Tου Νίκου Σβέρκου

Η «προεδρολογία» και οι διεργασίες ώστε να επιτευχθεί το πολυπόθητο «180» κάνουν την εμφάνισή τους κάθε πέντε χρόνια με χαρακτηριστική ακρίβεια. Είναι πάντα τέλη Αυγούστου ή αρχές Σεπτέμβρη όταν εκδηλώνονται οι πρώτες κινήσεις από τα κομματικά επιτελεία. Σε αυτό το ιδιότυπο «ραντεβού» για τον επόμενο Πρόεδρο της Δημοκρατίας συμμετέχει προφανώς και η Αριστερά: άλλες φορές τα αστικά κόμματα την προσέγγιζαν ως συμπληρωματική δύναμη και άλλες φορές διακινούνταν φήμες ότι ίσως «ήρθε η ώρα να καταλάβει τη θέση πρόσωπο από την Αριστερά». Και αυτή δεν διατηρούσε πάντα την ίδια στάση.

Οι πρώτοι

Δώδεκα μέρες μετά το πολιτειακό δημοψήφισμα, στις 18 Δεκεμβρίου 1974, σύσσωμη η αντιπολίτευση αντιδρά στις τακτικές του Κ. Καραμανλή για την εκλογή του προσωρινού Προέδρου της Δημοκρατίας, και οι οκτώ βουλευτές της «Ενωμένης Αριστεράς» (5 ανήκαν στο ΚΚΕ, 2 στο ΚΚΕ Εσωτερικού και 1 στην ΕΔΑ) διαμαρτύρονται καθώς, όπως ανέφερε ο «Ριζοσπάστης», η κυβέρνηση δεν συνεννοήθηκε με τα κόμματα για την εκλογή, ενώ δεν είχαν ακόμα αποσαφηνιστεί οι αρμοδιότητές του. Μετά την τελική άρνηση του Π. Κανελλόπουλου, ψηφίζεται ο Μ. Στασινόπουλος.

Λίγες μέρες μετά την υιοθέτηση του Συντάγματος, ήρθε η ώρα και για την εκλογή του «τακτικού» Προέδρου της Δημοκρατίας, με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, βασικό συγγραφέα του, να προτείνεται από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Η Ενωση Κέντρου – Νέες Δυνάμεις προτείνει τώρα τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο. Η «Ενωμένη Αριστερά» μαζί με το ΠΑΣΟΚ ψήφισαν «λευκό». Ο Ριζοσπάστης της 20ής Ιουνίου 1975 χαρακτήριζε τον Κ. Τσάτσο «Πρόεδρο προσωρινό και εκφραστή των εντολών του Κ. Καραμανλή», ενώ κατήγγειλε το άρτι ψηφισθέν Σύνταγμα ως «αντιδημοκρατικό και συντηρητικό».

Το 1980 οι συσχετισμοί στη Βουλή είναι πολύ διαφορετικοί. Η Ν.Δ. κατέχει 171 έδρες και αναζητά συμμάχους, το ΠΑΣΟΚ είναι στην αξιωματική αντιπολίτευση, η ΕΔΗΚ συρρικνωμένη και το ΚΚΕ κατέχει 11 βουλευτές, έναντι μόλις 2 της «Συμμαχίας». Εν τέλει στην τρίτη ψηφοφορία εκλέγεται ο Κ. Καραμανλής με τη «βοήθεια» μεταξύ άλλων τριών βουλευτών της εθνικιστικής και βασιλικής «Εθνικής Παράταξης». Οι δυο βουλευτές της «Συμμαχίας», Ηλ. Ηλιού και Λ. Κύρκος, καταγγέλλουν τις κυβερνητικές πολιτικές και στα ψηφοδέλτια γράφουν τα ονόματά τους, ενώ οι βουλευτές του ΚΚΕ προτίμησαν το λευκό. Ο Χαρίλαος Φλωράκης, μάλιστα, στις 5 Μαΐου, επανέλαβε την ανάγκη πρόωρων εκλογών και υπογράμμισε ότι πρέπει να συνεργαστούν «οι δημοκρατικές δυνάμεις της χώρας για να μη μετατραπεί η Προεδρία της Δημοκρατίας σε μια υπερεξουσία σε βάρος της λαϊκής κυριαρχίας».

