Του Γιώργου Πετρόπουλου
Η υπόθεση του Ν. Πλουμπίδη έχει μονοπωλήσει την προσοχή κυρίως στο ηρωικό και ταυτόχρονα τραγικό της σκέλος. Αγόγγυστη δράση στην παρανομία, αρρώστια, διάλυση του μηχανισμού και απομόνωση μετά τη σύλληψη Μπελογιάννη και την ανακάλυψη των ασυρμάτων και τελικά σύλληψη του ιδίου, καταγγελία από το ΚΚΕ ότι ήταν χαφιές, δίκη και εκτέλεση, είναι οι βασικοί τίτλοι μιας ιστορίας μέσα στην οποία ξετυλίγεται η φυσιογνωμία του Ν. Πλουμπίδη όπως έφτασε ώς τις μέρες μας. Φυσικά δεν είναι αυτός ο Ν. Πλουμπίδης αλλά η τελευταία εικόνα του. Κι αυτή όχι ολόκληρη παρά μόνο μία πλευρά της που κυρίως βλέπει προς το ΚΚΕ: ο άδικα στιγματισμένος από το κόμμα του ως χαφιές στην τελευταία μάχη της ζωής του.
Ομως αυτή η εικόνα έχει και μια άλλη, εξίσου σημαντική -αν όχι σημαντικότερη- που αφορά τους πραγματικούς διώκτες και εκτελεστές του. Είναι η στάση του μετεμφυλιακού καθεστώτος απέναντι στον Ν. Πλουμπίδη. Αυτή την πλευρά θα κοιτάξουμε να φωτίσουμε με αυτό το κείμενο.
Ο παράνομος μηχανισμός και η διάβρωση
Το πρώτο ερώτημα που αναμφίβολα τίθεται -και έχει τεθεί και στο παρελθόν- είναι αν ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ ήταν διαβρωμένος από τις διωκτικές αρχές κι αν η Ασφάλεια γνώριζε πρόσωπα και πράγματα πολύ πριν από τη σύλληψη του Μπελογιάννη, την υπόθεση των ασυρμάτων και εν συνεχεία τις εκτελέσεις και την υπόθεση Πλουμπίδη.
Στο ερώτημα αυτό η απάντηση είναι απολύτως καταφατική. Τον Μάρτιο του 1949, ο παράνομος μηχανισμός του ΚΚΕ δέχτηκε ισχυρότατο χτύπημα από την Ασφάλεια και μάλιστα στις κορυφές του. Πιάστηκε ο επικεφαλής του μηχανισμού και μέλος του Π.Γ. Στέργιος Αναστασιάδης, αλλά δεν πιάστηκε ο καθοδηγούμενος απ’ αυτόν Ν. Πλουμπίδης. Πιάστηκε ο καθοδηγούμενος από τον Ν. Πλουμπίδη, βοηθός του, Β. Καββαδίας, αλλά δεν πιάστηκε ο αμέσως κάτω απ’ αυτόν Π. Διβέρης, ενώ πιάστηκε ο καθοδηγούμενος από τον Π. Διβέρη, Π. Κιουρτσής. Οσοι γνώριζαν το πυραμοειδές σύστημα με το οποίο λειτουργούσε ο παράνομος μηχανισμός καταλάβαιναν ότι ήταν αδύνατο η Ασφάλεια να πιάνει τον πρώτο, τον τρίτο, τον πέμπτο στην ιεραρχία του μηχανισμού και να μη γνωρίζει τίποτα για τον δεύτερο και τον τέταρτο. Γνώριζε και παραγνώριζε, αλλά έπαιζε το παιχνίδι με τους δικούς της όρους. Από τη στιγμή που είχε βάλει πόδι στον μηχανισμό και ήξερε γι’ αυτόν, προτιμούσε να κάνει χειρουργικές συλλήψεις, δηλαδή να τον «κλαδεύει» και να ελέγχει τη δράση του, παρά να πάει σε μια ολική εξάρθρωση. Ταυτόχρονα με τις επιλεκτικές συλλήψεις καλλιεργούσε την αμφιβολία για την ακεραιότητα των ασύλληπτων. Και η αμφιβολία αυτή ήταν πολύ απλή και εύλογη: «Αφού τους ξέρουν γιατί δεν τους πιάνουν; Μήπως είναι χαφιέδες;».
