Της Πέπης Ρηγοπούλου
Με τα νέα ψηφιακά μέσα γίνεται όλο και πιο πολύ αναγκαίο ένας λόγος, μια πληροφορία, ένα επιχείρημα να συνοδεύεται, να υπογραμμίζεται, αν όχι να υποκαθίσταται, από μια εικόνα. Το γνωστό επικοινωνιακό σλόγκαν «μία εικόνα χίλιες λέξεις», εκτός από σλόγκαν με το οποίο ξεκινά το εναρκτήριο μάθημα σε σχολές ΜΜΕ και Επικοινωνίας, έχει εδώ και καιρό γίνει εργαλείο στα χέρια επιδέξιων χειριστών της κοινής γνώμης. Με μια εικόνα αληθινή ή «ρετουσαρισμένη», αν όχι απολύτως κατασκευασμένη, μπορείς να κατασκευάσεις αθώους και ενόχους κατά το δοκούν, να κάνεις τα δάκρυα να κυλήσουν ή αντίθετα να χαράξεις τίτλους χάπι εντ σε πικραμένα χείλη.
Magritte «Ceci n’est pas une pipe»
Η υποτιθέμενη αφύπνιση της κοινής γνώμης στις ΗΠΑ είχε προαπαιτούμενο τον αποκεφαλισμό on line του Αμερικανού δημοσιογράφου από τον αγγλόφωνο μασκοφόρο. Το αν οι ΗΠΑ είχαν διαλύσει με τους «συμμάχους» το κακό Ιράκ και έφεραν το χειρότερο ή αν είχαν υποστηρίξει τους αδρά υποστηριζόμενους από τη Δύση «εξεγερμένους» στη Συρία, όπου παρεμπιπτόντως η φυγή του χριστιανικού πληθυσμού μοιάζει να είναι χωρίς τέλος, είναι ένα θέμα εκτός θέματος. Η φωτογραφική εκείνη απεικόνιση της απόλυτης φρίκης είπε άραγε περισσότερες από χίλιες λέξεις; Πού να τις βρήκε και ποιος να τις άκουσε; Και βέβαια απάντηση στο φωτογραφικό μήνυμα ετοιμάζεται να δοθεί με τον ίδιο πανομοιότυπο τρόπο. Χειρότερο και από τον φωτογραφικό. Μια σκέτη ξεπατικωτούρα θανάτου.
Ο ύμνος αυτός στην εικόνα, ο οποίος ενδεχομένως να είχε μια κάποια δικαίωση στα χείλη του Μακ Λούαν, που δεν φαντάζομαι να υποπτευόταν τη χυδαία και βλακώδη χρήση για την οποία ήταν προορισμένη, δεν μπορεί βέβαια να επαναλαμβάνεται σήμερα. Δεν θα μιλήσω για τις εύστοχες, αν και κάπως σχηματικές, απόψεις του Πολ Βιριλιό που σημείωνε ότι η «στόχευση» της κάμερας του κινηματογραφιστή δεν είναι παρά το συμπλήρωμα της κάμερας του πιλότου αεριωθούμενου που «κλειδώνει» τον επί του εδάφους στόχο τον οποίο προτίθεται να κονιορτοποιήσει εντός δευτερολέπτων. Θα υπενθυμίσω μόνον τον περίφημο –και εντελώς ανύπαρκτο– «πνιγμένο από το πετρέλαιο κορμοράνο» που το Διαδίκτυο και οι εφημερίδες έκαναν διάσημο την εποχή του Πολέμου του Κόλπου, όταν το Ιράκ εισέβαλε στο Κουβέιτ. Η εισβολή εκείνη ήταν προάγγελος της επόμενης εναντίον πλέον του Ιράκ, της οποίας τα εφιαλτικά επακόλουθα βιώνουμε σήμερα. Στην αποστροφή του πρίγκιπα Αμλετ «λέξεις, λέξεις, λέξεις» που καταγγέλλει την αναξιοπιστία των λέξεων, θα μπορούσαμε σήμερα να απαντήσουμε «εικόνες, εικόνες, εικόνες» για να δηλώσουμε πόσο εικόνα και απάτη μπορούν να συνυπάρξουν.
Η εικόνα μπορεί να είναι ωστόσο –δυνάμει– περισσότερο και από αυθεντική και πλούσια. Γιατί είναι ιερή παρακαταθήκη του πανανθρώπινου πολιτισμού, γιατί πηγάζει από τα βάθη της ανθρώπινης προϊστορίας, από τις τελετουργικές απεικονίσεις των βράχων και των σπηλαίων αλλά και από τα παλιά και σημερινά βάθη της ανθρώπινης ψυχής. Ωστόσο, δεν είναι ο αντίπαλος αλλά το ιδανικό συμπλήρωμα της λέξης. Και αυτό οι κυρίαρχοι του κόσμου δεν το θέλουν. Γιατί θέλουν έναν κόσμο αποβλακωμένο, ώστε να είναι υποταγμένος στον μονολιθικό λόγο τους, που είναι εικόνες χωρίς λόγια και νόημα. Το ζητούμενο σήμερα είναι η συνάντηση εικόνας και λέξης, συγκίνησης και σκέψης, που θα μπορούσε να σημάνει το τέλος της δικτατορίας τους.
