα και τον Νίκολας, και χωρίζουν όταν εκείνος την εγκαταλείπει για την ποιήτρια Ασια Ουέβιλ. Σε ηλικία τριάντα χρόνων, προδομένη από τον δεύτερο άντρα που αγάπησε, η μόνη λύση που βρίσκει η Σύλβια είναι να… συναντήσει τον πατέρα της.

Εξι χρόνια μετά αυτοκτόνησε και η Ασια, αφού πρώτα σκότωσε την κόρη που είχε αποκτήσει με τον Τεντ. Τον Μάρτιο του 2009 αυτοκτόνησε ο Νίκολας.

Τον Μάρτιο του 1959 ήταν η πρώτη φορά που η Σύλβια επισκέφτηκε τον τάφο του πατέρα της κι αυτό αποτέλεσε έμπνευση για μια επίσκεψη της ηρωίδας του διηγήματός της «Γυάλινος Κώδων» στο νεκροταφείο. Εκτοτε, το φάντασμά του πλανάται στο έργο της, πότε άμεσα και πότε έμμεσα.

Στο διήγημα «Ωκεανός 1212- W» η ανάλαφρη παιδική ηλικία αμαυρώνεται από τον θάνατο.

Στο ποίημά της «Η Ηλέκτρα και το μονοπάτι με τις αζαλέες», τον αποκαλεί «Πατέρα Νυμφίο» και τον παντρεύεται συμβολικά.

Η Σύλβια κι ο Τεντ ασχολήθηκαν με τη μελισσοκομία, τη μεγάλη αγάπη του πατέρα της. Μέσα από τα ποιήματα «Η συνάθροιση των μελισσοκόμων», «Η άφιξη του κουτιού με τις μέλισσες», «Κεντριά», «Ξεχειμώνιασμα», η ανελέητη σιωπή του πατέρα μετουσιώνεται σε υπόκωφο βουητό των μελισσών. Ως «κόρη του Μελισσοκόμου» στο ομώνυμο ποίημα τον θαυμάζει για τις μαγικές ικανότητες που είχε με τις μέλισσες, ενώ στο «Ολοι οι αγαπημένοι νεκροί» εκείνος ήταν «ένας άνθρωπος που έσφιγγε τις μέλισσες στη χούφτα του κι ήταν πιο βροντερός κι από τη βροντή».

Η αποκαθήλωση του παντοδύναμου πατέρα έρχεται κυρίως με το ποίημά της «Daddy». Οταν διάβασα για πρώτη φορά ποίημα της Σύλβιας Πλαθ ομολογώ ότι ένιωσα πως είχα διαβάσει και καλύτερη ποίηση. Ισως φταίει ότι δεν ήταν το ποίημα «Daddy». Ερεβώδες όσο και συγκινητικό, μέσα στους στίχους του «σκοτώνει» τον πατέρα. Η οργή της ξεχειλίζει όταν τον παρομοιάζει με το Χίτλερ και τον σύζυγό της που την πρόδωσε. Λίγους μήνες πριν από τον θάνατό της το απαγγέλλει στο ραδιόφωνο του BBC, κλείνοντας με το περίφημο «μπαμπά, μπαμπά, μπάσταρδε, με σένα έχω ξοφλήσει πια».

Αν η Σύλβια είχε την ευκαιρία να ξοφλήσει τους λογαριασμούς της με τον πατέρα της -εκείνη όντας μικρό κορίτσι κι εκείνος ζωντανός- ίσως να είχε επαναπροσδιορίσει τον ρόλο της ως γυναίκας και συζύγου, τη σχέση της με τα παιδιά της και τη θέση της στη ζωή. Ισως να μην είχε καν γίνει ποιήτρια, αλλά μια απλή νοικοκυρά, και ο μόνος λόγος για τον οποίο θ’ άνοιγε τον φούρνο θα ήταν για να ψήσει κουλουράκια σε σχήμα καρδιάς.

Δείτε τη Σύλβια Πλαθ να διαβάζει το ποίημα «Daddy» στο YouTube: http://www.youtube.com/watch?v=6hHjctqSBwM