Πέντε χρόνια μετά, το 1985, το ΚΚΕ υπερψηφίζει για πρώτη και τελευταία φορά Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Χρήστο Σαρτζετάκη (ο σημερινός γραμματέας Δ. Κουτσούμπας αμέλησε πρόσφατα να το υπενθυμίσει, μιλώντας για τη διαχρονική «θέση αρχών» του Περισσού να μη στηρίζει κανέναν). Το ΚΚΕ εκείνη την περίοδο διατηρεί πολύ καλές σχέσεις με το ΠΑΣΟΚ, θέτοντας τον στόχο της «Πραγματικής Αλλαγής» και στηρίζει στον δεύτερο γύρο των δημοτικών εκλογών τους «πράσινους» υποψηφίους, αν και εμφανίζονται τα πρώτα «ρήγματα». Ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου προχωρά όμως σε έναν τακτικό ελιγμό στο «παρά πέντε», παρά το ότι το ΚΚΕ ήλπιζε στη συνεργασία ΠΑΣΟΚ και Καραμανλή. Ο Παπανδρέου, μετά τις εσωκομματικές αντιδράσεις για τη «συγκατοίκηση», πρότεινε τον άλλοτε «ηρωικό ανακριτή» της υπόθεσης δολοφονίας Λαμπράκη. Το ΚΚΕ τον υπερψηφίζει δίνοντας το πολυπόθητο «180», ενώ οι τοποθετήσεις του για τα «παρατράγουδα» και τις διαφωνίες επί της διαδικασίας ήταν ήπιες.

Σκάνδαλο Κοσκωτά, Ειδικό Δικαστήριο, απανωτές εκλογές, οικουμενική κυβέρνηση Ζολώτα. Και η Αριστερά στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1989 εκπροσωπείται στο Κοινοβούλιο από τον «Ενιαίο Συνασπισμό» με 21 βουλευτές. Ολα όμως δείχνουν ότι θα υπάρξει νέα εκλογική αναμέτρηση, καθώς ο συσχετισμός δυνάμεων δεν επιτρέπει τη συγκέντρωση των «180». Στην πρώτη ψηφοφορία το 1990 προτείνεται από ΠΑΣΟΚ και ΣΥΝ ξανά Χρ. Σαρτζετάκης, που είχε χάσει όμως το ηθικό πλεονέκτημά του, ενώ στη δεύτερη και τρίτη διαδικασία ο ΣΥΝ μένει μόνος του, καθώς το ΠΑΣΟΚ «κατεβάζει» τον Ιωάννη Αλευρά. Ο Κ. Καραμανλής θέτει υποψηφιότητα μόνο όταν είναι σίγουρος ότι θα κερδίσει, δηλαδή μετά τις εκλογές του Απριλίου 1990, όταν πλέον απαιτούνται 151 ψήφοι. Ο ΣΥΝ θέτει υποψήφιο τον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο, αποσπώντας 21 ψήφους.

Ο Κύρκος

Το 1995 βρίσκει την Αριστερά να εκπροσωπείται στη Βουλή μόνο από το ΚΚΕ. Η υιοθέτηση από το κυβερνών ΠΑΣΟΚ της πρότασης του Αντώνη Σαμαρά, προέδρου της Πολιτικής Ανοιξης τότε, για τον Κ. Στεφανόπουλο και η τελική υπερψήφισή του σχολιάστηκε από τον «Ριζοσπάστη» ως εξής: «Ηδη βρισκόμαστε στην επόμενη μέρα. Μέρα που βρήκε την Ελλάδα ίδια και απαράλλαχτη, όπως ήταν και χωρίς τον νέο Πρόεδρο. Οπως θα ήταν με τον οποιοδήποτε Πρόεδρο και αν εξέλεγαν χθες οι πολιτικές δυνάμεις της συντήρησης και των αντιλαϊκών επιλογών». Ο δε «εξωκοινοβουλευτικός ΣΥΝ» είχε κατηγορήσει το ΠΑΣΟΚ για «συντηρητική στροφή».

