ΑΠΟΣΤΟΛΗ Της Λήδας Γαλανού
Μαθαίνοντας ότι ο Εϊμπελ Φεράρα, ο Νεοϋορκέζος σκηνοθέτης που κατεξοχήν αγαπά το σκοτάδι, την παρόρμηση, το περιθώριο, την παθιασμένη σύγκρουση, θα καταπιανόταν με την κινηματογραφική βιογραφία του Πιερ Πάολο Παζολίνι, αυτόματα κανείς προετοιμαζόταν για πολλαπλές εκρήξεις στην οθόνη. Κι όμως, το «Pasolini» είναι ένα εξαιρετικά συγκρατημένο, εγκεφαλικό, σχεδόν αδιάφορο φιλμ. Μόνο αν θελήσεις να του δώσεις την ευκαιρία, σε αποζημιώνει με μια μοναδική αίσθηση καλλιτεχνικής μελαγχολίας.
Ο Φεράρα ασχολείται με τον Πιερ Πάολο Παζολίνι λίγο καιρό πριν από τον μυστηριώδη θάνατό του. Καθώς ο σκηνοθέτης γράφει δύο έργα, τα σκέφτεται, τα συζητά και τα μοιράζεται, η ταινία τα ακολουθεί και τα χρησιμοποιεί ως αφηγηματικά alter ego του καλλιτέχνη. Οι ιστορίες μπερδεύονται, δομικά αλλά και εικαστικά, με μοναδική σταθερά την εκπληκτική ερμηνεία ακριβείας του Γουίλεμ Νταφό στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Η προσέγγιση της προσωπικότητας και της σημασίας του Παζολίνι στην ταινία είναι όχι απλώς αφαιρετική και επιλεκτική, αλλά ακόμα και επιδερμική: η τεράστια πολιτική δράση του παραμερίζεται με ευκολία, ο θάνατός του παρουσιάζεται απόλυτα ως ομοφοβικό έγκλημα, οι αμέτρητες πτυχές ενός εξαιρετικά σύνθετου ανθρώπου ισοπεδώνονται. Βλέποντας το «Pasolini» δεν μαθαίνεις τίποτε περισσότερο για τον Παζολίνι, ούτε και διακρίνεις κάτι ιδιαίτερο ή αναλυτικό στο βάθος του.
Είναι, άρα, το «Pasolini» του Φεράρα μια χαμένη ευκαιρία μιας ιδιαίτερης συνάντησης στην οθόνη δύο γενναιόδωρων με το πάθος τους καλλιτεχνών; Οχι, για τον θεατή που είναι πρόθυμος να μη βιαστεί να κρίνει. Η ατμόσφαιρα της ταινίας, η αισθητική της, η βαριά μελαγχολία της μοιάζει να αποδίδουν, χωρίς γεγονότα και λέξεις, την υφή του ονόματος και του πνεύματος του Παζολίνι, αλλά και τα κοινά σημεία αναφοράς που ίσως βρήκε στην ιστορία του ο Φεράρα, αναγνωρίζοντας στον καθρέφτη έναν άνθρωπο που προσπάθησε να βυθιστεί στη σκληρότητα της ζωής για να την καταλάβει.
Στη συνέντευξη Τύπου ο Φεράρα, με τα μόνιμα μαύρα γυαλιά του και τη φωνή να βγαίνει μετά βίας από τη βραχνάδα του λαιμού, εξήγησε ακριβώς αυτό: «Το νόημα της ταινίας μας δεν ήταν ο θάνατος του Πιερ Πάολο Παζολίνι, ήταν η ζωή του. Ο ίδιος χρησιμοποιούσε συχνά τη φράση “ο θάνατος του ενός είναι η ζωή του άλλου”. Το τέλος του σινεμά του ενός είναι το σινεμά του άλλου. Το “Σαλό” δεν βγήκε ποτέ στις αίθουσες κανονικά, αν θυμάστε.
Την εποχή του “Τελευταίου ταγκό στο Παρίσι” υπήρχαν άνθρωποι που έκαιγαν τις κόπιες της ταινίας, αν είχαν κάψει και το αρνητικό η ταινία αυτή δεν θα υπήρχε σήμερα. Ο Πιερ Πάολο βρισκόταν κάθε μέρα στα δικαστήρια, ζούσε σε συνεχή πίεση κι όμως, δεν τον σταματούσε τίποτα, κατάφερε κι επανεφηύρε το σινεμά. Στη ζωή του δεν έκανε ποτέ πίσω, μεγάλωσε ανοιχτά ως ομοφυλόφιλος το ’40 και το ’50, ζούσε με τον φασισμό, ζούσε με το “Σαλό” καθημερινά στη ζωή του. Αλλά, όπως η γενιά των μπαμπάδων μας, είχε πίστη στη δύναμη της προσωπικότητάς του και στο ότι όσα έκανε, ως άτομο, μετρούσαν. Αν ζούσε σήμερα, θα έκανε ακριβώς εξίσου προκλητικό σινεμά».
Ο Γουίλεμ Νταφό μοιάζει να καλλιέργησε την ίδια προσωπική σχέση με το πορτρέτο του Πιερ Πάολο Παζολίνι για να βρει τον τρόπο να τον υποδυθεί: «Προσπάθησα να βιώσω τις σκέψεις και τις πράξεις του, ήταν ο μόνος τρόπος για να τον προσεγγίσω. Αλλά ούτε μια στιγμή δεν ξεχωρίζω τον εαυτό μου από την ταινία, ένιωσα ευθύνη να διερευνήσω και να καταλάβω την καθημερινότητα και τις ιδέες του Παζολίνι, όπως και όλοι οι συντελεστές της. Αυτά μου φαίνονταν πάντα εξαιρετικά σημαντικά. Αν τα κατάφερα, είναι γιατί είχα έναν στενό προσωπικό διάλογο μαζί τους».
Συγκινητική ήταν η παρουσία στη συνέντευξη Τύπου και του Νινέτο Ντάβολι, του ηθοποιού που συνεργάστηκε με τον Παζολίνι στενά, σε ταινίες σαν το «Uccellacci e uccellini», το «Δεκαήμερο», τις «Χίλιες και μία νύχτες», αλλά και ως βοηθός του σε ολόκληρη την καριέρα του. Στην ταινία του Εϊμπελ Φεράρα ενσαρκώνει το ένα από τα δύο alter ego του δημιουργού.