……………………………………………………………
1ος μύθος: Ο αντιηγετικός Πλουμπίδης
Ειδικά με τον Πλουμπίδη το παιχνίδι αυτό η Ασφάλεια το έπαιξε επί χρόνια και με όλους τους τρόπους. Αρχικά καλλιεργήθηκε πλατιά η εντύπωση ότι ο Πλουμπίδης ήταν εσωκομματικός αντίπαλος του Ζαχαριάδη και διαγκωνιζόταν μαζί του για την ηγεσία του ΚΚΕ. Στις 16 Μαρτίου του 1952 οι εφημερίδες δημοσίευσαν τη γνωστή επιστολή Πλουμπίδη με την οποία ο κομμουνιστής ηγέτης δήλωνε πως αυτός ήταν ο καθοδηγητής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ και πως θα παραδινόταν για να δικαστεί εφόσον μετατρεπόταν η θανατική καταδίκη του Ν. Μπελογιάννη. Το ΚΚΕ, τότε, είχε χαρακτηρίσει την επιστολή πλαστή και είχε ισχυριστεί ότι ο Πλουμπίδης βρισκόταν βαριά άρρωστος στο εξωτερικό.
Στις 22 Μαρτίου 1952, ο αστυνομικός διευθυντής στο υπουργείο Εσωτερικών Ι. Πανόπουλος προχώρησε σε μακροσκελείς ανακοινώσεις, προς τον Τύπο, για το θέμα. Επιβεβαίωσε πλήρως τη γνησιότητα της επιστολής Πλουμπίδη εμφανίζοντας ως πραγματικό αποδέκτη αυτής την ηγεσία του κόμματος. Τον ίδιο τον Πλουμπίδη τον εκθείασε στο έπακρο ως αγωνιστή, κομμουνιστή ηγέτη και άνθρωπο και τον εμφάνισε αντιτιθέμενο στην κομματική ηγεσία, συγκεκριμένα δε στον γ.γ. της Κ.Ε., Ν. Ζαχαριάδη. Ακόμη τον παρουσίασε ως τον μόνο ικανό να διεκδικήσει την κομματική ηγεσία, ούτε λίγο ούτε πολύ τον εμφάνισε να τη διεκδικεί, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ένα ΚΚΕ με διαφορετική ηγεσία απ’ αυτήν που είχε τότε θα μπορούσε να λειτουργήσει νόμιμα στην ελληνική πολιτική σκηνή. Στις δηλώσεις Πανόπουλου δεν έλειπαν και οι ύβρεις κατά του Μπελογιάννη, οι οποίες έντεχνα και με ιδιαίτερα καλοδουλεμένο τρόπο εμφανίζονταν ως απόψεις του Πλουμπίδη. Τέλος, ο αστυνομικός διευθυντής προανήγγειλε σύγκρουση της ηγεσίας του ΚΚΕ με τον Πλουμπίδη και δήλωσε ότι στην περίπτωση που αυτός συλληφθεί από την Αστυνομία, αυτό θα συμβεί γιατί θα τον έχει καταδώσει στα όργανα δίωξης η κομματική ηγεσία. Αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση, που ο Πλουμπίδης θα συλλαμβανόταν, πάλι θα μπορούσε να παίξει -κατά τον Πανόπουλο- με επιτυχία τον αντιηγετικό του ρόλο.
Στις 25 Νοεμβρίου 1952 ο Πλουμπίδης συλλαμβάνεται και τα αντικομουνιστικά επιτελεία του κράτους βρίσκουν την ευκαιρία να ξανασερβίρουν τον μύθο του αντιηγετικού-αντιζαχαριαδικού Πλουμπίδη.