Πέντε χρόνια αργότερα, το 2000, ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. συναινούν στην επανεκλογή του Κ. Στεφανόπουλου. Το ΚΚΕ είχε ψηφίσει «παρών», ενώ η ηγεσία του ΣΥΝ έξι μήνες πριν από την εκλογή αποφάσισε να προτείνει τον Λεωνίδα Κύρκο καλώντας σε στήριξη όλα τα κόμματα. Ωστόσο, οκτώ μέλη της Πολιτικής Γραμματείας, οι Αλ. Αλαβάνος, Ν. Βούτσης, Γ. Δραγασάκης, Π. Λαφαζάνης, Στ. Λεουτσάκος, Α. Φιλίνη, Αλ. Φλαμπουράρης και Ν. Χουντής εξέφρασαν τη «ριζική διαφωνία» τους. Τα στελέχη του «Αριστερού Ρεύματος» σημείωναν ότι με την πρότασή του ο ΣΥΝ «στην ουσία διατείνεται ότι θα μπορούσε να συμπράξει με το κυβερνητικό κόμμα για την από κοινού εκλογή Προέδρου και, επομένως, για την παράταση της κυβερνητικής θητείας».

Ο Κωνσταντόπουλος

Η Αλέκα Παπαρήγα το 2003 είχε διαλύσει τα σενάρια σχετικά με τον Χαρ. Φλωράκη: «Μπορείτε να φανταστείτε τον Χαρίλαο Φλωράκη να υπογράφει αντιλαϊκά διατάγματα;» είχε δηλώσει. Ωστόσο ο απερχόμενος πρόεδρος του ΣΥΝ, Νίκος Κωνσταντόπουλος, φερόταν ως πιθανός «διάδοχος» που θα ανοίξει τις πόρτες της συνεργασίας των «εκσυγχρονιστών» με την Αριστερά. Ο ίδιος στις 15 Σεπτεμβρίου του 2004 είχε αναρωτηθεί από τη Θεσσαλονίκη: «Γιατί να είναι άβατο για την Αριστερά η Προεδρία της Δημοκρατίας;». Η τοποθέτηση αυτή άναψε «φωτιές» και δεν ήταν η μόνη. Ο Φώτης Κουβέλης είχε πει ότι «είναι υποχρέωση της Αριστεράς να είναι παρούσα στη διαδικασία» και ο Μιχ. Παπαγιαννάκης ότι δεν θα διαφωνήσει με μια υποψηφιότητα προερχόμενη από την Αριστερά και δη του Νίκου Κωνσταντόπουλου. Εν τέλει προτάθηκε ο Κάρολος Παπούλιας, που εξελέγη με τις ψήφους ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. και η Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ αποφάσισε την αποχή.

«Παρών» ψήφισαν και τα δυο αριστερά κόμματα απέναντι στην ανανέωση της θητείας του Κάρ. Παπούλια το 2010 με τις ψήφους Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ΛΑΟΣ. Ωστόσο ο Φώτης Κουβέλης και Στελέχη της «Ανανεωτικής Πτέρυγας» είχαν ζητήσει την υπερψήφισή του. «Δεν μπορούμε από τη μία να επαινούμε τον Κάρολο Παπούλια και από την άλλη να μην τον υποστηρίζουμε», είχε δηλώσει ο Φ. Κουβέλης μία μέρα μετά το περίφημο δείπνο του Λεωνίδα Κύρκου, με τον τελευταίο να δηλώνει ότι χρειάζεται σύγκλιση της Αριστεράς με το Κέντρο.