Ο μύθος κορυφώνεται λίγο πριν οδηγηθεί σε δίκη ο Πλουμπίδης. Τα δημοσιεύματα το ένα μετά το άλλο τον εμφανίζουν ως τον υπ’ αριθμόν 2 στο ΚΚΕ που ανταγωνίζεται τον υπ’ αριθμόν 1 Ν. Ζαχαριάδη. «Υπ’ αριθ. 2 θεό των εντοπίων κομμουνιστών» τον χαρακτηρίζει η «Αθηναϊκή» που πρωτοστατεί σε στημένα δημοσιεύματα εκείνη την περίοδο, ενώ η «Απογευματινή» για να στηρίξει την εικόνα του αντιηγετικού Πλουμπίδη, να προβοκάρει τον ίδιο και να μεγαλώσει το χάσμα του με το κόμμα φτάνει στα άκρα δημοσιεύοντας μια ψεύτικη συνέντευξή του, κατασκευασμένη, από την αρχή ώς το τέλος, από τα αντικομμουνιστικά επιτελεία της κρατικής ασφάλειας.
Στη «συνέντευξη» αυτή ο Ν. Πλουμπίδης φέρεται να λέει για τον Ζαχαριάδη: «Μονάχα εγώ γνωρίζω ποιος είναι ο Ζαχαριάδης και ότι κατά το 1937 μέχρι το 1939 ήτο πράκτωρ της Ασφάλειας. Πολλοί αξιωματικοί της Ασφάλειας μπορούν να το βεβαιώσουν αν θελήσουν να πουν την αλήθεια. Ο Ζαχαριάδης στο Νταχάου ήτο φίλος των Γερμανών και δεν ζούσε ζωή κρατουμένου αλλά πρίγκιπα, ενώ άλλοι ήταν σκιές των εαυτών τους. Ο Ζαχαριάδης είχε όλα τα μέσα να ζήση ευχάριστα στο στρατόπεδο γιατί επρόδιδε τους συναγωνιστάς και συντρόφους του. Αυτός, άλλως τε, προκάλεσε και τη σύλληψι του Μπελογιάννη γιατί έδωσε εντολή να μείνη στην Ελλάδα. Εν τω μεταξύ όμως ειδοποίησε δι’ εμπίστων του την αστυνομίαν. Ο Ζαχαριάδης επίσης εδολοφόνησε και την συντρόφισσα Χρύσα Χατζηβασιλείου στο Βουκουρέστι, για να με απογυμνώση από τους φίλους μου και να υποστηρίξη τους μεγάλους εχθρούς μου Θέον και Μπαρτζιώταν».
2ος μύθος: «Το ΚΚΕ θα τον δολοφονήσει»
Ενας δεύτερος ασφαλίτικος μύθος εκείνη την εποχή ήταν πως το ΚΚΕ σχεδίαζε να δολοφονήσει τον Ν. Πλουμπίδη ενώ αυτός ήταν κρατούμενος. Στις 4 Ιουλίου 1953, 20 μέρες πριν από τη δίκη του, δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Προοδευτική Αλλαγή» ότι οι αρχές είχαν πληροφορίες πως η ηγεσία του ΚΚΕ θα επιχειρούσε να έρθει σε επαφή με το Ν. Πλουμπίδη που νοσηλευόταν στο «Σωτηρία». Οι αρχές, έλεγε το δημοσίευμα, «πιστεύουν ότι η προσπάθεια αύτη της ηγεσίας του Κομμουνιστικού κόμματος εις δύο τινά αποσκοπεί: Ή επιθυμεί να πείση τον Πλουμπίδη, τον οποίον ως γνωστόν, ευθύς μετά την σύλληψίν του, ενεφάνισε ως “πράκτορα της ασφαλείας”, να του υπαγορεύση τη στάσιν την οποίαν πρέπει να τηρήση κατά την δίκην του, με αντάλλαγμα την αποκατάστασίν του εις τους κόλπους της ηγεσίας του ΚΚΕ ή επιδιώκει την εξόντωσίν του, διά της δολοφονίας του, προ της δίκης του… Επικρατεστέρα μάλιστα θεωρείται η δευτέρα εκδοχή δεδομένου ότι η συμφιλίωσις κομμουνιστικής ηγεσίας και Πλουμπίδη θεωρείται αδύνατος. Και η εκτός της Ελλάδος κομμουνιστική ηγεσία, ανησυχεί σοβαρώς εκ των αποκαλύψεων του Πλουμπίδη, ο οποίος λόγω της θέσεως του, ως υπευθύνου αρχηγού του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ καθ’ όλα τα τελευταία έτη, γνωρίζει πολλά, τα οποία αποκαλυπτόμενα θα κλονίσουν την εμπιστοσύνη των μελών του ΚΚΕ προς την ηγεσία του. Δι’ ο πιστεύεται πιθανότερον, ότι το Κομμουνιστικόν κόμμα έχει ζωτικόν συμφέρον να ματαιώση διά δολοφονίας, την εμφάνισιν του Πλουμπίδη εις το ακροατήριον του στρατοδικείου». Στο ίδιο δημοσίευμα ο Πλουμπίδης φέρεται να έχει κάνει δηλώσεις κατά της ηγεσίας του κόμματος σε εκπρόσωπο της στρατιωτικής Δικαιοσύνης.
Δέκα μέρες μετά, στην εφημερίδα «Εμπρός» δημοσιεύεται η «είδηση» (με ερωτηματικό στο τέλος για να φαίνεται περισσότερο αξιόπιστη) πως ο Β. Μπαρτζιώτας (μέλος του Π.Γ. τότε), η Ρ. Λαζαρίδου (ασυρματίστρια στον παράνομο μηχανισμό τού Βαβούδη) και ο Κ. Θέος (μέλος τής τότε Κ.Ε.) βρίσκονταν στην Αθήνα με πρωταρχικό σκοπό να εξωθήσουν τον Πλουμπίδη σε αυτοκτονία ή να τον δολοφονήσουν για να μη μιλήσει στη δίκη και κάνει αποκαλύψεις σε βάρος του ΚΚΕ.
………………………………………..
Η απάντηση του Πλουμπίδη
Ολα αυτά τα ασφαλίτικα κατασκευάσματα- τα οποία συνεχίστηκαν στην δίκη καθώς ο ένας μετά τον άλλον, όλοι οι αστυνομικοί που κατέθεσαν εκθείαζαν τον Πλουμπίδη ως αλύγιστο και πολύ μορφωμένο κομμουνιστή- ο Ν. Πλουμπίδης τα κατήγγειλε δημόσια, όταν του δόθηκε η ευκαιρία. Ετσι, την πρώτη μέρα της δίκης του, με ιδιόχειρη επιστολή προς τον Τύπο απάντησε στο προαναφερόμενο δημοσίευμα της εφημερίδας «Προοδευτική Αλλαγή». Και στην απολογία του αναφέρθηκε συνολικά στο θέμα, σημειώνοντας μεταξύ άλλων:
«Κατά την προετοιμασίαν της δίκης οι αντικομμουνιστικοί κύκλοι και οι εχθροί του λαού προσπάθησαν με κάθε μέσον να δυσφημίσουν το ΚΚΕ και τους ηγέτας του. Εφθασαν στο σημείο να δημοσιεύσουν εις εφημερίδα ψεύτικες δηλώσεις μου, προς δήθεν ανώτερο αξιωματικό της στρατιωτικής Δικαιοσύνης, που αποδεικνύουν ότι ο Πλουμπίδης είναι αποστάτης, είναι προδότης στις τάξεις του κόμματος, ότι οι κομμουνιστές ηγέτες είναι δολοφόνοι και ότι το ΚΚΕ είναι κόμμα ύπουλο με σκοπούς ανομολόγητους. Φοβούνται τις αποκαλύψεις του προδότου και αποφάσισαν την δολοφονία του. Ακόμη εδημοσίευσαν ψεύτικη και φανταστική συνέντευξί μου σε απογευματινή εφημερίδα για να παρουσιάσουν τον προδότη Πλουμπίδη στρεφόμενον εναντίον του Ζαχαριάδη, δηλαδή του αρχηγού του κόμματός μας. Αλλά και κατά την διαδικασίαν, κύριοι, τινές των αστυνομικών προσπάθησαν να ηρωοποιήσουν τον Πλουμπίδη, να τον παρουσιάσουν μέντορα, μορφωμένο κ.λπ. Είναι τυχαίο αυτό; Οχι, είναι πολιτικό ζήτημα. Αυτό έγινε -κατά τη γνώμη μου- για τον λόγο ότι ο Πλουμπίδης θιγόμενος από την συνεχιζόμενην πολιτικήν εναντίον του από το κόμμα, μπορεί να προβή εις αποκαλύψεις…».
